Nawias Poissona
Nawias Poissona – pojęcie z dziedziny fizyki matematycznej, głównie mechaniki klasycznej, a konkretniej mechaniki Hamiltona[1]. Występuje m.in. w kanonicznych równaniach Hamiltona, które opisują ewolucję w czasie układu fizycznego. Nawias Poissona to działanie dwuargumentowe na zbiorze wielkości fizycznych.
Nawiasy Poissona służą też do definicji algebry Poissona (por. dalej). Są tak nazwane na cześć francuskiego matematyka Siméona Denisa Poissona.
Nawiasy Poissona we współrzędnych kanonicznych
edytujJeżeli w przestrzeni fazowej danego układu fizycznego wprowadzi się współrzędne uogólnione[2]
gdzie jest liczbą stopni swobody układu fizycznego, to nawiasem Poissona funkcji i zależnych od współrzędnych kanonicznych i czasu
nazywamy wyrażenie
Własności nawiasu Poissona
edytuj- Antysymetria[2]
co oznacza, że zmiana kolejności funkcji w nawiasie zmienia znak nawiasu na przeciwny
- Reguła Leibniza
- Tożsamość Jacobiego
Wzór dla pochodnej cząstkowej po czasie:
Wzór dla pełnej pochodnej po czasie:
Nawiasy Poissona współrzędnych kanonicznych
edytujWychodząc z definicji nawiasów Poissona łatwo pokazać, że dla dowolnych współrzędnych kanonicznych zachodzą zależności[2]:
gdzie: jest to tzw. delta Kronekera.
W szczególności mamy np.
Powyższa własność nawiasów Poissona ma swój odpowiednik w tzw. metodzie kwantowania, w ramach której uzyskuje się równania ruchu układów kwantowych.
Dynamika układu fizycznego
edytujJeżeli jest dowolną funkcją współrzędnych uogólnionych pędów uogólnionych oraz czasu przy czym współrzędne te spełniają równania kanoniczne Hamiltona, to pochodna zupełna po czasie tej funkcji może być wyrażona za pomocą pochodnej cząstkowej funkcji po czasie oraz nawiasu Poissona obliczonego dla tej funkcji z funkcją Hamiltona tego układu
Współrzędne kanoniczne. Transformacje kanoniczne
edytujPrzez układ współrzędnych kanonicznych rozumie się układ współrzędnych taki, że nawiasy Poissona tych współrzędnych spełniają zadane relacje komutacyjne, przy czym m.in. należą tu układy współrzędnych tworzone przez współrzędne uogólnione oraz pędy uogólnione
Nawiasy Poissona wyróżniają klasę transformacji współrzędnych, tzw. transformacji kanonicznych, które odwzorują układ współrzędnych kanonicznych w inny układ współrzędnych kanonicznych. Zbiór możliwych transformacji kanonicznych jest zwykle bardzo duży. Np. zawsze jest możliwy wybór Hamiltonianu jako jeden z nowych pędów kanonicznych.
Algebra Poissona
edytujAlgebrą Poissona nad ciałem (zwykle lub ) nazywa się przestrzeń liniową z określonym w niej działaniem dwuargumentowym spełniającym dla dowolnych funkcji 3 warunki algebry Liego:
- antyprzemienność
- dwuliniowość
- tożsamość Jacobiego
oraz regułę Leibniza:
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Poissona nawiasy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-01] .
- ↑ a b c L.D. Landau, J.M. Lifszyc, Teoria pola, PWN, Warszawa 2009, s. 160.
Bibliografia
edytuj- L.D. Landau, J.M. Lifszyc: Mechanika. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), 2011.
Linki zewnętrzne
edytuj- Eric W. Weisstein , Poisson Bracket, [w:] MathWorld, Wolfram Research [dostęp 2020-12-13] (ang.).
- Poisson brackets (ang.), Encyclopedia of Mathematics, encyclopediaofmath.org [dostęp 2024-10-05].