Nicolaus Steno

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	19 września 1677
Konsekrator	św. Grzegorz Barbarigo
Współkonsekratorzy	Pier Antonio Capobianco; François Pallu

	biskup tytularny Titopolis
Data urodzenia	11 stycznia 1638
Data śmierci	5 grudnia 1686
Miejsce pochówku	Bazylika San Lorenzo
	Wikariusz apostolski Północnych Niemiec
Okres sprawowania	od 1677 do 1686
	Biskup pomocniczy Münster
Okres sprawowania	od 1680 do 1683
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	13 kwietnia 1675
Nominacja biskupia	13 września 1677
Sakra biskupia	19 września 1677

Błogosławiony
Nicolaus Steno
	biskup
Data i miejsce urodzenia	11 stycznia 1638 ; Kopenhaga
Data i miejsce śmierci	25 listopada 1686 ; Schwerin
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	23 października 1988; bazylika św. Piotra na Watykanie; przez Jana Pawła II
Wspomnienie	25 listopada
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nicolaus Steno, Niels Stensen, Stenon (ur. 11 stycznia 1638 w Kopenhadze, zm. 25 listopada 1686 w Schwerinie) – duński anatom i geolog, biskup katolicki, uznany za błogosławionego przez Kościół katolicki.

Życiorys

Po odbyciu studiów w Danii wyjechał w podróż naukową po Europie i większość życia spędził następnie we Włoszech, gdzie dokonał także konwersji z protestantyzmu na katolicyzm. Beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 1988 roku.

W zakresie geologii Steno udowodnił, że część skał powstaje na drodze sedymentacji, czyli że są to skały osadowe. Sformułował także, obowiązujące do dziś, cztery podstawowe zasady stratygrafii: zasadę pierwotnie poziomego położenia warstw skalnych, ciągłości obocznej warstw, zasadę superpozycji oraz zasadę następstwa gatunkowego. Był też propagatorem tezy, że skamieniałości są pochodzenia organicznego. Wprowadził jeden z pierwszych podziałów dziejów Ziemi na epoki geologiczne. Prowadził także badania krystalograficzne odkrywając prawo stałości kątów w kryształach.

W zakresie medycyny Steno zajmował się głównie poznaniem systemu mięśniowego człowieka.

Główne prace

Elementorum myologiae specimen, 1669

Observationes anatomicae (1662)
De Musculis et Glandulis Observationum Specimen (1664)
Elementorum myologiæ specimen, seu musculi descriptio geometrica : cui accedunt Canis Carchariæ dissectum caput, et dissectus piscis ex Canum genere (1667/1669)
Discours sur L'Anatomie du Cerveau (1669). Faksimilia [1].
De solido intra solidum naturaliter contento dissertationis prodromus ("Foreløbigt udkast til en afhandling om et fast legeme naturligt indesluttet i et fast legeme") (1669/1671)

Upamiętnienie

W naukach biologicznych

Na jego cześć nazwano gatunek kopalnego konia Equus stenonis Cocchi, 1867^[1], znanego z wczesnego plejstocenu Europy^[2] przedstawiciela grupy o nieformalnej angielskiej nazwie „stenonid horses”^[3], a także rodzaje wieloszczetów Stenoninereis Wiesenberg-Lund, 1958^[4] i jeżowców Stenonaster Lambert, 1922^[5]^[6] oraz gatunek kopalnego małża Myophoria stenonis Stoppani, 1863^[7]^[8].

W geografii i selenografii

We wschodniej części Grenlandii znajduje się Ziemia Stenona(inne języki)^[6]. Na niewidocznej stronie Księżyca znajduje się krater Steno(inne języki)^[9].

W mineralogii

Na jego cześć nazwano minerał stenonit (z grupy węglanów)^[10].

W liturgii Kościoła rzymskiego

Wspomnienie bł. Nielsa Stensena obchodzi się w dniu 5 grudnia^[11].

Inne

W Kopenhadze znajduje się ulica Nielsa Stensena (Stenosgade)^[12], a w miejscu, gdzie stał dom, w którym się urodził, umieszczono tablicę pamiątkową^[13].

Bibliografia

Herbert Wendt, Przed potopem, przekład Anna Jerzmańska, Złota Seria Literatury Popularnonaukowej, Warszawa 1971.
Twarogowski J. Poczet wielkich geologów. Nasza Księgarnia, 1974.
James S. Aber Nicolaus Steno - History of Geology http://academic.emporia.edu/
Nicolaus Steno [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2018-09-27] (ang.).

Przypisy

↑ IginoI. Cocchi IginoI., L'Uomo fossile nell'Italia centrale: studj paleoetnologici, „Memorie della Società italiana di scienze naturali”, 2 (7), 1867 .
↑ OmarO. Cirilli OmarO. i inni, An updated review on Equus stenonis (Mammalia, Perissodactyla): New implications for the European early Pleistocene Equus taxonomy and paleoecology, and remarks on the Old World Equus evolution, „Quaternary Science Reviews”, 269, 2021, s. 107155, DOI: 10.1016/j.quascirev.2021.107155, ISSN 0277-3791 [dostęp 2023-12-28] .
↑ AnnA. Forsten AnnA., Middle Pleistocene replacement of stenonid horses by caballoid horses — ecological implications, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 65 (1), 1988, s. 23–33, DOI: 10.1016/0031-0182(88)90109-5, ISSN 0031-0182 [dostęp 2023-12-28] .
↑ EliseE. Wesenberg-Lund EliseE., Lesser Antillean Polychaetes, chiefly from brackish water with a Survey and a Bibliography of Fresh and Brackish – Water Polychaetes, „Studies on the Fauna of Curaçao and other Caribbean Islands”, 8 (1), 1 stycznia 1958, s. 1–41, ISSN 0166-5189 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
↑ World Echinoidea Database - Stenonaster Lambert, 1922 † [online], www.marinespecies.org [dostęp 2023-12-28] .
↑ ^a ^b StenoEdit, Named in honour of Steno [online], nielssteensen.dk, 4 lutego 2014 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
↑ A.A. Stoppani A.A., Paléontologie Lombarde ou description des fossiles de Lombardie, publiée à l'aide de plusieurs savants par l'Abbé Antoine Stoppani, t. 3 (1), www.digitale-sammlungen.de, Milano 1860–1865, OCLC 162328856 [dostęp 2023-12-28] .
↑ Molluscabase - Myophoria stenonis Stoppani, 1863 † [online], www.molluscabase.org [dostęp 2023-12-28] .
↑ Z.E.Z.E. Wilbur Z.E.Z.E. i inni, Volatiles, vesicles, and vugs: Unraveling the magmatic and eruptive histories of Steno crater basalts, „Meteoritics & Planetary Science”, 58 (11), 2023, s. 1600–1628, DOI: 10.1111/maps.14086, ISSN 1086-9379 [dostęp 2023-12-28] (ang.).
↑ Stenonite (www.mindat.org)
↑ Martyrologium Romanum, ex decreto sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp. II promulgatum. Editio altera., Typis Vaticanis, 2004, s. 844 .
↑ Stenosgade – KEND KØBENHAVN [online] [dostęp 2023-12-28] (duń.).
↑ Mindetavle for Niels Steensen [online], Københavns Biblioteker [dostęp 2023-12-28] (duń.).

Linki zewnętrzne

Nicolaus Steno [online], academic.emporia.edu [zarchiwizowane z adresu 2017-01-28] (ang.).

[1] IginoI. Cocchi IginoI., L'Uomo fossile nell'Italia centrale: studj paleoetnologici, „Memorie della Società italiana di scienze naturali”, 2 (7), 1867 .

[2] OmarO. Cirilli OmarO. i inni, An updated review on Equus stenonis (Mammalia, Perissodactyla): New implications for the European early Pleistocene Equus taxonomy and paleoecology, and remarks on the Old World Equus evolution, „Quaternary Science Reviews”, 269, 2021, s. 107155, DOI: 10.1016/j.quascirev.2021.107155, ISSN 0277-3791 [dostęp 2023-12-28] .

[3] AnnA. Forsten AnnA., Middle Pleistocene replacement of stenonid horses by caballoid horses — ecological implications, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 65 (1), 1988, s. 23–33, DOI: 10.1016/0031-0182(88)90109-5, ISSN 0031-0182 [dostęp 2023-12-28] .

[4] EliseE. Wesenberg-Lund EliseE., Lesser Antillean Polychaetes, chiefly from brackish water with a Survey and a Bibliography of Fresh and Brackish – Water Polychaetes, „Studies on the Fauna of Curaçao and other Caribbean Islands”, 8 (1), 1 stycznia 1958, s. 1–41, ISSN 0166-5189 [dostęp 2023-12-28] (ang.).

[5] World Echinoidea Database - Stenonaster Lambert, 1922 † [online], www.marinespecies.org [dostęp 2023-12-28] .

[:0-6] StenoEdit, Named in honour of Steno [online], nielssteensen.dk, 4 lutego 2014 [dostęp 2023-12-28] (ang.).

[7] A.A. Stoppani A.A., Paléontologie Lombarde ou description des fossiles de Lombardie, publiée à l'aide de plusieurs savants par l'Abbé Antoine Stoppani, t. 3 (1), www.digitale-sammlungen.de, Milano 1860–1865, OCLC 162328856 [dostęp 2023-12-28] .

[8] Molluscabase - Myophoria stenonis Stoppani, 1863 † [online], www.molluscabase.org [dostęp 2023-12-28] .

[9] Z.E.Z.E. Wilbur Z.E.Z.E. i inni, Volatiles, vesicles, and vugs: Unraveling the magmatic and eruptive histories of Steno crater basalts, „Meteoritics & Planetary Science”, 58 (11), 2023, s. 1600–1628, DOI: 10.1111/maps.14086, ISSN 1086-9379 [dostęp 2023-12-28] (ang.).

[10] Stenonite (www.mindat.org)

[11] Martyrologium Romanum, ex decreto sacrosancti OEcumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp. II promulgatum. Editio altera., Typis Vaticanis, 2004, s. 844 .

[12] Stenosgade – KEND KØBENHAVN [online] [dostęp 2023-12-28] (duń.).

[13] Mindetavle for Niels Steensen [online], Københavns Biblioteker [dostęp 2023-12-28] (duń.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]