Lenin (1957)
Lenin (ros. Ленин) – radziecki lodołamacz, zwodowany w 1957 roku. Jest pierwszym na świecie statkiem nawodnym i pierwszym statkiem niewojskowym z napędem mechanicznym wykorzystującym energię jądrową[2]. Pełnił służbę w latach 1959-1989 przede wszystkim na Przejściu Północno-Wschodnim.
| |
| Bandera | |
|---|---|
| Numer IMO |
5206087 |
| Port macierzysty | |
| Armator |
Мурманское Морское Пароходство |
| Dane podstawowe | |
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
Stocznia Admiralicji w Leningradzie |
| Data budowy |
25 sierpnia 1956 |
| Data wodowania |
5 grudnia 1957 |
| Data oddania do eksploatacji |
5 grudnia 1959[1] |
| Data wycofania ze służby |
1989 |
| Dane techniczne | |
| Wyporność |
15 300 t |
| Liczebność załogi |
243 |
| Długość całkowita (L) |
134 m |
| Szerokość (B) |
27,6 m |
| Zanurzenie (D) |
10,5 m |
| Wysokość (H) |
16,1 m |
| Napęd mechaniczny | |
| Silnik |
• 3 reaktory PWR OK-150 (3 × 90 MW) (do 1967) |
| Liczba śrub napędowych |
3 |
| Prędkość maks. |
18 w. |
Obecnie statek muzeum w bazie morskiej Atomfłotu w pobliżu Murmańska. 10 kwietnia 1974 statkowi przyznano Order Lenina.
Budowa
edytujDecyzję o budowie lodołamacza o napędzie jądrowym została podjęta przez Radę Ministrów ZSRR 20 listopada 1953 roku[3]. Główną zaletą uzasadniającą budowę lodołamacza o takim napędzie była jego wysoka autonomiczność – możliwość nieprzerwanej pracy w całym sezonie zimowym bez powrotu do portu dla uzupełniania paliwa, co było istotne na dalekiej północy ZSRR[3]. Uważa się, że dla podjęcia tej decyzji istotne znaczenie miały także względy propagandowe i rywalizacja ZSRR z państwami zachodnimi – budując statek nawodny o napędzie jądrowym udowadniano, że energia atomowa nadaje się do cywilnego wykorzystania, a nadto wyprzedzano pod tym względem USA[3]. Projekt statku, oznaczony numerem 92, został opracowany w nowo powołanym Centralnym Biurze Konstrukcyjnym 15 (CKB-15, ЦКБ-15, obecnie „Ajsbierg”) w latach 1954-1955[3]. Głównym konstruktorem statku był Wasilij Nieganow, który w zakresie kadłuba opierał się na wcześniejszym niezrealizowanym lodołamaczu projektu 90 o napędzie konwencjonalnym[3]. Siłownia jądrowa została zaprojektowana w 1955 roku w zakładzie nr 92 w Gorkim pod kierownictwem Igora Afrikantowa[3]. Naukowym kierownikiem prac został mianowany członek Akademii Nauk ZSRR Anatolij Aleksandrow.
Stępkę pod budowę położono 25 sierpnia 1956 w stoczni nr 194 (dawnej im. André Marty) w Leningradzie (od 1957 – Stoczni Admiralicji)[1]. Głównym budowniczym był W.I. Czerwiakow.
Statek zwodowano 5 grudnia 1957 roku[1]. Następnie w latach 1958-1959 zaczęto montowanie siłowni jądrowej, której rozruch przeprowadzono 6 sierpnia 1959 roku. 19 września 1959 lodołamacz wysłano na próby morskie pod dowództwem Pawła Ponomariewa[1].
Budowa lodołamacza atomowego spotkała się z dużym zainteresowaniem na świecie i podczas budowy oraz testów na jego pokładzie przebywało wiele delegacji i przedstawicieli różnych krajów, obejmujących naukowców i polityków, między innymi premier Wielkiej Brytanii Harold Macmillan, wiceprezydent USA Richard Nixon i towarzyszący mu szef amerykańskiego programu napędu jądrowego adm. Hyman Rickover[1].
3 grudnia 1959 roku został przekazany do eksploatacji Murmańskiej Flocie Morskiej[1]. Od roku 1960 w składzie Murmanskiego Morskiego Parochodstwa.
Konstrukcja
edytuj„Lenin” to statek gładkopokładowy z przedłużoną środkową nadbudową i dwoma masztami; w części rufowej znajduje się lądowisko dla helikopterów służących do kontroli lodu na drodze lodołamacza. Reaktory typu PWR, położone w środkowej części statku, wytwarzały parę dla turbogeneratorów, które z kolej zasilały trzy silniki prądu stałego, po jednym na każdą śrubę. Silnik środkowy miał moc 10 600 KM, a boczne po 9800 KM[4]. Czterołopatowe śruby miały wymienne łopaty[4].
Początkowo na lodołamaczu zamontowano trzy reaktory typu ОK-150 (jeden z nich stanowił rezerwę), pozwalające rozwinąć moc 32 MW przy zużyciu 45 gramów uranu dziennie (50 kg/100 000 km). Były one wyposażone w dwa generatory pary o ciśnieniu 29,5 at każdy, dostarczające po 103 (według innych danych 120) tony pary na godzinę[4]. Masa siłowni wynosiła 5767 ton, z czego ciężar osłon wynosił 1963 tony. Jednorazowy wsad paliwa wystarczał na trzykrotne opłynięcie Ziemi. Po kilkuletnim (1967-1970) remoncie pierwotne reaktory zamieniono na dwa nowsze reaktory typu ОK-900. Posiadały one cztery pętle obiegu pierwotnego z generatorami pary, miały moc po 171 MW i wytwarzały po 220 ton pary na godzinę[5].
Eksploatacja
edytujDzięki dużej mocy i wysokiej autonomiczności (nawet przy lodzie o grubości 2,5m prędkość statku nie spadała poniżej 2 węzłów), lodołamacz już podczas pierwszych rejsów wykazał się świetną zdolnością do pracy. Zastosowanie atomowego lodołamacza pozwoliło przedłużyć okres żeglowności Północnej Drogi Morskiej.
29 kwietnia 1960 lodołamacz wyruszył w rejs na północ, do swojego rejonu operowania, docierając 6 maja do Murmańska[6]. Zaczął tam pracę, po dalszych ulepszeniach, 19 sierpnia 1960[6]. Początkowo służył do przecierania szlaku do Igarki nad Jenisejem, odciążając stare lodołamacze „Jermak” i „Krasin”[6].
4 listopada 1961 kapitanem lodołamacza został Borys Sokołow.
W początkowych 6 latach użytkowania lodołamacz pokonał ponad 82 tysiące mil morskich w lodach i samodzielnie przeprowadził ponad 400 statków[5]. Podczas całego okresu eksploatacji pokonał 654 tysięcy mil morskich, z czego 563,6 tysiąca w lodach[7].
W czerwcu 1971 lodołamacz jako pierwszy nawodny statek przepłynął na północ od Ziemi Północnej. Rejs rozpoczął się w Murmańsku i zakończył się w Pieweku.
Lodołamacz „Lenin” przepracował 30 lat. Pod koniec 1989 został wycofany z użytku z powodu zużycia kadłuba (w wyniku tarcia o lód nastąpiło pocienienie ścianki) i odstawiony w porcie w pobliżu Murmańska. Na skutek akcji społecznej uniknął złomowania, od 2009 roku został przekształcony w muzeum[7]. Obiekty maszynowni były w dobrym stanie. Część z jej wyposażenia została wykorzystana w lodołamaczu „Arktika”.
Wypadki jądrowe
edytujW lutym 1965 r. miała miejsce utrata chłodziwa. Po wyłączeniu reaktora w celu uzupełnienia paliwa, woda została wypompowana przed usunięciem zużytego paliwa. Z tego powodu część z elementów paliwowych stopiła się i odkształciła wewnątrz reaktora. Zostało to odkryte, gdy zużyte elementy były wyładowywane. 125 zespołów paliwowych (około 60% całości) utknęło w rdzeniu reaktora nr 2. Podjęto decyzję o usunięciu rdzenia łącznie z paliwem i prętami kontrolnymi, które zostały umieszczone w specjalnych pojemnikach, zestalone, przetrzymane przez dwa lata, a następnie zatopione w Zatoce Cywolki (w pobliżu Nowej Ziemi) w 1967 roku[5].
Drugą awarią był wyciek z systemu chłodzenia reaktora nr 1, który wykryto na przełomie 1966 i 1967 roku[5]. Znalezienie wycieku wymagało przebicia się przez betonową i metalową osłonę biologiczną przy użyciu młotów. Gdy wyciek został odnaleziony, stało się jasne, że zniszczenia dokonane przy przebijaniu się były zbyt poważne, aby mogły zostać naprawione. Z tego powodu we wrześniu 1967 roku, po usunięciu kaset paliwowych, przedział ze wszystkimi trzema reaktorami i ich osłoną został odseparowany od kadłuba i 19 września zrzucony przez wykonaną dziurę w dnie lodołamacza na dno morza w Zatoce Cywolki w pobliżu Nowej Ziemi (na głębokości 50 m)[5]. Podczas remontu połączonego z modernizacją w Siewierodwińsku lodołamacz otrzymał dwa lepsze reaktory OK-900 i do eksploatacji powrócił 20 czerwca 1970 roku[5].
Szczegóły tych wypadków nie były szerzej znane do czasu upadku Związku Radzieckiego.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Holicki 2015 ↓, s. 22.
- ↑ Lenin, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-03-26].
- ↑ a b c d e f Holicki 2015 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Holicki 2015 ↓, s. 23.
- ↑ a b c d e f Holicki 2015 ↓, s. 26-27.
- ↑ a b c Holicki 2015 ↓, s. 24-25.
- ↑ a b Holicki 2015 ↓, s. 28.
Bibliografia
edytuj- Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Warszawa: Wydaw. Min. Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06723-6. OCLC 835943619.
- Grzegorz Jezierski: Energia Jądrowa wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo WNT, 2014, s. 394. ISBN 978-83-7926-297-7.
- Wojciech Holicki. Lenin - atomowy pionier. „Morza i Okręty”. Nr specjalny 1/2015. I (2), 2015. Warszawa: ZBiAM. ISSN 2450-2499.