Wikipedia

Nikołaj Dobrolubow

rosyjski filozof, publicysta, krytyk literacki
(Przekierowano z Nikołaj Dobroljubow)

Nikołaj Aleksandrowicz Dobrolubow (ros. Никола́й Алекса́ндрович Добролю́бов; ur. 24 stycznia?/5 lutego 1836 w Niżnym Nowogrodzie, zm. 17 listopada?/29 listopada 1861 w Petersburgu[1]) – rosyjski filozof, publicysta, krytyk literacki, jeden z XIX-wiecznych ideologów rewolucyjnych demokratów[2]. Był uczniem innego rosyjskiego filozofa, Nikołaja Czernyszewskiego[3][4].

Nikołaj Dobrolubow
Никола́й Добролю́бов
Ilustracja
Imię i nazwisko

Nikołaj Aleksandrowicz Dobrolubow
(Никола́й Алекса́ндрович Добролю́бов)

Data i miejsce urodzenia

5 lutego 1836
Niżny Nowogród

Data i miejsce śmierci

29 listopada 1861
Petersburg

Język

rosyjski

Dziedzina sztuki

krytyka literacka, poezja

Faksymile

Krytyka literacka, którą uprawiał Dobrolubow z czasem przekształciła się w publicystykę społeczno-polityczną[3].

Życiorys

edytuj

Dobrolubow był synem prawosławnego duchownego[1]. W latach 1848–1853 studiował w prawosławnym seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie[5], a w okresie 1853–1857 kształcił się w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu[6]. W latach 1856–1861 pełnił funkcję redaktora działu krytyki i bibliografii w czasopiśmie literacko-społecznym „Sowriemiennik” (ros. Современник)[3].

Poglądy

edytuj

Jako filozof propagował materializm przyrodniczy uzupełniony o antropologizm niemieckiego filozofa Ludwiga Feuerbacha. W poglądach społecznych Dobrolubow nawiązywał do koncepcji prawa natury, zdrowego rozsądku, a także nieuwzględniającej czynników historycznych „natury ludzkiej”[3], której wieczne prawa, w poglądzie na świat i w odczuciach niewykształconej części społeczeństwa, ukazują się co jakiś czas w najczystszej postaci[7].

Według przekonań Dobrolubowa literatura miała stanowić „siłę służebną”, a jej znaczenie miało polegać na propagandzie[3]. Natomiast wartość literatury według niego miała być określona przez to, co i w jaki sposób jest przez nią propagowane[8]. Potrafił skutecznie łączyć propagowanie reformatorskich idei z zasadami „krytyki realnej”[3]. Nazwana przez Dobrolubowa metoda realizowania krytyki oparta była na kryterium realizmu, czyli zgodności z ludzką „naturą” oraz naturalnymi, słusznymi potrzebami człowieka[9].

Dobrolubow był przeciwnikiem kultury szlacheckiej, którą ostro krytykował[3].

Twórczość

edytuj
  • 1950: Dzieła wybrane (Warszawa)[8]
  • 1958: Pisma filozoficzne (Warszawa)[8]
Artykuły
  • 1859: Co to takiego obłomowszczyzna? (wyd. pol. 1958)[3]
  • 1860: Kiedyż nastąpi prawdziwy dzień? (wyd. pol. 1958)[3]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Mieczysław Brachmer: Mały słownik pisarzy narodów europejskich ZSRR. T. 2. Wiedza Powszechna, 1966, s. 66, seria: Małe słowniki pisarzy obcych. Cytat: „Dobrolubow Nikołaj Aleksandrowicz, 24 I (5 II) 1836 Niżny Nowogród (obecnie Gorki) — 17 (29) XI 1861 Petersburg, krytyk i publicysta. Syn duchownego prawosławnego”.
  2. ↑ Filozofia rewolucyjnych demokratów 1969 ↓, s. 323.
  3. ↑ a b c d e f g h i Dobrolubow Nikołaj A., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-08-11].
  4. ↑ Filozofia rewolucyjnych demokratów 1969 ↓, s. 352.
  5. ↑ Eligiusz Przechodzki. Mikołaj Dobrolubow w kręgu Polaków. „Rusistický sborník olomoucko-lublinský”, s. 35, 1980. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis: Philologica. Univerzita Palackého v Olomouci, Filozofická fakulta (Státní pedagogické nakl.). Cytat: „w czasie pobytu w seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie, gdzie pobierał nauki w latach 1848–1853”. (pol. • cz. • ros.). 
  6. ↑ Florian Nieuważny: Słownik pisarzy rosyjskich. Wiedza Powszechna, 1994, s. 102. ISBN 978-83-214-0961-0. Cytat: „opuścił seminarium w ostatnim roku nauki i podjął studia w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu (1853–57)”.
  7. ↑ Andrzej Walicki: Rosyjska filozofia i myśl społeczna. Od Oświecenia do marksizmu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1973, s. 314. Cytat: „Dobrolubow także przekonany był o wyzwolicielskiej roli rozwoju nauki, zarazem jednak operował oświeceniowym pojęciem „natury ludzkiej”, której wieczne prawa przejawiają się niekiedy w postaci najczystszej w poglądzie na świat i w odczuciach niewykształconych mas.”.
  8. ↑ a b c Jan Trochimiak: Pisarze rosyjscy a Polska: A. Hercen, I. Turgieniew, M. Czernyszewski, M. Dobrolubow. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2006, s. 122, 143, seria: Monografie. OCLC 70137326. Cytat: s. 122: „W jego przekonaniach literatura stanowi «siłę służebną», której znaczenie polega na propagandzie, zaś wartość określona jest przez to, co i jak jest przez nią propagowane”, s. 143: „Dobrolubow, Dzieła wybrane, Warszawa 1950. Dobrolubow, Pisma filozoficzne, Warszawa 1958”.
  9. ↑ Jan Zygmunt Jakubowski: Przegląd humanistyczny. T. 31 (wyd. 5–8, 260–263). Państwowe Wydawn. Naukowe, 1987, s. 149, seria: cytat = „Ta metoda uprawiania krytyki nazwana została przez Dobrolubowa «krytyką realną», tzn. opartą na kryterium realizmu, a więc zgodności z «naturą» ludzką i «naturalnymi» (słusznymi) potrzebami człowieka”.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Nikołaj_Dobrolubow&oldid=74111801”