Monaster Narodzenia Matki Bożej i św. Pafnucego w Borowsku

Monaster Narodzenia Matki Bożej i św. Pafnucego – prawosławny męski klasztor w Borowsku, u ujścia Istiermy do Protwy. Założony w XV w. przez świętego mnicha Pafnucego Borowskiego. W XVI i XVII w. pełnił obok funkcji religijnych także obronne.

Monaster Narodzenia Matki Bożej i św. Pafnucego

Свято-Пафнутиев Боровский монастырь

nr rej. 4010102000 z 1960
Widok ogólny
Państwo	Rosja
Obwód	kałuski
Miejscowość	Borowsk
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Rodzaj klasztoru	monaster
Eparchia	kałuska i borowska
Namiestnik	Pafnucy (Gabidulin)
Klauzura	nie
Typ monasteru	męski
Obiekty sakralne
Sobór	Narodzenia Matki Bożej
Cerkiew	św. Mitrofana
Cerkiew	św. Eliasza
Założyciel klasztoru	Pafnucy Borowski
Styl	ruski
Data budowy	XVII–XIX w.
Data zamknięcia	1922
Data reaktywacji	1991
Położenie na mapie obwodu kałuskiego Monaster Narodzenia Matki Bożej i św. Pafnucego
Położenie na mapie Rosji Monaster Narodzenia Matki Bożej i św. Pafnucego
55°12′51″N 36°32′01″E
Strona internetowa

Według żywota Pafnucego spisanego przez jego ucznia, późniejszego biskupa Wassiana (Ryłę), mnich ten osiedlił się w 1405 w lasach wokół Borowska. Przed 1444 skupiła się wokół niego wspólnota zakonna. W wymienionym roku na jej potrzeby wzniesiono cerkiew Narodzenia Matki Bożej. Rok ten przyjmuje się za początek funkcjonowania monasteru. Jeszcze za życia Pafnucego, w 1467, w kompleksie klasztornym wzniesiono z białego kamienia sobór pod tym samym wezwaniem. Freski w jego wnętrzu wykonał ikonograf Dionizy razem z nieznanym z imienia pomocnikiem i miejscowym mnichem Mitrofanem. Dzięki darom bojarów i wielkich książąt monaster szybko zyskał znaczny majątek. Jego popularność wśród wiernych jeszcze wzrosła po kanonizacji Pafnucego Borowskiego w 1545. Mnich został wówczas drugim patronem klasztoru. W końcu XVI w. monaster otoczono murami, czyniąc z niego punkt obronny na jednej z dróg wiodących do Moskwy. W 1610 tak ufortyfikowany klasztor oblegał Dymitr Samozwaniec II i zdołał zdobyć twierdzę tylko dzięki zdradzie. Monaster został wówczas rozgrabiony, częściowo zaś zburzony.

W końcu XVII stulecia klasztor, nieposiadający już znaczenia militarnego z powodu zmiany biegu granicy rosyjskiej, został odbudowany. Wspólnota należała wówczas do największych właścicieli ziemskich w regionie. W 1673 w klasztorze uwięziono, zaś dwa lata później zamorzono głodem jedne z przywódczyń staroobrzędowców – Fieodosiję Morozową i jej siostrę Jewdokię Urusową.

W 1812 klasztor na krótko zajęli żołnierze Wielkiej Armii Napoleona, dokonując w nim nowych zniszczeń. W czasie odbudowy monasteru jego przełożeni opowiadali się początkowo za rozbiórką zabytkowych budynków sakralnych i wzniesieniem zupełnie nowych; rozebrano wówczas pierwszą cerkiew wzniesioną przez Pafnucego Borowskiego i siedemnastowieczną cerkiew św. Michała Archanioła. Ostatecznie pierwotny projekt został zarzucony. Sobór Narodzenia Matki Bożej nie został rozebrany, a jedynie w 1837 dostawiono do niego refektarz. W końcu XIX stulecia wybudowano również nową bramę wjazdową.

Monaster funkcjonował do maja 1922, gdy na mocy gubernialnego komitetu wykonawczego został zlikwidowany i zamieniony w muzeum historyczno-artystyczne. W 1935 budynki klasztorne zaadaptowano ostatecznie na szkołę mechanizacji gospodarstwa wiejskiego, na ich terenie wzniesiono nowy obiekt na potrzeby placówki. W latach 1941–1945 w monasterze stacjonowały wojska niemieckie, w 1945 obiekt ponownie zaczął pełnić cele edukacyjne, początkowo jako siedziba różnych szkół rolniczych, od 1956 – szkoły mechanizacji. Od 1968 był siedzibą muzeum. Prace remontowe i konserwatorskie nad zabytkowymi zabudowaniami monasterskimi podjęto w II połowie lat 50. XX wieku.

Rosyjski Kościół Prawosławny odzyskał obiekt w 1990. W 1991 do monasteru wrócili pierwsi mnisi.

Architektura

W skład kompleksu budynków monasterskich wchodzą:

• sobór Narodzenia Matki Bożej
• refektarz z cerkwiami Narodzenia Pańskiego i św. Onufrego
• refektarz z dzwonnicą
• cerkiew św. Mitrofana
• cerkiew św. Eliasza i infirmeria