Monastyr Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach
Monastyr Zaśnięcia Matki Bożej[1] (biał. Свята-Успенскі манастыр) – prawosławny stauropigialny[2] męski klasztor w Żyrowiczach. Założony w 1493 na miejscu, gdzie w niewyjaśniony sposób miała pojawić się Żyrowicka Ikona Matki Bożej, w latach 1613–1839 należał do unickiego zakonu bazylianów.
 Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Eparchia | |
| Biskup nowogródzki i słonimski | |
| Klauzura |
nie |
| Typ monasteru |
męski |
| Obiekty sakralne | |
| Sobór |
Zaśnięcia Matki Bożej |
| Cerkiew |
św. Mikołaja |
| Cerkiew |
św. Grzegorza |
| Fundator |
Aleksander Sołtan |
| Styl | |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 53°00′52″N 25°20′42″E/53,014444 25,345000
| |
| Strona internetowa | |
Na terenie klasztoru mieści się siedziba Mińskiej Akademii Duchownej i seminarium duchownego[3].
Historia
edytujKlasztor prawosławny
edytujWedług tradycji prawosławnej monastyr w Żyrowiczach został ufundowany w celu upamiętnienia objawienia maryjnego[4], jakie miało miejsce w 1470[2]. Dwaj pastuszkowie zobaczyli wówczas na gruszy, w majątku Aleksandra Sołtana, ikonę Matki Bożej emitującą nadprzyrodzony blask[2]. Sołtan zabrał ikonę do swojego domu, lecz nie potraktował poważnie opowieści o jej pojawieniu się na drzewie. Na drugi dzień okazało się, że wizerunek ponownie pojawił się w pierwotnym miejscu. Sołtan nakazał wówczas wznieść w tym miejscu cerkiew Matki Bożej[2]. Ikona zyskała sławę cudotwórczej, Żyrowicze stały się miejscem pielgrzymek[2]. W 1493 przy cerkwi powstał monastyr[2], uposażony przez Sołtanów[4]. W 1520 jego zabudowania zostały zniszczone w pożarze. Według tradycji ikona została cudownie uratowana i odnaleziona przez mieszkańców na kamieniu w Żyrowiczach[2].
Na miejscu zniszczonej cerkwi wzniesiony został kamienny sobór Zaśnięcia Matki Bożej, następnie wielokrotnie przebudowywany. W XVII w. wzniesiono także cerkiew na miejscu kamienia, gdzie odnaleziono ikonę po pożarze[2].
Klasztor unicki
edytujPo przejściu Sołtanów na katolicyzm rodzina ta zrzekła się prawa ktitorstwa w stosunku do monastyru żyrowickiego. W rezultacie w 1613 klasztor przeszedł z Kościoła prawosławnego we władanie unickiego zakonu bazylianów i przez kolejne dwa stulecia był znaczącym unickim ośrodkiem religijnym[4]. Przejęcie monastyru przez unitów odbiło się szerokim echem w Rzeczypospolitej[5].
W 1726 papież Benedykt XIII wyraził zgodę na koronację Żyrowickiej Ikony Matki Bożej jako cudownego obrazu. Koronacja nastąpiła w 1730. Ceremonii w klasztorze w Żyrowiczach przewodniczył unicki metropolita kijowski Atanazy Szeptycki[4]. W okresie administrowania klasztorem przez bazylianów został on rozbudowany, m.in. w 1760 wzniesiono nowy sobór Zaśnięcia Matki Bożej, w 1672 cerkiew Objawienia Pańskiego, a w 1700 cerkiew św. Jerzego[6]. W 1810 monastyr został rezydencją greckokatolickich biskupów brzeskich. W 1828 powstało przy nim seminarium duchowne[4].
Klasztor prawosławny
edytujPo synodzie połockim w 1839, na mocy którego doszło do likwidacji unii na ziemiach litewskich i białoruskich, monastyr ponownie przeszedł we władanie mnichów prawosławnych. Został również rezydencją prawosławnych biskupów wileńskich i litewskich, zaś działające w nim seminarium kształciło odtąd kandydatów na duchownych prawosławnych. Funkcje te monastyr pełnił przez sześć lat, do 1845, następnie rezydowali w nim wikariusze tejże eparchii[4].
W XIX w. monastyr był ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym, przyciągającym pątników przede wszystkim na święta Opieki Matki Bożej i Zaśnięcia Matki Bożej. Klasztor prowadził szkołę psalmistów oraz placówkę kształcenia podstawowego. W II połowie XIX w. całość zabudowań monastyrskich została wyremontowana. Zakonnicy prowadzili sierociniec dla chłopców[4].
W 1915 mnisi udali się na bieżeństwo, zabierając ze sobą cudowną ikonę Matki Bożej, klasztorne archiwum i część wyposażenia świątyń. Utensylia cerkiewne i ikony zdeponowano w piwnicy soboru Opieki Matki Bożej na Fosie w Moskwie, zaś archiwum w Noworosyjsku. W czasie I wojny światowej w monastyrze stacjonowały wojska niemieckie, które zamieniły część zabudowań na więzienie, zaś ikonostas w cerkwi św. Mikołaja zniszczyły na opał[6].
.jpg)
Po zakończeniu działań wojennych mnisi wrócili do Żyrowicz i ponownie zorganizowali wspólnotę. Na jej czele stanął archimandryta Tichon (Szarapow). W okresie międzywojennym funkcjonowanie klasztoru było utrudnione – Kościół katolicki domagał się przekazania mu majątku monastyru, zaś wojewoda nowogródzki traktował go jako ośrodek antypolskiej agitacji. Przełożony klasztoru faktycznie reprezentował poglądy zdecydowanie antypolskie i z tego powodu został ostatecznie zatrzymany, usunięty we wspólnoty i deportowany do Niemiec[7]. W 1921 większa część majątku klasztornego oraz jego budynków mieszkalnych i gospodarczych została przejęta przez państwo polskie (część otrzymała następnie parafia katolicka oraz szkoła rolniczo-leśna), przez co sytuacja materialna wspólnoty znacząco się pogorszyła[6]. W skład kompleksu klasztornego wchodziły wówczas sobór Zaśnięcia Matki Bożej, cerkwie Objawienia Pańskiego i św. Mikołaja oraz drewniana cerkiew św. Jerzego, jak również trzy budynki mieszkalne i kilka obiektów gospodarczych[6]. W 1934, gdy Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego poprosiło wojewodów o listę prawosławnych klasztorów, które ich zdaniem należałoby zlikwidować, wojewoda nowogródzki nie wskazał monastyru w Żyrowiczach, podkreślając, że jest on ubogi, a jego mieszkańcy nie prowadzą antypolskiej działalności[6]. Remonty świątyń, będących w bardzo złym stanie technicznym, dofinansowało starostwo w Słonimiu. W 1937 przełożony klasztoru, archimandryta Benedykt (Bobkowski), zainicjował organizowanie procesji z cudowną ikoną po okolicznych cerkwiach[6].
Klasztor w Żyrowiczach, jako jedyny męski monastyr na Białorusi, był czynny także w okresie radzieckim[2]. Współcześnie (XXI w.) jest klasztorem stauropigialnym, podlegającym bezpośrednio egzarsze Białorusi[2].
Galeria
edytuj-
Monastyr na obrazie Napoleona Ordy z 1876 r. -
Monastyr w 2. poł. XIX w. -
Monastyr w 2. poł. XIX w. -
Monastyr przed 1914 r. -
Monastyr przed II wojną światową -
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w latach 30. XX w. -
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej -
Wnętrze soboru -
Budynek klasztorny -
Cerkiew Objawienia Pańskiego -
Cerkiew Podwyższenia Krzyża św. -
Cerkiew św. Grzegorza -
Cerkiew-dzwonnica -
Kaplica i święte źródło
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Polski egzonim przyjęty na 125. posiedzeniu KSNG.
- ↑ a b c d e f g h i j Свято-Успенский Жировичский ставропигиальный мужской монастырь
- ↑ Минская Духовная Академия
- ↑ a b c d e f g Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 45–46. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ Mironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 258. ISBN 83-60456-02-X.
- ↑ a b c d e f Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 193–197. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ Grzegorz Jacek Pelica, Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918–1939), Lublin: Fundacja Dialog Narodów, 2007, s. 394, ISBN 978-83-925882-0-7, OCLC 177030699.