Nagórzanka (Buczacz)
Nagórzanka[1] (ukr. Нагірянка, Nahirianka) – część miasta Buczacza, siedziby rejonu buczackiego w obwodzie tarnopolskim na Ukrainie (do 17 lipca 2020), do 1965 roku oddzielna wieś. Obok Nagórzanki przepływa rzeka Strypa. Przez Nagórzankę przechodzi droga terytorialna T 2006 łącząca Buczacz m.in. z Zarwanicą.
| część Buczacza | |
 Nagórzanka na mapie von Miega | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miasto | |
| Rejon | |
| W granicach Buczacza |
1965 |
| Strefa numeracyjna |
03544 |
| Kod pocztowy |
48400 |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 49°04′24″N 25°22′30″E/49,073278 25,374917
| |
Historia
edytujPod nadzorem greckokatolickiej konsystorii we Lwowie w latach 1862[2], 1863[3], 1864[4], 1865 miała działać w Nagórzance szkoła trywialna, która wchodziła w skład buczackiego szkolnego dystryktu, jednak posada nauczyciela była nieobsadzona[5].
Około 1890 bracia hr. Emil, Oskar i Artur Potoccy nabyli część dóbr tabularnych Nagórzanka od Sabiny Niewiadomskiej[6].
W 1901 działała w Nagórzance gorzelnia Mosesa Izraela Premingera[7]. 10 kwietnia 1904 w czytelni Kółka rolniczego we wsi odbył się obchód kościuszkowski[8].
W II Rzeczypospolitej miejscowość stanowiła początkowo samodzielną gminę jednostkową. 1 sierpnia 1934 roku w ramach reformy na podstawie ustawy scaleniowej została włączona do zbiorowej gminy wiejskiej Podzameczek w powiecie buczackim, w województwie tarnopolskim[9]. W 1921 roku gmina Nagórzanka liczyła 2984 mieszkańców (1579 kobiet i 1405 mężczyzn) i znajdowało się w niej 525 budynków mieszkalnych. 1728 osób deklarowało narodowość polską, 1254 – ukraińską (rusińską), 2 – żydowską. 1426 osób deklarowało przynależność do wyznania greckokatolickiego, 1326 – do rzymskokatolickiego, 232 – do mojżeszowego. Dodatkowo obszar dworski Nagórzanki liczył 27 mieszkańców (14 kobiet i 13 mężczyzn) i znajdowało się w nim 5 budynków mieszkalnych. Wszystkie 27 osób deklarowało narodowość polską. 21 osób deklarowało przynależność do wyznania rzymskokatolickiego, 5 – do mojżeszowego, 1 – do greckokatolickiego[10].
W czasie okupacji niemieckiej mieszkający tutaj Józef i Barbara Zariwni oraz Jan Kraupa i Józefa Kraupa ukrywali Żydów, za co po wojnie Instytut Jad Waszem uhonorował ich tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[11][12].
W latach 1944–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tu łącznie 11 Polaków[13].
W 1965 wieś została włączona w obręb Buczacza.
Zabytki
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Czasem Nagurzanka, zob. Nowe Targowiskowe Komisje Nadzorcze. „Wschód”. s. 12, 10 listopada 1937.
- ↑ Handbuch... das jahr 1862. Lemberg, 1862, s. 320. (niem.)
- ↑ Handbuch... das jahr 1863. Lemberg, 1863, s. 327. (niem.)
- ↑ Handbuch... das jahr 1864. Lemberg, 1864, s. 332. (niem.)
- ↑ Handbuch... das jahr 1865. Lemberg, 1865, s. 339. (niem.)
- ↑ Dodatek do Skorowidza dóbr tabularnych wydanego przez Tadeusza Pilata. Lwów, 1890, s. 13.
- ↑ Gorzelnie i Fabryki wódek w Galicji w 1901 r.
- ↑ Listy z kraju. Nagórzanka ad Buczacz. „Kurjer Lwowski”, 104 (14 kwietnia 1904), s. 2.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 631
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom XV. Województwo tarnopolskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923, s. 6-7.
- ↑ Zarivny Józef & Zarivna Barbara. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-23]. (ang.).
- ↑ Kraupa Jan & Józefa. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-23]. (ang.).
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 161, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
Bibliografia
edytuj- Sadok Barącz: Pamiątki buczackie. Lwów: Drukarnia Gazety narodowej, 1882. [dostęp 2017-07-31].
- Mykoła Kozak, Dmytro Łogusz, Wiktor Unijat: Нагірянка w Ternopilszczyna. Istorija mist i sił. T. 1 : А — Й. Tarnopol : ТзОВ «Терно-граф», 2014, s. 588. ISBN 978-966-457-228-3. (ukr.)
Linki zewnętrzne
edytuj- Nagórzanka 1.) wś, pow. buczacki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 874.