Musa Juka
Musa Zyber Juka (ur. 15 października 1880 w Szkodrze[1], zm. 13 listopada 1955 w Aleksandrii) – albański polityk, w latach 1930–1935 i 1936–1939 minister spraw wewnętrznych, w latach 1925–1927 minister prac publicznych, w latach 1928–1929 minister rolnictwa.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 listopada 1955 |
| Minister spraw wewnętrznych Albanii | |
| Okres |
od 9 listopada 1936 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister prac publicznych Albanii | |
| Okres |
od 28 września 1925 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister rolnictwa Albanii | |
| Okres |
od 20 czerwca 1928 |
| Poprzednik | |
.svg)
| |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujPochodził z muzułmańskiej rodziny kupieckiej. Był jednym z szóstki dzieci Zybera i Bektashi[2]. Szkołę średnią ukończył w Szkodrze[3]. W 1905 rozpoczął pracę w administracji osmańskiej w Szkodrze i wkrótce objął stanowisko dyrektora wydziału finansowego wilajetu szkoderskiego[2]. W 1910 służył jako tłumacz armii osmańskiej w czasie tłumienia powstania antyosmańskiego w północnej Albanii. W 1914 wspierał działania Esada Paszy Toptaniego i z jego poręczenia został merem Szkodry.
W czasie I wojny światowej współpracował z administracją austro-węgierską. W kwietniu 1917 był członkiem delegacji Albańczyków, która złożyła hołd nowo wybranemu władcy Austro-Węgier Karolowi I[3].
W 1920 kierował administracją albańską w Szkodrze, w czasie, kiedy miasto znajdowało się pod kontrolą międzynarodową. W latach 1921–1924 ponownie pełnił funkcję mera Szkodry. W 1924 został pozbawiony urzędu, a jego dom spalono. W tym samym roku, w czasie zamachu stanu zorganizowanego przez zwolenników Fana Nolego dom Juki w Szkodrze został spalony przez tłum demonstrantów, a Juka ratował się ucieczką za granicę. Powrócił do kraju wraz z Ahmedem Zogu w grudniu 1924, stając się jednym z jego najbardziej zaufanych współpracowników. We wrześniu 1925 objął stanowisko ministra spraw wewnętrznych, które sprawował do lutego 1927. Ponownie objął kierownictwo resortu spraw wewnętrznych w 1933. Jako szef resortu wykazał się okrucieństwem w tłumieniu spisków skierowanych przeciwko Ahmedowi Zogu. Po stłumieniu rebelii w Fierze w 1935 nakazał aresztować 500 osób[4]. Dervishi określał ten czas mianem rządów terroru[5]. Dwukrotnie sprawował urząd ministra prac publicznych. W latach 1926–1939 zasiadał w parlamencie[3]. Od roku 1932 przewodniczył Albańskiej Federacji Sportowej[6].
W 1939 w czasie inwazji włoskiej na Albanię opuścił kraj i osiadł w Stambule, w 1950 przeniósł się do Aleksandrii, gdzie współpracował ponownie z królem Zogiem I. W 2015 jego doczesne szczątki sprowadzono z Aleksandrii do Albanii i pochowano w Szkodrze[7].
Był żonaty (żona Sadete z d. Shpuza), miał czworo dzieci. Jedna z jego córek Safete (Sofija) była malarką, nauczycielką i publicystką[6].
Ordery i wyróżnienia
edytujOdznaczony Wielką Wstęgą Orderu Skanderbega i Wielkim Krzyżem Orderu Świętego Sawy.
Przypisy
edytuj- ↑ Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B. Tauris: 2013, s. 226. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ a b Stephen Taylor: Who's who in Central and East-Europe 1933/1934. Zurich: The Central European Times Publishing, 1935, s. 440.
- ↑ a b c Kastriot Dervishi: Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet. Anëtarët e Këshillit të Ministrave në vitet 1912-2012, jetëshkrimet e tyre dhe veprimtaria e ekzekutivit shqiptar. Tirana: Shtepia Botuese 55, 2012, s. 142.
- ↑ Owen Pearson: Albania in the Twentieth Century, A History: Volume III. New York: I.B. Tauris, 2006, s. 348. ISBN 978-1-84511-105-2.
- ↑ Kastriot Dervishi: Historia e shtetit shqiptar 1912-2005. Tirana: 2006. ISBN 99943-799-3-3. (alb.).
- ↑ a b Familja Juka mes nderimeve dhe persekutimit. radiandradi.com. [dostęp 2022-06-21]. (alb.).
- ↑ Zenepe Dibra: Fjalor enciklopedik i hapesires shkodrane, vol. 1. Lezhe: Gjergj Fishta, 2015, s. 581-582. (alb.).
Bibliografia
edytuj- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B. Tauris: 2013, s. 226. ISBN 978-1-78076-431-3.
- Michael Schmidt-Neke: Entstehung und Ausbau der Königsdiktatur in Albanien (1912–1939): Regierungsbildungen, Herrschaftsweise und Machteliten in einem jungen Balkanstaat. Oldenburg: 1987. ISBN 978-3-486-54321-6. (niem.).