Obóz Burgweide
Obóz Burgweide (niem. Durchgangslager des Gauarbeitsamts Niederschlesien Burgweide[1]) – niemiecki obóz przejściowy, a następnie obóz pracy przymusowej, dla więźniów III Rzeszy działający na terenie wsi Burgweide (obecnie Sołtysowice) koło Wrocławia w latach 1940–1945.
 Dwa z zachowanych baraków niemieckiego obozu pracy przymusowej w Sołtysowicach (2019) | |
| Typ |
obóz przejściowy |
|---|---|
| Odpowiedzialny | |
| Rozpoczęcie działalności |
1940 |
| Zakończenie działalności |
7 maja 1945 |
| Terytorium | |
| Miejsce | |
| Powierzchnia |
15 ha |
| Liczba więźniów |
6000–8000 |
| Narodowość więźniów |
Anglicy, Czesi, Francuzi, Holendrzy, Polacy, Rosjanie, Serbowie, Włosi i inni |
| Wyzwolony przez | |
|
7 maja 1945 | |
| Upamiętnienie |
pomnik (1959) |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51°08′42,1″N 17°04′25,3″E/51,145028 17,073694 | |
| Strona internetowa | |
Historia obozu
edytuj1940-1945
edytujObóz został założony na terenie przylegającym do cukrowni Zuckerfabrik Schottwitz (późniejsza Cukrownia Wrocław)[2] położonym pomiędzy ulicami Dorpaterstrasse (obecnie Sołtysowicka) a Quer-Allee (obecnie Poprzeczna) w 1940 r. i działał do 7 maja 1945. Obszar 15 ha otoczony został ogrodzeniem z drutu kolczastego i pilnowany był przez wartowników zmilitaryzowanych formacji i policji, mających do dyspozycji m.in. dwie wieże strażnicze. Płoty z drutu kolczastego dzieliły także wnętrze obozu na szereg oddzielnych części, z których każda przeznaczona była dla więźniów innej narodowości, ponadto była też jedna dla niemieckiego personelu, dla którego przeznaczono pięć baraków. Więźniowie mieszkali w 25–27[3] nieogrzewanych barakach zbudowanych z desek. Barak przeznaczony był dla ponad 200 więźniów. Ponadto znajdował się tam barak szpitalny (w pewnym okresie szpital zajmował trzy baraki), budynki gospodarcze i sanitarne. W szpitalu pracowali niemieccy lekarze przez kilka godzin tygodniowo oraz lekarze więźniowie różnych narodowości w tym jeden Polak (dr Modrakowski). Część więźniów w okresie kwarantanny po przybyciu do obozu nocowało na placu, gdyż brakowało dla nich miejsc. Również w barakach nie dla wszystkich starczało prycz i ci więźniowie spali na podłodze z betonu[4]. Po powstaniu warszawskim do obozu od jesieni 1944[5] trafiło około 1000 osób cywilnych z Warszawy[1].
Obóz obliczony był na ok. 7 tys. więźniów, jednak w drugiej połowie oblężenia Wrocławia mieszkało tu 12 tys. więźniów, m.in. przeniesionych z innych wrocławskich obozów. W okresie funkcjonowania obozu przejściowego, po kwarantannie oraz czasowym pobycie i pracy w tym obozie przenoszono do innych obozów lub do gospodarstw rolnych. W czasie pobytu w obozie Burgweide więźniowie po kwarantannie pracowali w różnych zakładach przemysłowych Wrocławia, okolicznych gospodarstwach rolnych, a podczas oblężenia także przy wznoszeniu umocnień, usuwaniu gruzu po zburzonych budynkach oraz budowie lotniska. Więźniowie pochodzili z wielu okupowanych przez III Rzeszę krajów, byli tu też jeńcy z Wielkiej Brytanii. Polacy stanowili około 15%, a pod koniec oblężenia miasta ponad 25% uwięzionych[4].
W obozie zmarło wielu więźniów zarówno z powodu zarówno chorób, jak i złego traktowania przez funkcjonariuszy obozowych. W styczniu 1945, w momencie kiedy linia frontu zbliżyła do rzeki Widawy, ewakuowano część więźniów oraz strażnicy obozowi podpalili szpital obozowy wraz ze znajdującymi się tam chorymi[6].
Obóz Burgweide był największym obozem funkcjonującym we Wrocławiu[7]. Jego podległość organizacyjna nie jest jasna. Wg Kosmulskiej w latach 1940–1944 był to obóz przejściowy będący filią Groß-Rosen, natomiast w styczniu 1945 roku został przekształcony w obóz pracy przymusowej pod zarządem Wehrmachtu[8]. Jednak ani Maluga[4], ani nowsza praca, wydana przez Muzeum Gross-Rosen – opracowanie wszystkich niewątpliwych filii Gross-Rosen – nie wymienia Burgweide jako związanego z tym obozem koncentracyjnym[9]. Do 1944 był to natomiast obóz przejściowy dla więźniów, których stąd rozsyłano do pracy do różnych miejsc w całym regionie[5].
Po 1945
edytujPo II wojnie światowej baraki obozowe były użytkowane jako mieszkania i nie zostały objęte ochroną konserwatorską, ani też wpisane do ewidencji Miejsc Pamięci Narodowej. W 2019 roku wysiedlono ostatnich mieszkańców nielicznych pozostałych baraków i teren obozu został przeznaczony na sprzedaż. Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego pozostałości obozu mogą zostać rozebrane i dopuszczona jest na tym terenie zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, obiekty handlowe, usługi i rozrywkę. Na wniosek Dolnośląskiego Konserwatora Zabytków został wpisany obowiązek umieszczenia tablicy pamiątkowej na elewacji przyszłych obiektów[10][11]. We wrześniu 2022 rozpoczęto uzgodnione z władzami niszczenie baraków by uzyskać teren pod budowę osiedla mieszkaniowego[12]. W 2021 i 2022 r., w trakcie badań terenowych towarzyszącym pracom budowlanym na terenie dawnej części koszarowo-administracyjnej byłego obozu, znaleziono liczne artefakty i rzeczy osobiste należące przypuszczalnie głównie do personelu obozu. Znaleziono również szczątki ludzkie[13][14].
Upamiętnienie
edytujW rejonie dawnego obozu postawiono w 1959 roku głaz granitowy z napisem upamiętniającym więźniów obozu pracy przymusowej, a w 1995 roku krzyż ku „pamięci Polaków represjonowanych w latach 1940–1945”. Oba stoją przy al. Poprzecznej[3][15].
W 2024 na wniosek Instytutu Pamięci Narodowej, Rada Miejska Wrocławia zdecydowała, że skwer położony na terenie byłego obozu nosić będzie imię Ofiar Obozu Burgweide[16].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Piotr Stanek. Cywilna ludność Warszawy w Lamsdorf (1944–1945). „Studia Śląskie”. 76, s. 125- 135, 2015.
- ↑ Cukrownia Wrocław S.A. (dawna). Stowarzyszenie Wratislaviae Amici. [dostęp 2020-02-02].
- ↑ a b Obóz Burgweide (Sołtysowice) – Nieobecni. Ludzie ze znakiem "P" [online], ludziezeznakiemp.pl [dostęp 2019-09-27] (pol.).
- ↑ a b c Maluga 1987 ↓, s. 43-45.
- ↑ a b Maluga 1987 ↓, s. 44.
- ↑ Maluga 1987 ↓, s. 45.
- ↑ Maluga 1987 ↓, s. 43.
- ↑ Kosmulska 1995 ↓, s. 312.
- ↑ Filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Informator. Muzeum Gross-Rosen, Wałbrzych, rok 2008, str. 1-106. ISBN 978-83-89824-07-3
- ↑ Robert Pieńkowski. Radny PiS apeluje o ocalenie pozostałości po hitlerowskim obozie pracy na Sołtysowicach. „Gazeta Wrocławska”, 2018-10-14.
- ↑ Marta Gołębiowska: Wrocław: teren po hitlerowskim obozie na sprzedaż. Pod mieszkania, dyskotekę albo galerię handlową. TuWroclaw.com, 2019-03-29. [dostęp 2020-02-02].
- ↑ Szagdaj N. 2022: Był obóz pracy. Będzie osiedle. Gazeta Wrocławska, 14 IX, str. 8
- ↑ Znaleziono szczątki i cenne przedmioty na terenie byłego niemieckiego obozu pracy Burgweide (Sołtysowice). IPN postuluje ochronę terenu. Gazeta Wrocławska. [dostęp 2022-12-16]. (pol.).
- ↑ Rajfur M.: IPN: ochronić teren byłego obozu pracy. Gazeta Wrocławska nr 292 z 16.12.2022, strony 1 i 9
- ↑ Burgweide - największy obóz pracy przymusowej w Breslau [online], kochamwroclaw.pl [dostęp 2019-09-27] (pol.).
- ↑ We Wrocławiu otwarto skwer im. Ofiar Obozu Burgweide [online], dzieje.pl [dostęp 2024-05-06] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Ludwik Maluga: Obozy pracy przymusowej we Wrocławiu w latach 1940–1945. Wrocław: Towarzystwo Miłośników Wrocławia, 1987.
- Niewolnicy w Breslau, wolni we Wrocławiu: Wspomnienia Polaków wojennego Wrocławia. Anna Kosmulska (oprac.). Wrocław: Wydawnictwo TWM „WRATISLAVIA, 1995.