Naparstnica

Naparstnica
	; Morfologia (naparstnica zwyczajna)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	naparstnica
	Nazwa systematyczna
	Digitalis L.; Sp. Pl. 621. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Digitalis purpurea L.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Naparstnica (Digitalis L.) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Rodzaj obejmuje 19^[4] gatunków (lub 22 po włączeniu tu krzewiastych przedstawicieli rodzaju Isoplexis z wysp Makaronezji)^[5] występujących głównie na obszarze śródziemnomorskim, w Afryce Północnej, Europie, Azji Zachodniej^[6] i Azji Środkowej^[5]. Najbardziej zróżnicowane są na Półwyspie Iberyjskim i w Azji Mniejszej^[4]. W Polsce gatunkiem rodzimym jest tylko naparstnica zwyczajna D. grandiflora, ale szereg innych jest uprawianych i dziczejących, przy czym zadomowionym antropofitem jest spośród nich tylko naparstnica purpurowa D. purpurea, przejściowo dziczeją: naparstnica rdzawa D. ferruginea, gładka D. laevigata i wełnista D. lanata^[7].

Rośliny z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne i lecznicze^[4] (stanowią źródło digitoksyny i digoksyny stosowanych do leczenia chorób serca)^[5].

Morfologia i biologia

Pokrój: Rośliny dwuletnie i byliny osiągające 2 m wysokości^[4]. Gatunki z sekcji Isoplexis (Wyspy Kanaryjskie) drewnieją i mają pokrój krzaczasty^[5].
Liście: Niepodzielone, skrętolegle ustawione na łodydze^[4]. Odziomkowe zebrane w rozetę, zwężone w ogonek, dolne łodygowe krótkoogonkowe, górne siedzące.
Kwiaty: Duże, wyrastają w kątach przysadek, zebrane w szczytowe, kłosokształtne grona. Kielich pięcioząbkowy albo pięciodzielny, zwykle z działkami zrośniętymi tylko u nasady. Korona kwiatu rurkowata, bez ostrogi, z otwartą gardzielą, od góry spłaszczona, barwy białej, różowej, brązowej, żółtej lub czerwonopomarańczowej. Cztery pręciki o nagich nitkach, dwusilne (dwa pręciki ustawione są wyżej, a dwa niżej), osadzone u nasady rurki korony. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z rozwidlonym znamieniem na szczycie^[4].
Owoce: Torebki otwierające się dwiema klapami, zawierające liczne nasiona^[4].

Systematyka

Rodzaj zaliczany do plemienia Digitalideae^[8] w obrębie babkowatych (Plantaginaceae)^[2].

W obrębie rodzaju wyróżnianych jest 6 sekcji: Digitalis, Frutescentes, Globiflorae, Isoplexis, Macranthae, Parviflorae^[8].

Wykaz gatunków^[9]^[10]^[11]

Digitalis atlantica Pomel
Digitalis cariensis Boiss. ex Jaub. & Spach – naparstnica karijska
Digitalis ciliata Trautv. – naparstnica orzęsiona
Digitalis × coutinhoi Samp.
Digitalis davisiana Heywood – naparstnica Davisa
Digitalis ferruginea L. – naparstnica rdzawa
Digitalis grandiflora Mill. – naparstnica zwyczajna
Digitalis laevigata Waldst. & Kit. – naparstnica gładka^[7], n. gładkokielichowa
Digitalis lamarckii Ivanina
Digitalis lanata Ehrh. – naparstnica wełnista
Digitalis leucophaea Sm. – naparstnica popielata
Digitalis lutea L. – naparstnica żółta
Digitalis × macedonica Heywood
Digitalis mariana Boiss.
Digitalis minor L. – naparstnica drobna
Digitalis nervosa Steud. & Hochst. ex Benth. – naparstnica żyłkowana
Digitalis obscura L.
Digitalis parviflora Jacq.
Digitalis × pelia Zerbst & Bocquet
Digitalis purpurea L. – naparstnica purpurowa
Digitalis × sibirica Lindl.
Digitalis subalpina Braun-Blanq.
Digitalis thapsi L. – naparstnica dziewannowata
Digitalis trojana Ivanina – naparstnica trojańska
Digitalis viridiflora Lindl. – naparstnica zielonkawa

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 250. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 294, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 70-71, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Genus: Digitalis L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2019-01-18]. (ang.).
↑ Digitalis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-15].
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].

[philips-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 250. ISBN 0-333-74890-5.

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 294, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[E-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 70-71, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[grin-8] Genus: Digitalis L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2019-01-18]. (ang.).

[tpl-9] Digitalis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-15].

[10] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[gawrys-11] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]