Niemiecki obóz przesiedleńczy w Potulicach

Niemiecki obóz przesiedleńczy w Potulicach (Lebrechtsdorf) – niemiecki obóz przesiedleńczy i pracy[1], zbudowany w 1941 w Potulicach, jako podobóz Stutthofu (od jesieni 1941 do początku 1942). W styczniu 1942 r. obóz w Potulicach został organizacyjnie usamodzielniony[2]. Szacuje się, że na terenie obozu przebywało około 25 tys. osób.

Plan obozu

W czasie okupacji niemieckiej w okresie II wojny światowej, Potulice znalazły się w granicach III Rzeszy. Nazwę wsi zmieniono na Potulitz, a później Lebrechtsdorf. We wsi założono niemiecki obóz przesiedleńczy i obóz pracy Lebrechtsdorf[3][4]. Obóz zaczął funkcjonować z dniem 1 lutego 1941 r.[5]

Historia obozu

edytuj
 
Ogrodzenie obozu.
 
Obóz w Potulicach
 
Budowa obozu niemieckiej Centrali Przesiedleńczej w Potulicach.
 
Więźniowie budujący obóz.

Obóz został założony 1 lutego 1941 r. jako obóz zbiorczy dla polskich rodzin wysiedlanych z Pomorza, a następnie kierowanych na teren Generalnego Gubernatorstwa. Obóz początkowo mieścił się w budynkach miejscowego folwarku. W okresie od jesieni 1941 do początku 1942 r. pełnił funkcję „wychowawczego” obozu pracy. W tym czasie rozpoczęto rozbudowę, która trwała aż do końca 1944 r. Od 1 września 1942 r. podporządkowano mu obozy Centrali Przesiedleńczej w Smukale i Toruniu.

Do obozu Niemcy kierowali wysiedlane rodziny polskie, których gospodarstwa zostały przekazane osadnikom niemieckim. Więźniowie obozu początkowo kierowani byli do prac w gospodarstwach rolnych i dużych zakładach przemysłowych na terenie okręgu GdańskPrusy Zachodnie. Po rozbudowie obozu, na jego terenie powstawały także filie przedsiębiorstw przemysłowych. Na terenie obozu funkcjonował również wydzielony obóz dla dzieci ze wschodu (Ostjugendbewahrlager)[2].

W dniu 21 stycznia 1945 r. w obozowej ewidencji było odnotowanych 11 188 osób. Na terenie obozu przebywało 5339 osób, w tym 660 dzieci i 189 chorych. Poza obozem w komandach na terenie przedsiębiorstw Gdańska, Gdyni, Elbląga, Bydgoszczy i Piły były 4552 kolejne osoby, a w gospodarstwach rolnych – 1327 osób. Przyjmuje się, że ogółem w obozie było więzionych około 25 tys. osób. W ewidencji zgonów odnotowano 1297 osób, w tym 767 dzieci.

21 stycznia 1945 władze niemieckie zarządziły ewakuację i rozpoczęły niszczenie dokumentacji. Część zdjęć uratował Kazimierz Koperski, więzień obozów Stutthof i Lebrechtsdorf (Potulice)[2].

Cmentarz wojenny zlokalizowany jest nieopodal terenu obozowego, na skraju lasu i pobliskich łąk. Na cmentarzu spoczywa blisko 1300 więźniów. W 1969 r. odsłonięto na cmentarzu pomnik, upamiętniający miejsce spoczynku ofiar obozu hitlerowskiego[3].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. W. Jastrzębski, Potulice - hitlerowski kompleks obozowy dla Polaków (1941–1945), [w:] Wspólna czy podzielona pamięć? Obóz Potulitz/Lebrechtsdorf/Potulice w latach II wojny światowej i jego powojenne losy 1941–1945-1945–1949, praca zbiorowa pod red. Gustava Bekkera i Witolda Stankowskiego, Bydgoszcz 2007, s. 51-61
  2. a b c dziedzictwo.polska.pl. [dostęp 2008-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-03)].
  3. a b Zabytki znane i nieznane. - Potulice [online], zamczyska.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-09].
  4. dziedzictwo.polska.pl. [dostęp 2008-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-31)].
  5. Położenie [online], goryl.ovh.org [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-01-08].