Niasa (jezioro)
Niasa (też: Malawi) – jezioro pochodzenia tektonicznego, należące do grupy Wielkich Jezior Afrykańskich, położone w południowo-wschodniej Afryce. Jego wody podzielone są pomiędzy trzy państwa: Malawi, Tanzanię i Mozambik. Położone jest najbardziej na południe spośród jezior Wielkich Rowów Afrykańskich. Jezioro otoczone jest przez wysokie góry dochodzące do 3000 m. Odpływ wód z jeziora następuje poprzez rzekę Shire będącą dopływem rzeki Zambezi[2]. Na jeziorze znajduje się wiele wysp, a największymi są Likoma i Chizumulu.
 Jezioro Niasa na zdjęciu satelitarnym | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość lustra |
468[1] m n.p.m. |
| Wyspy | |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
29 600 km²[2] |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Objętość |
ok. 8400 km³[4] |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające |
Ruhuhu[2] |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Malawi  | |
 12°11′S 34°22′E/-12,183333 34,366667
| |
| |
Jezioro jest sklasyfikowane jako piąte na świecie pod względem objętości oraz jako dziewiąte na świecie pod względem powierzchni. Niasa ma wydłużony południkowo kształt i jest domem dla większej liczby gatunków ryb niż jakiekolwiek inne jezioro[5], w tym co najmniej dla 700 gatunków pielęgnic[a][6]. 10 czerwca 2011 roku rząd Mozambiku wpisał jezioro na listę rezerwatów[7], natomiast w Malawi jezioro w części stanowi Park Narodowy Jeziora Malawi[5].
Jezioro Niasa jest jeziorem typu meromiktycznego co oznacza, że warstwy wody nie mieszają się ze sobą.
Położenie
edytujJezioro Malawi ma od 550[2] do 580 km[3] długości i około 75 km szerokości w najszerszym miejscu. Całkowita powierzchnia jeziora wynosi 29600 km²[2]. Największa występująca głębokość to 706 m i znajduje się w północnej części w miejscu głównej depresji jeziora[8]. Południowa część jeziora jest płytsza, odpowiednio 400 m w części środkowej i poniżej 200 m w części południowej[8]. Linia brzegowa jeziora przebiega przez wschodnie Malawi, zachodni Mozambik i południową Tanzanię. Największa rzeka wpływająca do Niasy, to rzeka Ruhuhu, a ujście jeziora stanowi rzeka Shire, która jednocześnie jest dorzeczem Zambezi w Mozambiku[3]. Utrata wód z jeziora w 80% jest wynikiem parowania, a jedynie 20% wody odprowadzane jest z jeziora rzeką Shire[9]
Jezioro znajduje się około 350 km na południowy wschód od jeziora Tanganika będącego kolejnym z grupy Wielkich Jezior Afrykańskich.
Park Narodowy Jeziora Malawi (ang. Lake Malawi National Park) zlokalizowany jest na jego południowym brzegu w granicach państwa Malawi[10]. Obszar ten objęty jest ochroną od roku 1980. Żyje tam wiele endemicznych gatunków ryb, będących kluczowym przykładem specjalizacji ewolucyjnej. Z tego względu park ten w 1984 roku wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Powierzchnia parku wynosi 94 km².
-
Jezioro Niasa (1967) -
Plaża Mwaya -
Plaża na przylądku Maclear
Historia
edytuj
Jezioro Malawi jest jednym z głównych Wielkich Jezior Afrykańskich i leży w dolinie powstałej w pęknięciu afrykańskiej płyty tektonicznej. Szacuje się, że jezioro ma 1-2 milionów lat[11][12]. Najnowsze badania wskazują jednak, że basen jeziora zaczął tworzyć się już 8,6 miliona lat temu[13][14]. Stan wody w jeziorze zmieniał się znacznie w czasie, od 600 m poniżej[15] do 10–20 m powyżej obecnego poziomu[13]. Od swojego powstania w niektórych okresach jezioro wysychało prawie całkowicie, pozostawiając jedynie jedno lub dwa stosunkowo małe, silnie zasadowe i solankowe jeziora w miejscach, które obecnie stanowią największą głębię Niasy[13][15]. Skład chemiczny wody przypominający obecne warunki pojawił się dopiero około 60 tysięcy lat temu[15]. Szacuje się, że największe okresy niskiego stanu wody wystąpiły około 1,6 do 1,0-057 miliona lat temu (gdzie mogło dojść do całkowitego wyschnięcia), od 420 do 250-110 tysięcy lat temu[13] oraz od 25 do 18-11 tysięcy lat temu[14]. W latach 1390–1860 również wystąpił stan obniżonego poziomu wody, przy czym było to 120–150 m poniżej obecnego poziomu lustra wody[12].
Uwagi
edytuj- ↑ Każde z państw w swoim zakresie terytorialnym.
Przypisy
edytuj- ↑ Richard L. Scheffel: Natural Wonders of the World. Stany Zjednoczone: Reader’s Digest Association, Inc, 1980, s. 222. ISBN 0-89577-087-3. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h AC Tropical Fish: Malawi Cichlids. Aquaticcommunity.com. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b c Lake Nyasa. [w:] Columbia Encyclopedia Online [on-line]. Columbia University Press. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b c Lake Malawi. [w:] World Lakes Database [on-line]. International Lake Environment Committee Foundation. [dostęp 2019-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-10)]. (jap.).
- ↑ a b Protected Areas Programme. United Nations Environment Programme, World Conservation Monitoring Centre, UNESCO, October 1995. [dostęp 2019-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-11)]. (ang.).
- ↑ Turner, Seehausen, Knight, Allender, and Robinson (2001). „How many species of cichlid fishes are there in African lakes?” Molecular Ecology 10: 793–806 (ang.).
- ↑ WWF (10 June 2011). „Mozambique’s Lake Niassa declared reserve and Ramsar site” (ang.).
- ↑ a b Ad Konings: Konings’s Book of Cichlids and All the Other Fishes of Lake Malawi. T.F.H. Publications, 1990. ISBN 978-0-86622-527-4. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ Lisa Park, Andrew Cohen. Paleoecological response of ostracods to early Late Pleistocene lake-level changes in Lake Malawi, East Africa. „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”. 303 (1–4), s. 71–80, kwiecień 2011. Elsevier B.V.. ISSN 0031-0182. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ Lake Malawi National Park. UNESCO. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ A Wilson, G Teugels, A Meyer. Marine Incursion: The Freshwater Herring of Lake Tanganyika Are the Product of a Marine Invasion into West Africa. „PLOS ONE”. 3, s. e1979, kwiecień 2008. DOI: 10.1371/journal.pone.0001979. PMID: 18431469. PMCID: PMC2292254. Bibcode: 2008PLoSO...3.1979W. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b T.J. Givnish, K.J. Sytsma: Molecular Evolution and Adaptive Radiation. Cambridge: Cambridge University Press, 2000-05-08, s. 598. ISBN 0-521-57329-7. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
- ↑ a b c d Delvaux, D. (1995). Age of Lake Malawi (Nyasa) and water level fluctuations. Mus. roy. Afr. centr., Tervuren (Belg.), Dept. Geol. Min., Rapp. ann. 1993 & 1994: 99–108. (ang.)
- ↑ a b Sturmbauer; Baric; Salzburger; Rüber; and Verheyen (2001). Lake Level Fluctuations Synchronize Genetic Divergences of Cichlid Fishes in African Lakes. Mol Biol Evol 18(2): 144–154. DOI: 10.1093/oxfordjournals.molbev.a003788 (ang.)
- ↑ a b c Cohen; Stone; Beuning; Park; Reinthal; Dettman; Scholz; Johnson; King; Talbot; Brown; and Ivory (2007). Ecological consequences of early Late Pleistocene megadroughts in tropical Africas. Proc Natl Acad Sci USA 104(42): 16422-16427. DOI: 10.1073/pnas.0703873104 (ang.)