Mudijettu
Mudijettu[1] (malajalam മുടിയേറ്റ്, ang. Mudiyettu[2]) – tradycyjny dramat rytualny i widowisko taneczne z położonego w południowo-zachodnich Indiach stanu Kerala, przestawiające mitologiczną opowieść o walce hinduskiej bogini Kali z demonem Darika.
| Niematerialne dziedzictwo kulturowe UNESCO | |
 Mudijettu w wiosce Keezhoor (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ | |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Azja i Pacyfik |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2010 |
| 9°47′33,27″N 76°28′48,05″E/9,792575 76,480014 | |
Pod nazwą Mudiyettu – teatr obrzędowy i dramat taneczny z regionu Kerala (ang. Mudiyettu, ritual theatre and dance drama of Kerala[2]) tradycja została w 2010 roku wpisana na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości[3][4].
Mit
edytuj.svg)
Rytuał mudijettu jest związany z mitem o bogini Kali i demonie Darika. Według wierzeń Darika otrzymał łaskę od boga Brahmy, który obiecał mu, że nie zostanie nigdy pokonany przez żadnego człowieka żyjącego w którymś z czternastu światów (patala) wspomnianych w mitologii hinduskiej[2]. Uczyniło to Darikę stworzeniem potężnym, które podbiło świat, pokonując nawet króla bogów, Indrę. Gdy z czasem okrucieństwa Dariki stały się nie do zniesienia, bóg Śiwa na prośbę mędrca Narady postanowił powstrzymać demona. Zadecydował, że demon zginie z rąk bogini Kali, gdyż Darika nie spodziewał się zagrożenia ze strony kobiety[2].
Przebieg
edytuj
Tradycja mudijettu rozpowszechniona jest wśród członków społeczności Marar i Kuruppu zamieszkujących dystrykty Ernakulam, Triśur, Kotajam i Itukki w środkowej części Kerali[2]. Święto odbywa się co roku, a w obrzędzie uczestniczą całe wioski, których mieszkańcy w okresie od lutego do maja[2], po zebraniu letnich plonów, w wyznaczonym dniu wczesnym rankiem udają się do świątyni bogini Kali. Świątynie noszą nazwę Bhagavati Kavus, a wsie, w których się znajdują są rozlokowane wzdłuż rzek Chalakudy Puzha, Perijar oraz Muvattupuzha. Po rytualnym oczyszczeniu się poprzez post i modlitwę uczestnicy mudijettu przystępują do narysowania na podłodze świątyni wielkiego wizerunku Kali, zwanego kalam, aby przywołać jej ducha[3][4]. W trakcie prac odmawiana jest skomplikowana modlitwa rytualna zwana Kalampudźa oraz śpiewane są hymny Kalampattu[2]. Rysunek wykonywany jest za pomocą kolorowych proszków pochodzenia naturalnego, wytwarzanych m.in. z ryżu, kurkumy, węgla drzewnego, zielonych liści dwóch gatunków drzew oraz limonki[2]. Jednocześnie u stóp świętego drzewa rosnącego na terenie świątyni zapala się symbolizującą ducha Kali lampę, którą następnie wnosi się do środka i stawia na wykonanym kalam[2].
Stworzenie wizerunku bogini to purwaranga – „prolog sztuki” – stanowiący przygotowanie do odbywającej się na dziedzińcu świątyni żywej inscenizacji[2], podczas której boski mędrzec Narada prosi boga Śiwę, aby ten powstrzymał demona Darikę, którego zwykli śmiertelnicy pokonać nie mogą[3][4]. Tłum wykonawców oraz widzów w procesji z pochodniami okrąża świątynię, po czym wszyscy wracają na arenę spektaklu, gdzie dochodzi do ostatecznej walki, w której Darika ginie z rąk bogini Kali[3]. Usunięcie nakrycia głowy Dariki zwanego Mudi oznacza symbolicznie ścięcie głowy demona[2].
W przygotowaniu święta biorą udział przedstawiciele wszystkich kast zamieszkujących daną wieś[2]. Każda kasta odgrywa określoną rolę w mudijettu, np. kasta Parayan dostarcza bambus i skórzane skóry na bębny, kasta Tandan zaopatruje wydarzenie w liście orzecha arekowego potrzebne do wykonania masek i nakryć głowy, kasta Ganakan maluje maski, kasta Maran przygotowuje i zaopatruje pochodnie w olej, kasta Kuruvan podtrzymuje płomień pochodni, a kasta Weluthedan (Patiyan) pierze materiały użyte do wykonania sukni bogini[2].
Transmisja tradycji odbywa się w rodzinach, gdzie z pokolenia na pokolenie przekazywana jest praktyka i wiedza o mudijettu; jedna z rodzin z Piravom ma ponad 250-letnią tradycję wykonywania mudijettu[2]. Starsi aktorzy, którzy od lat odgrywają w rytuałach określone role, angażując młodsze osoby jako uczniów również przyczyniają się do przetrwania obrzędu. Uczestnictwo w nim całych społeczności keralskich wiosek wzmacnia poczucie więzi oraz wspólną tożsamość[3][4]. Rolą mudijettu jest też przekazywanie tradycyjnych wartości, etyki i kodeksów moralnych oraz norm estetycznych[3][4].
Przypisy
edytuj- ↑ Sacha-Piekło 2011 ↓, s. 161.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Mudiyettu, ritual theatre and dance drama of Kerala – Nomination file No. 00345 [online], ich.unesco.org [dostęp 2024-03-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f Dziedzictwo niematerialne – Indie. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2024-03-27].
- ↑ a b c d e Mudiyettu, ritual theatre and dance drama of Kerala [online], ich.unesco.org [dostęp 2024-03-27] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Małgorzata Sacha-Piekło: Ginefobia: lęk przed kobietą w dyskursie antropologicznym i psychoanalitycznym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011. ISBN 978-83-233-3226-8.