Wikipedia

Mszał Erazma Ciołka

Mszał Erazma Ciołka – księga liturgiczna kościoła katolickiego w języku łacińskim, wykonana na zlecenie biskupa Erazma Ciołka w początkach XVI wieku.

Mszał Erazma Ciołka
Ilustracja
Strona z Mszału Erazma Ciołka
Oznaczenie

Rps 3306 III

Fundator

Erazm Ciołek

Data powstania

1515–1518

Miejsce powstania

Kraków

Zawartość

mszał

Język

łacina

Rozmiary

35x26,5 cm

Liczba kart

231

Miejsce przechowywania

Biblioteka Narodowa w Warszawie

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Mszał powstał w Krakowie w latach 1515–1518 prawdopodobnie w pracowni Stanisława Samostrzelnika[1]. Zleceniodawcą mszału był biskup płocki Erazm Ciołek[1]. Na mocy jego testamentu mszał został przekazany katedrze płockiej[2].

Od połowy XVIII w. mszał przechowywany był w Bibliotece Załuskich[1]. Po III rozbiorze Polski w 1795 został wywieziony przez Rosjan do Petersburga wraz z wieloma innymi zabytkami[1]. Do Polski powrócił w 1934 na mocy traktat ryskiego i trafił do zbiorów Biblioteki Narodowej[3]. W 1939 został ewakuowany do Rumunii, następnie Francji i ostatecznie do Kanady[4]. Do Biblioteki Narodowej wrócił w lutym 1959[4]. Od 2024 manuskrypt prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej[5].

Opis

edytuj

Wymiary mszału to 35 × 26,5 cm[6]. Zabytek składa się z 231 (232) pergaminowych kart[1][6]. Karty I–VIII są niezapisane[6]. Teksty zostały zapisane minuskułą gotycką w dwóch kolumnach[2].

Mszał jest jednym z najwybitniejszych przykładów polskiego Iluminatorstwa z okresu wczesnego renesansu[1]. Na bogatą szatę graficzną składają się samodzielne miniatury (w tym całostronicowa miniatura przedstawiająca ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa na karcie 121v), miniatury w przestrzeni inicjałów (19 miniatur wpisanych w tekst), ozdobne inicjały wielobarwne i jednobarwne, a także ornamenty otaczające kolumny tekstu (5 kart obwiedzionych pełną bordiurą)[7][6]. Dwa inicjały są wycięte (karty 194, 198)[6]. W bordiury dekorujące niektóre strony wpleciono herb Ciołka (Sulima) oraz krzyż i mitrę biskupią[2]. Stan zachowania iluminacji jest różnorodny – niektóre zachowały się w dobrym stanie, inne jednak wykruszyły się w różnym stopniu[7].

  •  
    Strona z miniaturą, bordiurą i herbem Sulima (1r)
  •  
    Inicjał (60v)
  •  
    Karta z zapisem nutowym (105r)
  •  
    Ukrzyżowanie – miniatura całostronnicowa (121v)
  •  
    Miniatura wpisana w tekst (206r)

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f Sobucki, Jarmińska i Rams 1998 ↓, s. 134.
  2. ↑ a b c Mszał Erazma Ciołka. W: Nad złoto droższe. Skarby Biblioteki Narodowej (wersja elektroniczna). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2003. ISBN 83-7009-433-3. [dostęp 2020-11-07].
  3. ↑ Sobucki, Jarmińska i Rams 1998 ↓, s. 134–135.
  4. ↑ a b Sobucki, Jarmińska i Rams 1998 ↓, s. 135.
  5. ↑ Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024, s. 9, 96.
  6. ↑ a b c d e Polona ↓.
  7. ↑ a b Sobucki, Jarmińska i Rams 1998 ↓, s. 140.

Bibliografia

edytuj
  • Władysław Sobucki, Danuta Jarmińska, Donata Rams. Rękopiśmienne skarby Biblioteki Narodowej – badania technologiczne. „Ochrona Zabytków”. 51/2 (201), s. 133–146, 1998. 
  • Missale. Polona. [dostęp 2018-04-23].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Mszał_Erazma_Ciołka&oldid=74681349”