Naszacowice
Naszacowice (Naszczowice; w 2. poł. XX wieku okresowo również Naszęcowice[4]) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Podegrodzie. Jest jedną z najstarszych miejscowości w Małopolsce. Graniczy z gminami Stary Sącz i Łącko.
| wieś | |
 Centrum wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
300–450 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
847[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-386[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0460598 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
Położenie na mapie gminy Podegrodzie  | |
 49°33′44″N 20°33′24″E/49,562222 20,556667[1]
| |
Położenie
edytujNaszacowice położone są w Kotlinie Sądeckiej, na lewym brzegu Dunajca, u ujścia rzeki Słomki i Jastrząbka. Leży na wysokości od 300 do 450 m n.p.m. Zajmuje 3,90 km² (6,0% powierzchni gminy)[5]. Graniczy z: Podegrodziem, Juraszową, Rogami, Olszanką, Kadcza, Gołkowicami Dolnymi. Przez południową część wsi przebiega obwodnica Podegrodzia, w ciągu drogi wojewódzkiej nr 969 (Stary Sącz – Nowy Targ).
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0460612 | Drapka | część wsi |
| 0460629 | Łazy Naszczowskie | część wsi |
| 0460635 | Łysa Góra | część wsi |
| 0460658 | Podglinka | część wsi |
| 0460670 | Zalas | część wsi |
Toponimika nazwy
edytujNazwa pochodzi od jej założyciela Nosacza, co wyklucza tezę wiążącą nazwę wsi z Sączem. Mówiła ona, że Naszacowice to osada na dawnym Sączu, czyli Naszącowice. Najstarsze zapisy nazwy pochodzą z lat 1233 i 1292 i brzmi ona: Nossaczouicy. Dokumenty z 1353 roku podają nazwę de Naszocowice. Jan Długosz w „Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis” zapisuje nazwę na dwa sposoby: Nossaczowycze i Noszaczowycze. Spis miejscowości z 1794 roku podaje dwie nazwy: Naszacowice i Naschatowitz Colonia.
Historia
edytujNa przełomie VIII i IX w. istniał tu duży gród warowny o powierzchni ok. 15 ha[8], który pełnił rolę centrum w tym regionie. W Naszacowicach znajdują się resztki grodziska z epoki łużyckiej i z okresu wczesnego średniowiecza. W IX–XI wieku pełniło ono rolę centrum osadniczego dla Kotliny Sądeckiej i było ważnym punktem strażniczym na szlaku handlowym biegnącym wzdłuż Dunajca[9].
Wieś, ulokowana w 1293 roku na prawie magdeburskim, należała przed rozbiorami Polski do zakonu klarysek ze Starego Sącza. W XVI w. Naszacowice były własnością Jana Wierzbięty (herbu Janina). W 1789 roku w ramach akcji kolonizacyjnej cesarza Józefa II osiedliło się tu 8 rodzin niemieckich.
Wiosną 1941, w Naszacowicach, powstał oddział Batalionów Chłopskich, którym dowodził Józef Krzyżak ps. „Potok”. Teren działania oddziału obejmował gminy Podegrodzie i Stary Sącz. Licząca około 20 partyzantów jednostka przeprowadziła kilkadziesiąt akcji bojowych i dywersyjno-sabotażowych[10].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii w Podegrodziu.
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].
- Grodzisko w Naszacowicach
Wczesnośredniowieczne grodzisko istniejące od VIII do XI wieku (o pow. 10 ha). Część znalezionych tu pamiątek można zobaczyć w Muzeum Lachów Sądeckich
Edukacja
edytujWe wsi znajduje się filia Gminnego Ośrodka Kultury w Podegrodziu, która prowadzi m.in. punkt biblioteczny[12].
Sport
edytujW miejscowości znajduje się boisko sportowe Orlik Plus, z którego bezpłatnie korzystają mieszkańcy wsi.
Sztuka
edytujWe wsi mieszka Kazimierz Twardowski, malarz akwarelowy. Jego dzieła to przede wszystkim pejzaże, prezentowane w Polsce i za granicą. We własnym domu prowadzi małą galerię. Dwa razy otrzymał nagrodę im. Bolesława Barbackiego, za całokształt twórczości[13][14]. Jest też autorem polichromii kościoła św. Jakuba w Podegrodziu[15].
Historia
edytujJednostka Ochotniczej Straży Pożarnej w Naszacowicach jest stosunkowo młodą jednostką, gdyż powstała w 2007. Jednostka posiada na wyposażeniu: samochód Magirus Deutz GBA 2,5/16 i motopompę oraz podstawowy sprzęt ratowniczy i gaśniczy.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 86081
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 808 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Nazwa „Naszęcowice” występuje w Spisie miejscowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa 1967, s. 735.
- ↑ Powierzchnia Naszacowic. [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-22)]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Stanisław Kryciński: Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat. Libra, 2015, s. 29. ISBN 978-83-952823-5-5.
- ↑ G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Kraków 1983, s. 26; J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa 1993, s. 153-157
- ↑ Informacje na stronie UG Podegrodzie. [dostęp 2011-08-11]. (pol.).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
- ↑ Informacje o filii na stronie GOK-u. [dostęp 2011-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-30)]. (pol.).
- ↑ Twórcy ludowi na stronie UG Podegrodzie. [dostęp 2011-08-11]. (pol.).
- ↑ Twórcy ludowi na stronie GOK-u. [dostęp 2011-08-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-30)]. (pol.).
- ↑ Galeria zdjęć polichromii kościoła w Podegrodziu. [dostęp 2011-08-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. (pol.).
- ↑ Informacje o OSP Naszacowice. [dostęp 2011-02-01]. (pol.).
- ↑ OSP Naszacowice – Nowy Sącz 112 [online], nowysacz112.pl [dostęp 2017-12-18] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Zenon Piotr Szewczyk: O pochodzeniu nazw miejscowych Gminy Podegrodzie i okolic. Nowy Sącz: UG Podegrodzie, Biblioteka Gminna w Podegrodziu, 2009. ISBN 978-83-60822-59-3.
- Naszacowice. W: Jan Pastuszczak: Gmina Podegrodzie. Jacek Kula, Jerzy Nieć, Krzysztof Bodziony (ilustracje); Stanisław Mendelowski (redakcja). Krosno: P.U.W. „Roksana” Sp. z.o.o., 2006, s. 34-35. ISBN 83-7343-126-8.
Linki zewnętrzne
edytuj- Naszacowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 929.
- Naszacowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 372.