Mor ho! (wiersz)
Mor ho! – poemat patriotyczny z epoki romantyzmu napisany przez słowackiego poetę Samo (Samoslava) Chalupkę opublikowany w czasopiśmie Sokol w 1864 roku[1]. Łączy w sobie inspiracje folklorystyczne i historyzm[2]. Wiersz został oparty na książce etnografa i historyka słowackiego, Pavla Josefa Šafaříka pt. „Historia języka i literatury słowiańskiej” z 1826 r. Autor opisał w niej m.in. walkę zbrojną plemienia Sarmatów „Limigantes” z cesarzem rzymskim Konstantynem II, który najechał Panonię w IV wieku[3].
Opis
edytujCesarz Rzymski („cár“) rozbija obóz w Panonii na granicy ze Słowacją. Słowacy wysyłają do cesarza swoich posłańców – odważnych młodych mężczyzn. Cesarzowi zostaje wręczona pokojowy dar chleba i soli od rady starców. Młodzieńcy ostrzegają cesarza, aby nie atakował Słowaków (ponieważ zawsze byli wolni od zwierzchnictwa), mówiąc mu, że Słowacy są gościnni, ale nie poddają się i walczą do końca. Cesarz odrzuca ofertę pokojową i odpowiada, że przybywa, by zniewolić Słowaków. Wtedy słowaccy młodzi mężczyźni zaczynają krzyczeć „Mor ho!” (pol. Niech go zaraza![4] lub: Uśmierć go![5]) i ruszają do walki. W walce młodzi mężczyźni umierają z poczuciem, że do końca się nie poddali. W ostatnich scenach cesarz patrzy na pole bitwy i wstydzi się być szczęśliwy z powodu porażki młodych mężczyzn ze strony przeciwnika, ponieważ zginęło także wielu jego żołnierzy[2][3].
Charakterystyka
edytujWiersz w romantyczny sposób wyraża ducha demokracji i głębokiego patriotyzmu. Główny nacisk kładziony jest na dwie przeciwstawne idee i dwa różne światy: pragnienie pokoju, wolności i równości w ich pięknej krainie z dumnymi obywatelami, zestawione z przemocą, zniewoleniem i agresją. Słowacy poświęcają swoje życie w imię szlachetnych marzeń i są moralnymi zwycięzcami; z drugiej strony Rzymianie wstydzą się jak niewolnicy[2].
Chalupka wybrał formę literatury ludowej, języka i wiersza sylabicznego, aby podkreślić ducha poezji należącej do wszystkich.
Recepcja utworu
edytujWolnościowa poezja Samuela Chalupki wspierała Słowaków w ich wybijaniu się na niepodległość, w trudnych okresach historii narodu[1]. M.in. 1 maja 1939 słowacka młodzież wydała bojową odezwę zakończoną ostatnim wersem poematu. Z kolei w czasie słowackiego powstania narodowego w 1944 r., ukazywało się czasopismo pt. Mor ho![2] W tym samym okresie Niezależna Słowacka Radiostacja rozpoczynała swoje audycje od wersów z poematu Chalupki: Mówi wolne radio słowackie, mor ho, hoj, mor ho...[4][2]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold H. Paryski, Encyklopedia tatrzańska, Sport i Turystyka, 1973.
- ↑ a b c d e Irena Bilińska, Powstanie listopadowe a tworzenie pamięci historycznej narodu (exemplum słowackiego poety romantycznego Sama Chalupki), Wojciech Walczak, Karol Łopatecki (red.), „Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej”, 6, Białystok 2013, s. 599–625, ISBN 978-83-925705-8-5, OCLC 733551343 [dostęp 2020-05-22].
- ↑ a b Slovník diel slovenskej literatúry 19. storočia., wyd. 1. vyd, Bratislava: Kalligram, 2009, ISBN 978-80-8101-280-8, OCLC 882977208 [dostęp 2020-05-22].
- ↑ a b Imrich Stanek, Zdrada i upadek: z dziejów ruchu ludackiego w Słowacji, Książka i Wiedza, 1962.
- ↑ Michał Jagiełło, Słowacy w polskich oczach. Obraz Słowaków w piśmiennictwie polskim, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2005, ISBN 978-83-7009-451-5, OCLC 71258098 [dostęp 2020-05-22].