Monaster Spaso-Andronikowski
Monaster Spaso-Andronikowski, wł. Monaster Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego – dawny męski klasztor prawosławny w Moskwie.
 Widok klasztoru w 1883 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru |
męski |
| Klauzura |
nie |
| Obiekty sakralne | |
| Sobór |
Obrazu Jezusa Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego |
| Cerkiew |
św. Michała Archanioła |
| Założyciel klasztoru |
Andronik |
| Fundator |
metropolita Moskwy Aleksy |
| Styl |
staroruski |
| Materiał budowlany | |
| Data budowy |
od 1357 |
| Data zamknięcia |
1918 |
| Data reaktywacji |
nie reaktywowany |
Położenie na mapie Rosji  | |
Położenie na mapie Moskwy  | |
 55°44′56″N 37°40′15″E/55,748889 37,670833
| |
Rys historyczny
edytujWedług opisów hagiograficznych, w czasie powrotu metropolity kijowskiego Aleksego z Konstantynopola, na morzu rozpętała się burza. Duchowny przysiągł wówczas Bogu, iż jeśli zostanie ocalony, wzniesie monaster ku czci świętego, którego wspomnienie będzie obchodzone w dniu jego dotarcia do portu. Sztorm ustał, zaś hierarchia szczęśliwie dotarł do przystani w dniu Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego. W 1357 r. założył w Moskwie klasztor pod tym właśnie wezwaniem[1]. Pierwszym zwierzchnikiem wspólnoty został jeden z uczniów późniejszego świętego mnicha Sergiusza z Radoneża – mnich Andronik[1]. W 1360 r. w klasztorze otwarta została pierwsza cerkiew, w której znalazła się ikona typu Mandylion przywieziona przez metropolitę Aleksego z Konstantynopola[1]. W latach 1420–1427 świątynia ta została zastąpiona kamiennym soborem Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego, ufundowanym przez rodzinę kupiecką Jermolinów[2]. Dekorację malarską wnętrza soboru wykonał mnich klasztoru, ikonograf Andriej Rublow[2] (zmarł on i został pochowany w monasterze, na nieustalonym miejscu, w 1460[3]). Budynek ten łączy cechy późnego stylu włodzimiersko-suzdalskiego oraz architektury moskiewskiej XIV wieku. W literaturze jest porównywany z cerkwią św. Paraskiewy w Czernihowie[4]. W cerkwi został pochowany pierwszy zwierzchnik monasteru, mnich Andronik[3]. W 1504 r. w monasterze wzniesiono ceglany refektarz[5]. W XVII wieku wzniesiono również pałac przełożonego oraz mury obronne z basztami wokół klasztoru[5]. W tym samym stuleciu monaster był jednym z miejsc odosobnienia lidera ruchu staroobrzędowego, protopopa Awwakuma Pietrowa[5].
W końcu XVII stulecia do monasterskiego refektarza została dobudowana cerkiew w stylu baroku moskiewskiego z trzema ołtarzami: św. Aleksego metropolity Moskwy, św. Michała Archanioła i Ikony Matki Bożej „Znak”[3]. Fundatorką świątyni była pierwsza żona Piotra I Eudoksja Łopuchina, która pragnęła w ten sposób upamiętnić narodziny syna Aleksego. Z powodu zesłania Eudoksji do monasteru świątynia, chociaż praktycznie gotowa, została konsekrowana dopiero po 45 latach od zakończenia budowy[5].
W 1795 r. rozpoczęły się prace przy budowie nowej dzwonnicy klasztornej. Fundator, S. Wasiliew, pragnął, aby obiekt przewyższył kremlowską dzwonnicę Iwana Wielkiego. Jednak już w trakcie prac budowlanych car Paweł I zażądał rezygnacji z tych planów. Ostatecznie obiekt został oddany do użytku w 1803, zaś jego wysokość wyniosła 73,5 metra[5]. Autorem projektu dzwonnicy był Rodion Kazakow[6].
W 1812 r., w czasie pożaru Moskwy, główny sobór monasteru został poważnie uszkodzony – zawaliła się główna kopuła. Po wycofaniu się wojsk francuskich z Moskwy obiekt został przebudowany. W latach 50. XX wieku sobór, najstarszy zabytek architektury staroruskiej w Moskwie (poza Kremlem) odzyskał pierwotny wygląd[3].
W latach 30. XX wieku władze stalinowskie zarządziły rozbiórkę dzwonnicy monasterskiej w celu pozyskania cegieł. Monaster był już wtedy nieczynny – od 1918 r. działał w nim obóz dla przeciwników władzy bolszewickiej, w tym uczestników powstania w Kronsztadzie[7]. W 1933 r. rozpoczęły się prace archeologiczne na terenie klasztoru, zaś w 1947 r. został on ogłoszony „rezerwatem” (ros. заповедник); w 1960 r. został zamieniony na muzeum sztuki staroruskiej im. Andrieja Rublowa. Klasztor spełnia te funkcje do dnia dzisiejszego. W 1989 r. wznowiono jedynie nabożeństwa w głównym soborze[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c A. Nizowskij, Samyje znamienityje..., s.31
- ↑ a b A. Nizowskij, Samyje znamienityje..., s.32
- ↑ a b c d A. Nizowskij, Samyje znamienityje..., s.33
- ↑ A. Nizowskij, Samyje znamienityje..., ss.32–33
- ↑ a b c d e A. Nizowskij, Samyje znamienityje..., s.34
- ↑ a b A. Nizowskij, Samyje znamienityje..., s.35
- ↑ Спасо-Андроников монастырь
Bibliografia
edytuj- Andriej Nizowski: Samyje znamienityje monastyri i chramy Rossii. Moskwa: Wecze, 2000. ISBN 5-7838-0578-5.