Nawozy fosforowe

Nawozy fosforowe – nawozy mineralne, których głównym składnikiem odżywczym jest fosfor, makroelement w odżywianiu roślin, wchodzący w skład m.in. kwasów nukleinowych i fityny. Fosfor występuje w nich w postaci ortofosforanów.

Porównanie uprawy kontrolnej z uprawą nawożoną fosforanem i wapnem

Do ich produkcji wykorzystuje się głównie apatyty i fosforyty, a w mniejszym stopniu odpady przemysłowe i produkcyjne (np. kości). W Polsce, ze względu na niewielkie zasoby fosforanów, wykorzystuje się głównie surowce importowane.

Nawozy fosforowe w niewielkim stopniu zwiększają wielkość plonu, jednak znacząco poprawiają jego jakość. Wpływają też na efektywność nawożenia nawozami azotowymi.

Ze względu na szybkość działania nawozy fosforowe dzieli się na:

• szybko działające, rozpuszczalne w wodzie, np. superfosfaty
• wolno działające, rozpuszczalne w słabych kwasach, np. supertomasyna (obecnie niestosowana)
• bardzo wolno działające, rozpuszczalne w mocnych kwasach, np. mączki kostne, mączki fosforytowe.

Do najważniejszych należą:

• superfosfaty (16–18% P₂O₅) – będące mieszaniną diwodorofosforanu wapnia i siarczanu wapnia (gipsu), otrzymywane w reakcji pomiędzy kwasem siarkowym a fosforytami:

Ca₃(PO₄)₂ + 2H₂SO₄ → Ca(H₂PO₄)₂ + 2CaSO₄.

Diwodorfosforan wapnia rozpuszcza się w wodzie, przez co jest łatwo przyswajalny przez rośliny.

Superfosfat podwójny (46% P₂O₅), znany też jako superfosfat potrójny, nie zawiera gipsu.

• precypitat (P₂O₅ do 30%) – będący wodorofosforanem wapnia (CaHPO₄·2H₂O).
• supertomasyna (28–30% P₂O₅) – otrzymywana przez stapianie fosforytów z sodą i krzemionką, także tomasyna, tzw. żużel Thomasa.
• termofosfaty
• metafosforany
• niektóre mączki nawozowe – mączki fosforytowe
• polifosforany

Historia nawozów fosforowych

W 1840 roku Justus von Liebig stwierdził, że roślina potrzebuje do wzrostu oprócz związków zawartych w gnojówce także związków fosforu. Dostępnymi nawozami zawierającymi fosfor były mączka kostna i guano. Związki fosforu w wymienionych substancjach nie są bezpośrednio przyswajalne przez rośliny. Liebieg działał na nie kwasem siarkowym i przekształcił je w rozpuszczalne w wodzie fosforany.

Pierwszym nawozem mineralnym był superfosfat. Został wyprodukowany w roku 1842 przez Johna Benneta Lawesa.

Przemysł

Największym producentem nawozów fosforowych w Polsce są Zakłady Chemiczne Police S.A. w Policach.