Wikipedia

Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli

muzeum historyczne (Dukla, woj. podkarpackie, Polska)

Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli – muzeum poświęcone militariom i historii okolic Dukli, mające siedzibę w dawnym pałacu w Dukli.

Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli
Ilustracja
Pałac w Dukli, główny obiekt muzeum
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Dukla

Adres

ul. Trakt Węgierski 5,
38-450 Dukla

Data założenia

1 marca 1972

Zakres zbiorów

Historia Dukielszczyzny, Wojsko Polskie podczas I i II wojny światowej, operacja dukielsko-preszowska

Dyrektor

Mateusz Such[1]

Położenie na mapie Dukli
Mapa konturowa Dukli, po prawej znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli”
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego
Mapa konturowa powiatu krośnieńskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli”
Położenie na mapie gminy Dukla
Mapa konturowa gminy Dukla, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli”
Ziemia49°33′25,0″N 21°41′04,3″E/49,556944 21,684528
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Siedziba

edytuj
Osobny artykuł: Pałac w Dukli.

Siedzibą muzeum jest późnobarokowy zespół pałacowo-parkowy Mniszchów z II połowy XVIII wieku, wybudowany w typie „entre cour et jardin” na bazie starszych budowli. Ten obiekt łączy w sobie bogatą historię i symbolizuje świetność miasta. W trakcie II wojny światowej uległ poważnym zniszczeniom, powstanie muzeum umożliwiło jego odbudowę[2][3].

Historia

edytuj
 
Park należący do kompleksu pałacowo-parkowego

Muzeum zapoczątkowała wystawa poświęcona operacji karpacko-dukielską[a], zorganizowana w 1964, w ramach obchodów 20-lecia największej bitwy górskiej II wojny światowej. Jej inicjatorami, jak również pomysłodawcami organizacji placówki muzealnej w dukielskim pałacu, byli działacze PTTK z Krosna, Rzeszowa i Dukli. W 1968 wystawa została podporządkowana Muzeum Podkarpackiemu w Krośnie pod nazwą Oddział Wojskowy w Dukli. Jej kierownikiem została Irena Okólska, późniejszy dyrektor Muzeum w Dukli. Zadaniem placówki była próba odbudowania zniszczonego podczas wojny pałacu. Po wyremontowaniu pierwszego piętra stworzono tam wystawę prezentującą broń zebraną z okolic Dukli[4].

Samodzielność organizacyjną placówka uzyskała 1 marca 1972, kiedy zaczęła działać pod nazwą Muzeum Braterstwa Broni. W 1991 przekształcono ją w Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli[4]. Zmiana profilu wiązała się z rozszerzeniem zakresu tematycznego wystaw stałych i uwzględnieniem dziejów Dukli i dukielskiego zespołu pałacowo-parkowego oraz walk w Karpatach w okresie I i II wojny światowej[5].

Skarb państwa w 1975 oddał muzeum cały zespół pałacowy. Obiekty znajdujące się tam, po wykwaterowaniu lokatorów, zostały poddane remontowi, który trwał do września 1984. W latach 1979–1982 pod jurysdykcję muzeum Skarb Państwa przekazał park znajdujący się koło pałacu, co umożliwiło scalenie kompleksu pałacowo-parkowego. Wciąż jednak część zaplecza parku jest użytkowana przez oddział Fabryki Mebli w Krośnie, natomiast sad pałacowy przez Nadleśnictwo Państwowe w Dukli. W 40. rocznicę operacji dukielsko-preszowskiej, otwarto wystawę w środkowym budynku pałacowym, pod nazwą: „Operacja dukielsko-preszowska 1944 roku na tle wydarzeń II wojny światowej”[4].

Od 1 stycznia 1999 muzeum jest jednostką organizacyjną powiatu krośnieńskiego, natomiast w dniu 18 września 2012 cały zespół odzyskali spadkobiercy Stanisława Tarnowskiego (1918–2006, syna Hieronima z rodziny Tarnowskich[6]), a muzeum od tego momentu stało się dzierżawcą głównego budynku oraz części dziedzińca, dzięki czemu kontynuuje swoją działalność[4].

Wystawy

edytuj

Muzeum ma kilka wystaw stałych, a kilka razy w roku prezentowane są wystawy czasowe[7][3][4].

Z dziejów Dukli i dukielskiego zespołu pałacowo-parkowego

edytuj

Stała wystawa poświęcona historii Dukli i okolic prezentuje liczne fotografie oraz pocztówki, ukazujące przemiany wyglądu miasta. Przedstawiono tu ważne postacie oraz wydarzenia z jego dziejów. Szczególny zbiór przedstawia historię zespołu pałacowo-parkowego. Są to pamiątki i symbole związane z pałacem. Przedstawiono tu też wizerunki właścicieli dóbr dukielskich i gości pałacu, m.in. portret Tadeusza Kościuszki, który złożył wizytę w pałacu Mniszchów 19 października 1775. Oprócz nich eksponowane są różne obrazy, m.in.: pejzaże autorstwa Heleny ze Stadnickich Męcińskiej, akwaforty Daniela Chodowieckiego i litografie z widokami miast Napoleona Ordy. Wystawę uzupełniają reprodukcje różnych dzieł, nawiązujących do dawnej kolekcji pałacowej, książki, pochodzące z biblioteki pałacowej, oraz duża grupa dokumentów, korespondencji, rycin, starodruków oraz map.

Ponadto na ekspozycji znajdują się pamiątki dotyczące kanonizacji św. Jana z Dukli przez Jana Pawła II w 1997. Eksponaty pochodzą głównie z XIX i XX wieku. Cała wystawa znajduje się w pokojach stylizowanych na dawny wygląd wnętrz pałacu Mniszków[8][9].

  •  
    Wygląd wystawy poświęconej historii Dukli i pałacu
  •  
    Inny fragment wystawy
  •  
    Makieta klasztoru, oraz pamiątki po Janie Pawle II

Wystawy militarne

edytuj

W muzeum znajduje się kilka wystaw poświęconych tematyce militarnej. Zabytki głównie pochodzącą z pól bitew lub zostały przekazane z jednostek wojskowych. Większość z nich jest produkcji radzieckiej, lecz znajdują się tu też egzemplarze broni produkcji niemieckiej, austriackiej, polskiej, czechosłowackiej i węgierskiej. Zabytki głównie pochodzą z okresu II wojny światowej. Ponadto kolekcję uzupełnia materiał fotograficzno-dokumentacyjny i archiwalny[10][11][12][13].

Działania operacji karpackiej i gorlickiej XII 1914–V 1915

edytuj

Ekspozycja prezentuje przebieg operacji galicyjskiej i gorlickiej na przykładach egzemplarzy broni białej i palnej używanej w czasie I wojny światowej. Jej uzupełnienie stanowi wystawa „Józef Piłsudski – Życie i działalność na tle polskiego czynu zbrojnego i niepodległościowego” (na którą składają się fotografie przedstawiające najważniejsze epizody z działalności marszałka) oraz obiekty związane z walkami o granice Rzeczypospolitej[11][12].

Wrzesień 1939 roku w Dukli i na Przełęczy Dukielskiej

edytuj
 
Siodło kawaleryjskie

Wystawa ta przedstawia walki podczas kampanii wrześniowej na froncie południowym, gdzie Wojsko Polskie zmierzyło się z jednostkami słowackimi, oraz główne uderzenie sił niemieckich na Duklę w nocy z 8 na 9 września.

Prezentowane są fotografie z przygotowań wojennych w Dukli, z przejścia granicznego w Barwinku oraz pamiątkowe zdjęcia żołnierzy słowackich w Polsce. Ponadto na ekspozycji znajdują się: szable wz. 1921 i wz. 34, siodło kawaleryjskie, karabiny Mausera i Lebela, bagnety, mundury, czapki wojskowe, hełmy i maski przeciwgazowe[11][12].

Operacja Karpacko-Dukielska 8 IX–30 XI 1944

edytuj

Na wystawie są przedstawione reprodukcje fotografii, mapy, umundurowania, ekwipunki, uzbrojenie i wyposażenie żołnierzy walczących podczas operacji dukielsko-preszowskiej, które przybliżają genezę, przebieg, ważne postacie oraz skutki bitwy dukielskiej. Na ekspozycji przeważają eksponaty z pobojowiska. Fotografie przedstawiają głównie walki I Czechosłowackiego Korpusu Armijnego, walczącego u boku Armii Czerwonej[11][12].

Uzbrojenie wojsk walczących w Karpatach

edytuj

Jest to wystawa uzupełniająca ekspozycję „Operacja Karpacko-Dukielska 8 IX–30 XI 1944”. Znajdują się na niej przykłady uzbrojenia wojsk biorących udział w bitwie dukielskiej, czyli wojsk radzieckich, czechosłowackich, niemieckich i węgierskich. Największą część wystawy zajmuje broń palna produkcji radzieckiej[11][12].

Inspektorat ZWZ - AK „Joachim” Jasło - Krosno - Brzozów - Sanok 1939–1944

edytuj

Ekspozycja prezentuje polskie oddziały partyzanckie stacjonujące w okolicach Dukli. Przybliżona jest tu struktura organizacyjna i najważniejsze akcje bojowe Polskiego Państwa Podziemnego w regionie. Ponadto na wystawie są przedstawiane tu autentyczne dokumenty przedstawiają działalność ZWZ Jedlicze, kolekcja broni używanej przez partyzantów oraz pamiątki związane z represjami wobec partyzantów[11].

Monte Cassino 1944

edytuj
 
Medale przyznawane Armii Polskiej na Zachodzie

Wystawa przybliża zmagania Wojska Polskiego na Zachodzie podczas bitwy o klasztor na Monte Cassino. Na ekspozycji znajduje się mapa ukazującą drogi Polaków do Armii Polskiej w ZSRR gen. Andersa, uzupełniane przez archiwalne zdjęcia, elementy uzbrojenia i wyposażenia zarówno wojsk polskich i niemieckich oraz kolekcja odznaczeń przyznawanych polskim żołnierzom na Zachodzie. Choć tematyka wystawy nie jest powiązana bezpośrednio z tematyką muzeum, gdyż powstała jako wystawa rocznicowa, to została włączona do wystaw stałych[11][12].

Skansen broni ciężkiej

edytuj

Przed pałacem, na dziedzińcu, umiejscowiony jest skansen broni ciężkiej, prezentujący głównie artylerię[14]. Skansen zawiera 20 eksponatów[7], m.in[15][16]:

Poza obrębem skansenu znajduje się radzieckie działo pancerne ISU-152, które należy do muzeum. Wcześniej on stał jako pomnik przy klasztorze oo. Bernardynów, upamiętniając żołnierzy poległych w bitwie o przełęcz dukielską. W 1997 w jego miejscu stanął kompleks dwóch rzeźb, składający się z Krzyża Pojednania oraz figury św. Jana z Dukli, a rok później dołożono figurę Jana Pawła II upamiętniającą jego pielgrzymkę do Dukli w 1997[17][18][19][20]. Obecnie działo znajduje się obok skansenu, na ulicy Parkowej.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Operacja karpacko-dukielska nazywana jest również operacją dukielsko-preszowską, bitwą o Przełęcz Dukielską, a lokalnie bitwą dukielską.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Nowy dyrektor muzeum w Dukli. TerazKrosno, 2023-01-31. [dostęp 2023-03-19]. (pol.).
  2. ↑ Historia zespołu pałacowo-parkowego. Oficjalna strona internetowa muzeum. [dostęp 2020-12-03]. (pol.).
  3. ↑ a b Muzeum Historyczne w Dukli. Karpaty turystyka. [dostęp 2020-12-03]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e Historia muzeum. Oficjalna strona internetowa muzeum. [dostęp 2020-12-03]. (pol.).
  5. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej. [dostęp 2020-12-29].
  6. ↑ Antoni Adamski: Sandra Tarnowska: W Dukli czuję się u siebie. www.biznesistyl.pl, 2017-02-21. [dostęp 2021-01-04].
  7. ↑ a b Transgraniczna informacja turystyczna w Dukli. [dostęp 2020-12-29].
  8. ↑ Wystawy stałe: Militarne. Oficjalna strona internetowa muzeum. [dostęp 2020-12-03]. (pol.).
  9. ↑ Z dziejów Dukli i dukielskiego zespołu pałacowo-parkowego. [dostęp 2020-12-29].
  10. ↑ cojestgrane24.wyborcza.pl. [dostęp 2020-12-29].
  11. ↑ a b c d e f g Wystawy stałe: Dukla i pałac. Oficjalna strona internetowa muzeum. [dostęp 2020-12-03]. (pol.).
  12. ↑ a b c d e f museo.pl. [dostęp 2020-12-29].
  13. ↑ Podkarpackie: Dziejami techniki inspirowane. [dostęp 2021-01-11]. (pol.).
  14. ↑ Janusz Michalak: Dukla i okolice. Roksana Krosno, Krosno 1997, s. 59. ISBN 83-903843-5-3.
  15. ↑ Wystawy stałe: Broń ciężka. Oficjalna strona internetowa muzeum. [dostęp 2020-12-03]. (pol.).
  16. ↑ Zdjęcia ze skansenu. Foto Polska. [dostęp 2020-12-05]. (pol.).
  17. ↑ Małgorzata Raczkowska: Papieski pomnik zamiast czołgu. Otwarty Przewodnik Krajoznawczy. [dostęp 2020-12-05].
  18. ↑ Pamięć o nienasyconej przełęczy. Dziennik Polski, 2004-09-10. [dostęp 2020-12-05].
  19. ↑ Aleksandra Żółkoś. „Pamiętać” - „pomnieć”. „Dukielski Przegląd Samorządowy”. Maj 2020 rok XXX. nr 5 (349). s. 8. (pol.). 
  20. ↑ Pomnik poświęcony walkom o Przełęcz Dukielską. Foto Polska. [dostęp 2020-12-05]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Muzeum_Historyczne_–_Pałac_w_Dukli&oldid=74065930”