Monaster Narodzenia Matki Bożej w Zahorowie Nowym
Monaster Narodzenia Matki Bożej – zrujnowany męski klasztor w Zahorowie w obwodzie wołyńskim Ukrainy. Założony w 1567 jako prawosławna męska wspólnota monastyczna, przyjął unię w XVIII w., w 1848 ponownie został przejęty przez mnichów prawosławnych, zaś w 1921 został zrewindykowany na rzecz Kościoła rzymskokatolickiego. Obecnie (początek XXI w.) w ruinie (z wyjątkiem jednej cerkwi, odrestaurowanej na początku lat 90. XX w.[1]).
 nr rej. 07-224-0050
| |
 Ruiny zabudowań monasterskich – stan w 2019 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Eparchia | |
| Typ monasteru |
męski |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Narodzenia Matki Bożej |
| Fundator |
Piotr i Fedora Zahorowscy |
| Data zburzenia |
1943 |
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 50°40′01″N 24°36′34″E/50,666944 24,609444
| |
Historia
edytujPrawosławny klasztor w Zahorowie mógł powstać jeszcze w XIII w., z inicjatywy mnichów Monasteru Kijowsko-Pieczerskiego. W 1567 prawosławny szlachcic Piotr Zahorowski i jego żona Fedora zd. Sanguszko ufundowali w Zahorowie nowe obiekty dla wspólnoty mniszej oraz przekazali jej nadania ziemskie[2]. Antoni Mironowicz wymienia monaster w Zahorowie jako jeden z najważniejszych ośrodków prawosławnego życia mniszego na Wołyniu w XVI w.[3]. W 1664 Iwan Zahorowski odebrał klasztorowi darowane wcześniej dobra. Monaster pozostawał prawosławny do XVIII w. Podawane są różne daty jego przejścia na unię – 1703[4], 1709[5], 1719[2]. Budynki monasterskie zostały przebudowane z funduszy hr. Dominika Czackiego[2]. Do 1839 klasztorem administrował Zakon Bazylianów Świętego Jozafata[2]. W 1776 klasztor zamieszkiwało jedenastu zakonników, był on siedzibą bazyliańskiego nowicjatu[5].
W 1848 monaster przejął Rosyjski Kościół Prawosławny, ponownie sprowadzając do Zahorowa mnichów prawosławnych. Bogate zbiory biblioteczne klasztoru, archiwum i część ikon zostały wywiezione w 1915 podczas bieżeństwa[2]. Klasztor pozostawał w rękach prawosławnych do 1921 r., kiedy został zrewindykowany na rzecz Kościoła katolickiego. Wniosek o przekazanie zabudowań i majątku monasterskiego skierowała do wojewody wołyńskiego społeczność katolicka z Koniuch wsparta przez biskupa łuckiego Ignacego Dubowskiego. We wniosku zawarto fałszywe informacje o historii monasteru, podając, że powstał on w XVIII w. jako dominikański[2].
W marcu 1921 wojewoda wołyński polecił ustalić, jaka część zabudowań monasteru i jego majątku jest potrzebna parafii rzymskokatolickiej, zaś część obiektów, z mniejszą cerkwią i budynkiem mieszkalnym, pozostawić mnichom prawosławnym. Termin przejęcia monasteru przez katolików wyznaczono na 8 maja 1921. Według wystąpienia ukraińskich posłów w sejmie II Rzeczypospolitej w rzeczywistości rewindykacja klasztoru nastąpiła pięć dni wcześniej i w gwałtowny sposób: kapłani katoliccy, idąc na czele grupy miejscowych wiernych, wdarli się do cerkwi monasterskiej i wyświęcili ją na kościół mimo protestów zebranych prawosławnych. Posłowie podawali, że w czasie tego wydarzenia doszło do zniszczenia ikonostasu i niektórych ikon wiszących na ścianach obiektu[2]. W czerwcu 1921 biskup krzemieniecki Dionizy uzyskał od wojewody zgodę na mianowanie hieromnicha Nifonta administratorem tej części monasteru, która miała pozostać w rękach prawosławnych. Duchowny miał również sprawować prawosławne nabożeństwa w mniejszej cerkwi. W lipcu 1921 Dionizy ponownie kontaktował się z wojewodą, twierdząc, że zahorowski proboszcz katolicki usunął mnicha Nifonta i sześciu innych braci z budynku, który miał pozostać w rękach prawosławnych i uniemożliwiał im korzystanie z cerkwi[2]. 11 października 1921 reskrypt Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego ostatecznie przekazał cały obiekt klasztoru zahorowskiego katolikom[2].
11 września 1943 w dawnym monasterze w Zahorowie doszło do walki między czotą UPA Andrija Marceniuka „Berezy” a oddziałami niemieckimi. Według W. Czabana, którego opracowanie cytuje Grzegorz Motyka, walkę z przeważającymi siłami niemieckimi w monasterze stoczyła czota A. Marceniuka, tracąc 29 ludzi z 44-osobowego oddziału. Partyzanci mieli jednak odeprzeć szturm na monaster, przeprowadzony z użyciem trzech samolotów, a następnie opuścić ruiny pod osłoną mgły. Wydarzenie to stało się następnie obiektem mitologizacji zwolenników UPA[6].
Od tego czasu monaster pozostaje w ruinie, chociaż po 1990 stał się celem pielgrzymek[7].
W 1991 r. jedna z dawnych cerkwi monasterskich (pw. Trzech Świętych Hierarchów) została odrestaurowana, następnie ponownie wyświęcona pod wezwaniem Narodzenia Matki Bożej. Należała do Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego[1] (od 2018 r. jest świątynią Kościoła Prawosławnego Ukrainy).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Загорівський Різдво-Богородичний чоловічий монастир. esu.com.ua. [dostęp 2021-01-22]. (ukr.).
- ↑ a b c d e f g h i Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 105–108. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ Mironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 223. ISBN 83-60456-02-X.
- ↑ Mironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 423. ISBN 83-60456-02-X.
- ↑ a b J. M. Giżycki, Spis klasztorów unickich bazylianów w województwie wołyńskiem
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 214, ISBN 83-88490-58-3, ISBN 978-83-88490-58-3, ISBN 83-7399-163-8, OCLC 838973434.
- ↑ Новий Загорів