Niedźwiedziówka kaja
Niedźwiedziówka kaja[3], niedźwiedziówka nożówka[4][5][6], niedźwiedziówka gosposia[6] (Arctia caja) – gatunek nocnego motyla z rodziny mrocznicowatych (Erebidae) i podrodziny niedźwiedziówkowatych (Arctiinae). Występuje w całej Europie od Fennoskandii do basenu Morza Śródziemnego, w Azji do granic Japonii i Rosji na wschodzie oraz sporadycznie w Ameryce Północnej[7]. Spotykany w lasach liściastych i mieszanych, zaroślach, parkach, sadach oraz ogrodach[8].
| Arctia caja[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
_Arctia_caja_caja_-_Ciechanow_Poland_-_male.jpg) Imago, samiec | |||
.jpg) Gąsienica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
niedźwiedziówka kaja | ||
| Podgatunki[2] | |||
| |||
Gąsienica jest czarna, kosmata, z rdzawoczerwonymi włoskami na spodzie i pierwszych segmentach ciała[5]. Poczwarka jest czarna lub brązowa i zamknięta w pęcherzyku[9]. Imagines mają brunatną głowę i tułów oraz czerwony odwłok z czarnymi plamkami w tylnej, grzbietowej części. Ich przednie skrzydło jest białe z ciemnnobrunatnymi plamami, a tylne – pomarańczowoczerwone z czarnymi, niekiedy połyskującymi, plamami tworzącymi dwie przepaski. Rozpiętość skrzydeł wynosi 65–72 mm[8].
Biologia i ekologia
edytujOsobniki dorosłe tego gatunku są pożywieniem dla ptaków i nietoperzy. W obronie przed drapieżnikami motyle te wydzielają toksyny składających się z biogennych amin, pirazyny, polifenoli oraz glikozydów irydoidowych. Są one endogenne lub izolowane ze spożywanych roślin, które zawierają pirolizydynowe alkaloidy[10].
Samica składa około 250 jaj na spodzie liścia rośliny, którą się żywi. Gąsienice żerują od października do lipca następnego roku na różnych roślinach zielnych i krzewach. Po wylęgu żyją gromadnie i rozpraszają się na wiosnę, kiedy są aktywne głównie nocą, choć mogą być spotykane na roślinach w ciągu dnia[7]. Gąsienice są bardzo żarłoczne i szybko rosną, dlatego w niedługim czasie zamykają się w oprzędzie[11]. Przepoczwarczenie ma miejsce w ściółce lub blisko ziemi między pędami roślin. Gatunek zimuje w stadium gąsienicy[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Arctia caja, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Arctia caja Linnaeus, 1758. Catalogue of Life. [dostęp 2016-03-21]. (ang.).
- ↑ Christopher Jonko: Arctia caja. [w:] Motyle Europy [on-line]. [dostęp 2015-01-07].
- ↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2000, s. 288.
- ↑ a b David Carter: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 274. ISBN 83-85231-90-0.
- ↑ a b Zoltán Mészáros, András Vojnits, Motyle i ćmy, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 278, ISBN 83-01-01078-9.
- ↑ a b c Jarosław Buszko, Janusz Masłowski: Motyle nocne Polski. Macrolepidoptera: Część I. Wydawnictwo „Koliber”, 2012.
- ↑ a b Jarosław Buszko: Atlas motyli Polski, cz. 2, Prządki, zawisaki, niedźwiedziówki. Warszawa: Wydawnictwo „Image”, 1997. ISBN 83-85461-43-4.
- ↑ Thomas Brown: The book of butterflies, sphinges and moths; illustrated by one hundred and forty-four engravings, coloured after nature. Londyn: Whittaker & Co., 1832. (ang.).
- ↑ R.T. Cardé, J.G. Millar, W.E. Conner, S.J. Weller: Advances in Insect Chemical Ecology. Cambridge: Cambridge University Press, 2004. (ang.).
- ↑ František Severa, Ivo Novák: Motyle. Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Wydawnictwo Oświatowe Delta W-Z, 1995. ISBN 83-85817-76-X.