Wikipedia

Muppety

Muppety, mapety[1] (ang. The Muppets) – lalki teatralne stworzone w 1955 przez amerykańskiego lalkarza, reżysera i scenarzystę Jima Hensona. Imitują one ludzi, zwierzęta oraz fantastyczne stwory. Media związane z franczyzą muppetów cechuje specyficzne poczucie humoru, wyróżniające się abstrakcyjnością, absurdem i odwołaniami do popkultury. Akcja filmów i seriali najczęściej odnosi się do wystawianych przez muppety rewii[2]. Obecnie prawa autorskie do muppetów posiada Walt Disney Company.

Muppety
The Muppets
Logo
Twórca

Jim Henson

Pierwsze dzieło

Sam & Friends

Data powstania

9 maja 1955

Właściciel

Walt Disney Company

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Nazwa „muppet” wzięła się z połączenia angielskich słów „marionette” (pol. marionetka) i „puppet” (pol. lalka teatralna)[2].

Historia

edytuj
 
Jim Henson – lalkarz i twórca muppetów

Po raz pierwszy lalki teatralne zwane przez ich twórcę, Jima Hensona, muppetami[3] pojawiły się w 1955[4] w serii krótkich skeczy Sam and Friends na kanale WRC-TV. W serialu debiutował także ulubiony muppet Hensona, Kermit Żaba[3]. W 1958 Henson, z myślą o rozwoju swojej franczyzy, założył przedsiębiorstwo branży rozrywkowej Muppets, Inc[5]. Program Sam and Friends był emitowany przez sześć lat, do 1961[4].

W latach 60. XX wieku, poszczególne muppety występowały w różnych programach telewizyjnych, takich jak The Jimmy Dean Show, The Ed Sullivan Show, The Today Show, a także Ulica Sezamkowa. W 1976 Jim Henson stworzył serial Muppet Show, o muppetach wystawiających cotygodniową rewię. Do każdego odcinka zapraszano sławnego gościa ze świata filmu lub muzyki. Łącznie przez 5 lat wyprodukowano 120 odcinków w ponad stu różnych krajach. W tym czasie serial osiągnął sukces komercyjny i został wyróżniony nagrodami Emmy oraz BAFTA[2].

W 1979 powstał pierwszy film pełnometrażowy z muppetami. Była to Wielka wyprawa muppetów[6]. W latach 90. filmy o muppetach zaczęły czerpać inspiracje z literackiej klasyki. Pojawiły się między innymi adaptacje Opowieści wigilijnej Charlesa Dickensa i Wyspy skarbów Roberta Louisa Stevensona[2].

Przed swoją śmiercią w 1990 Jim Henson negocjował sprzedaż franczyzy przedsiębiorstwu The Walt Disney Company[7]. 21 lutego 2000 rodzina Hensona sprzedała wytwórnię The Jim Henson Company (dawne Muppets, Inc.), a wraz z nią franczyzę, niemieckiej firmie EM.TV za 680 milionów dolarów amerykańskich[8]. W 2003 z powodu problemów finansowych EM.TV Hensonowie odkupili wytwórnię i franczyzę[9]. W 2004 The Jim Henson Company zostało sprzedane przedsiębiorstwu The Walt Disney Company[10] za 75 milionów dolarów amerykańskich[11].

Przez lata nie powstał żaden film kinowy, ani serial z udziałem muppetów. W 2009 The Walt Disney Company zaczęło prowadzić działania mające na celu przywrócenie popularności muppetów, między innymi za pomocą filmów na YouTube i seriali internetowych[11]. Opublikowana na oficjalnym kanale muppetów na YouTube parodia teledysku i piosenki Bohemian Rhapsody zespołu Queen osiągnęła 10 milionów wyświetleń w ciągu pierwszych dwóch tygodni i zdobyła nagrodę Webby Award[12]. Po około dziesięcioletniej przerwie wyprodukowano nowy film o muppetach, zatytułowany Muppety[13].

Postacie

edytuj

Powstało wiele lalek teatralnych, zwanych muppetami, które imitują ludzi, zwierzęta oraz fantastyczne stwory[2]. Ze względu na ograniczenia ruchowe lalkarzy, większość muppetów jest leworęczna[14]. Niektóre z tych postaci należą do stałej obsady i częściej od innych pojawiają się w różnych mediach[2]. Są to między innymi:

Nazwa Opis Przypis
Kermit Żaba Ulubiony muppet Jima Hensona, często pełniący rolę przywódcy muppetów. [2]
Miś Fozzie Miś, zastępca Kermita i nieudolny komik sceniczny. [2]
Gonzo Kaskader, przedstawiciel nieznanego gatunku. [2]
Szwedzki Kucharz Ludzki kucharz, który mówi ze sztucznym szwedzkim akcentem i gotując podrzuca dziwne składniki potraw. [2]
Panna Piggy Świnka zakochana w Kermicie i zazdrosna o niego. [2]
Waldorf i Statler Ludzcy staruszkowie i malkontenci zawsze obserwujący widowiska muppetów z loży i odnoszący się do nich z sarkazmem. [2]
Zwierzak brakujące ogniwo ewolucji, nadpobudliwy perkusista. [2]

Filmy

edytuj
Data premiery Film Reżyseria Scenariusz Dodatkowe uwagi Przypis
1979-05-31 31 maja 1979(dts) Wielka wyprawa muppetów James Frawley Jack Burns, Jerry Juhl [15]
1981-06-26 26 czerwca 1981(dts) Muppety na tropie Jim Henson Jerry Juhl, Tom Patchett, Jack Rose, Jay Tarses [16]
1984-07-13 13 lipca 1984(dts) Muppety na Manhattanie Frank Oz Frank Oz, Tom Patchett, Jay Tarses [17]
1992-12-06 6 grudnia 1992(dts) Opowieść wigilijna muppetów Piotr Mularuk Ireneusz Janik, Piotr Mularuk [18]
1996-02-16 16 lutego 1996(dts) Muppety na Wyspie Skarbów Brian Henson, David Lane James V. Hart, Jerry Juhl, Kirk R. Thatcher [19]
1999-07-14 14 lipca 1999(dts) Muppety z kosmosu Tim Hill Jerry Juhl, Ken Kaufman, Joey Mazzarino [20]
2002-11-29 29 listopada 2002(dts) Gwiazdka muppetów Kirk R. Thatcher Jim Lewis, Tom Martin Film telewizyjny [21]
2002-11-29 29 listopada 2002(dts) Muppety w krainie Oz Kirk R. Thatcher Debra Frank, Adam F. Goldberg, Steve L. Hayes, Tom Martin Film telewizyjny [22]
2011-11-04 4 listopada 2011(dts) Muppety James Bobin Jason Segel, Nicholas Stoller [23]
2014-03-11 11 marca 2014(dts) Muppety: Poza prawem James Bobin James Bobin, Nicholas Stoller [24]

Seriale

edytuj
Tytuł Data rozpoczęcia Data zakończenia Stacja telewizyjna Przypis
Sam and Friends 1955-05-09 9 maja 1955(dts) 1961-12-15 15 grudnia 1961(dts) WRC-TV [25]
Muppet Show 1976-09-07 7 września 1976(dts) 1981-02-15 15 lutego 1981(dts) Syndicated [26]
Mapeciątka 1984-09-15 15 września 1984(dts) 1991-11-02 2 listopada 1991(dts) CBS [27]
Jim Henson's Little Muppet Monsters 1989-04-14 14 kwietnia 1989(dts) 1990-12-30 30 grudnia 1990(dts) NBC [28]
Wieczór z muppetami 1996-03-08 8 marca 1996(dts) 1998-02-08 8 lutego 1998(dts) ABC [29]
Muppety 2015-07-21 21 lipca 2015(dts) 2016-02-29 29 lutego 2016(dts) ABC [30]
Mapeciątka 2018-03-23 23 marca 2018(dts) – Disney Channel / Disney Junior [31]

Gry komputerowe

edytuj
Tytuł Gatunek Data premiery Platforma Producent Wydawca Przypis
Mapeciątka: Wesoła Lokomotywa Logiczne 2002-02-25 25 lutego 2002(dts) PC Compedia Compedia [32]
Muppet Pinball Mayhem Zręcznościowe, pinball 2002-05-29 29 maja 2002(dts) GBA NewKidCo International Inc. NewKidCo International Inc. [33]
Muppet Party Cruise Towarzyskie 2003-11-11 11 listopada 2003(dts) GCN Mass Media TDK Mediactive [34]
2003-11-13 13 listopada 2003(dts) PlayStation 2

Odbiór

edytuj
 
Gwiazda Kermita Żaby na Alei Gwiazd w Los Angeles

W mediach związanych z franczyzą muppety często są kreowane na prawdziwych celebrytów wystawiających przedstawienia dla ludzi oraz innych muppetów. Ich popularność sprawiła, że w ten sam sposób zaczęła ich traktować także część dziennikarzy. Muppety wielokrotnie występowały w programach typu talk show i udzielały wywiadów dla telewizji[35].

Pierwszymi muppetami, które wystąpiły w medium spoza franczyzy byli Pies Rowlf i Baskerville, którzy w 1962 wystąpili w reklamie karmy dla psów Purina Dog Chow. Później muppety występowały między innymi w rolach prezenterów na rozdaniach nagród Emmy i Oscarów[14].

Kermit Żaba jako gość prowadził takie programy jak Tonight Show, Jimmy Kimmel Live! i prima apprilisowy odcinek Larry King Live. Jon Stewart przeprowadzał z nim wywiad w swoim The Daily Show. Był również gościem programu 60 Minutes[14].

Panna Piggy była wielokrotnie przedstawiana jako ikona stylu i feminizmu. Pojawiała się na licznych rozkładówkach kultowych kobiecych pism. Wystąpiła jako gościnny juror w programie Project Runaway oraz w E! Fashion Police. W 2015 roku otrzymała nagrodę Sackler Center nagradzającą feministki biorące aktywny udział w kulturze. Następnie napisała esej dla magazynu Time zatytułowany Dlaczego jestem feministyczną świnią[14].

W 2012 muppety otrzymały swoje gwiazdy na Alei Gwiazd w Los Angeles[36].

Filmy dla dorosłych Przedstawiamy Feeblesów Petera Jacksona i Rozpruci na śmierć Briana Hensona były inspirowane muppetami[37].

Przypisy

edytuj
  1. ↑   mapet [w:] Wielki słownik ortograficzny [online], PWN [dostęp 2024-02-09].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Skąd się wzięły Muppety? [online], Filmy Interia, 26 stycznia 2012 [dostęp 2019-06-30] (pol.).
  3. ↑ a b Jim Naughton: Jim Henson friends, where it all began. The Washington Post, 1990-05-17. [dostęp 2019-06-30]. (ang.).
  4. ↑ a b Mushmellon Puppet from Sam and Friends [online], National Museum of American History [dostęp 2019-06-30] (ang.).
  5. ↑ Sonia Shechet Epstein |, Sloan Science & Film [online], Sloan Science & Film, 30 czerwca 2017 [dostęp 2019-07-01] (ang.).
  6. ↑ The Muppet Movie. Rotten Tomatoes. [dostęp 2019-07-01]. (ang.).
  7. ↑ John Swansburg, Muppet Man, „The New York Times”, 6 grudnia 2013, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-07-01] (ang.).
  8. ↑ Germany's EM.TV buys Henson for $680 million [online], Muppet Central News, 21 lutego 2000 [dostęp 2019-07-01] (ang.).
  9. ↑ Brooks Barnes, Disney Prepares to Use Its Marketing Magic to Bring Back the Muppets, „The New York Times”, 18 września 2008, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-07-02] (ang.).
  10. ↑ Gary Susman, Disney buys the Muppets [online], EW.com, 18 lutego 2004 [dostęp 2019-07-02] (ang.).
  11. ↑ a b Brent Lang, Disney Dusts Off its Muppet Brand [online], TheWrap, 5 stycznia 2009 [dostęp 2019-07-02] (ang.).
  12. ↑ Megan O’Neill, How The Muppets Made A Comeback On YouTube [online], adweek.com, 20 lipca 2010 [dostęp 2019-07-02] (ang.).
  13. ↑ Ramin Setoodeh, Ramin Setoodeh, How Kermit and the Muppets Got Their Mojo Back [online], Variety, 11 marca 2014 [dostęp 2019-07-02] (ang.).
  14. ↑ a b c d Przemysław Dobrzyński, Kermit wraca! 8 faktów o Muppetach, które powinieneś znać [online], Spider's Web, 26 lutego 2018 [dostęp 2019-07-04] (pol.).
  15. ↑ Muppety jada do Hollywood w bazie IMDb (ang.)
  16. ↑ Muppety na tropie w bazie IMDb (ang.)
  17. ↑ Muppety na Manhattanie w bazie IMDb (ang.)
  18. ↑ Nieznana opowiesc wigilijna w bazie IMDb (ang.)
  19. ↑ Muppety na Wyspie Skarbów w bazie IMDb (ang.)
  20. ↑ Muppety z kosmosu w bazie IMDb (ang.)
  21. ↑ Gwiazdka muppetów w bazie IMDb (ang.)
  22. ↑ The Muppets' Wizard of Oz w bazie IMDb (ang.)
  23. ↑ Muppety w bazie IMDb (ang.)
  24. ↑ Muppety: Poza prawem w bazie IMDb (ang.)
  25. ↑ Sam and Friends w bazie IMDb (ang.)
  26. ↑ Muppety w bazie IMDb (ang.)
  27. ↑ Mapeciątka w bazie IMDb (ang.)
  28. ↑ The Jim Henson Hour w bazie IMDb (ang.)
  29. ↑ Wieczór z muppetami w bazie IMDb (ang.)
  30. ↑ Muppety w bazie IMDb (ang.)
  31. ↑ Muppet Babies w bazie IMDb (ang.)
  32. ↑ Mapeciątka: Wesoła Lokomotywa, Baby Muppets [online], Gry-Online [dostęp 2019-07-04] (pol.).
  33. ↑ Muppet Pinball Mayhem GBA [online], Gry-Online [dostęp 2019-07-04] (pol.).
  34. ↑ Muppet Party Cruise PS2, GCN [online], Gry-Online [dostęp 2019-07-04] (pol.).
  35. ↑ Reid Nakamura, Why the Media Won't Stop Treating the Muppets Like Real People [online], TheWrap, 22 września 2015 [dostęp 2019-07-04] (ang.).
  36. ↑ Anna Gorman, Muppets to get star on Hollywood Walk of Fame [online], LA Times Blogs - L.A. NOW, 20 marca 2012 [dostęp 2019-07-04] (ang.).
  37. ↑ Krystle Mullin, How Peter Jackson's Low-Budget Cult Comedy 'Meet the Feebles' Inspired 'The Happytime Murders' [online], The Hollywood Reporter, 1 maja 2018 [dostęp 2019-07-04] (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Muppety&oldid=73097584”