Mit brennender Sorge
Mit brennender Sorge (z niem. „Z palącą troską”) – encyklika papieża Piusa XI dotycząca sytuacji Kościoła w III Rzeszy, krytykująca teologiczne aspekty polityki prowadzonej przez Niemcy rządzone przez Hitlera, nosząca datę 14 marca 1937, w Niemczech odczytana w kościołach w Niedzielę Palmową 21 marca 1937[1]. Inicjatorem napisania encykliki był kardynał Eugenio Pacelli (późniejszy papież Pius XII, a w latach 1917–1929 nuncjusz apostolski w Niemczech, najpierw w Bawarii, potem w Berlinie), który jako Sekretarz Stanu Stolicy Apostolskiej prowadził rozmowy nad podpisaniem konkordatu z III Rzeszą. Jako doskonały znawca spraw niemieckich, świadom zagrożenia pokoju między narodami i naruszania przez hitlerowskie Niemcy postanowień konkordatu, na polecenie Ojca Świętego Piusa XI[2], poprosił o współpracę kardynała Michaela von Faulhabera nad sporządzeniem dokumentu, który ostatecznie przyjął formę encykliki. Wśród osób przygotowujących tekst encykliki wymienia się również biskupa Münster Klemensa Augusta von Galen, który był jednym z czołowych ludzi Kościoła katolickiego w Niemczech przeciwstawiających się systemowi nazistowskiemu.
Encyklika rozpoczyna się od protestu przeciw naruszeniom konkordatu zawartego w 1933 r. między nazistowskim rządem Niemiec a Stolicą Apostolską. Stawiając serię tez, Pius XI odcina się od nazizmu i potępia jego pogańskie tendencje oraz ideę wyższości rasy i państwa nad nauką Kościoła. Mimo że w całym jej tekście określenie „narodowy socjalizm” nie pada[3], adresowana do katolików Niemiec encyklika piętnuje nazizm, kwestionując jego konstytutywne cechy: jako bałwochwalstwo potępia „wyniesienie ponad skalę” wartości ludzkich – rasy, narodu, państwa i przedstawicieli władzy państwowej – i „czynienie z nich najwyższej normy wszelkich wartości”; domaga się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu. Wzywa niemieckich katolików do oporu wobec hitlerowskiej ideologii.
Encyklikę odczytano wiernym we wszystkich kościołach w Niemczech w dniu 21 marca 1937 r., uprzedzając interwencję policji[4].
Spis treści
edytuj- Konkordat z Rzeszą
- Prawdziwa wiara w Boga.
- Prawdziwa wiara w Chrystusa
- Prawdziwa wiara w Kościół
- Prawdziwa wiara w prymat
- Unikać przekręcania świętych słów i pojęć
- Nauka moralna i porządek moralny
- Uznanie prawa naturalnego
- Do młodzieży
- Do kapłanów i osób zakonnych
- Do wiernych stanu świeckiego
- Zakończenie
W tych 12 punktach zawiera się 64 podpunkty zakończone podpisem papieża Piusa XI.
Oceny
edytujWedług Eamona Duffy’ego „Wpływ encykliki był niesamowity, gdyż rozwiała ona raz na zawsze podejrzenia dotyczące poparcia przez papieża ruchu faszystowskiego”[5]. Z drugiej strony Gerald Fogarty stwierdził, że „pod koniec encyklika ma lekko pozytywny wydźwięk, a w ogólności tylko pogłębia kryzys”[6]. Amerykański ambasador napisał, że encyklika „niewiele pomogła Kościołowi katolickiemu, natomiast sprowokowała nazistowskie Niemcy do... kontynuacji pośrednich ataków przeciwko kościelnym instytucjom”.
Polski politolog i publicysta narodowo-konserwatywny, profesor Adam Wielomski wylicza 10 podstawowych postulatów i prądów obecnych w ruchu narodowego socjalizmu, które zostają potępione w różnych fragmentach encykliki[7]. Są to:
- Panteizm i wynikający z niego totalitaryzm
- Neopogaństwo germańskie
- Partykularyzm i antyuniwersalizm
- Patronat nad ruchem Deutsche Christen
- Marcjonizm
- Kult jednostki wobec Adolfa Hitlera jako nowego Chrystusa
- Traktowanie apostazji z Kościoła Katolickiego jako wyrazu lojalności wobec państwa niemieckiego
- Sekularyzacja
- Rasizm i nacjonalizm etniczny
- Negacja grzechu pierworodnego
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Zygmunt Zieliński: Mit brennender Sorge, w: Encyklopedia Katolicka, t. 12, Lublin, 2008, kol. 1365-1366.
- ↑ Pius XII, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-11-25] (ang.).
- ↑ Encyklika „Mit brennender Sorge” w języku polskim
- ↑ G. Formigoni: Encyklopedia chrześcijaństwa, t. 3, Kielce, 2005.
- ↑ Duffy, (paperback edition) s. 343 cytat "In a triumphant security operation, the encyclical was smuggled into Germany, locally printed, and read from Catholic pulpits on Palm Sunday 1937. Mit brennender Sorge ('With Burning Anxiety') denounced both specific government actions against the Church in breach of the concordat and Nazi racial theory more generally. There was a striking and deliberate emphasis on the permanent validity of the Jewish scriptures, and the Pope denounced the 'idolatrous cult' which replaced belief in the true God with a 'national religion' and the 'myth of race and blood'. He contrasted this perverted ideology with the teaching of the Church in which there was a home 'for all peoples and all nations'. The impact of the encyclical was immense, and it dispelled at once all suspicion of a Fascist Pope. While the world was still reacting, however, Pius issued five days later another encyclical, Divini Redemptoris denouncing Communism, declaring its principles 'intrinsically hostile to religion in any form whatever', detailing the attacks on the Church which had followed the establishment of Communist regimes in Russia, Mexico and Spain, and calling for the implementation of Catholic social teaching to offset both Communism and 'amoral liberalism'. The language of Divini Redemptoris was stronger than that of Mit brennender Sorge, its condemnation of Communism even more absolute than the attack on Nazism. The difference in tone undoubtedly reflected the Pope's own loathing of Communism as the ultimate enemy. The last year of his life, however, left no one any doubt of his total repudiation of the right-wing tyrannies in Germany and, despite his instinctive sympathy with some aspects of Fascism, increasingly in Italy also. His speeches and conversations were blunt, filled with phrases like 'stupid racialism', 'barbaric Hitlerism'."
- ↑ Gerald P. Fogarty, A Pope in Wartime, America, 15 sierpnia 2008 [dostęp 2011-11-01] [zarchiwizowane z adresu 2012-08-03].
- ↑ Adam Wielomski, Encyklika Mit Brennender Sorge Piusa XI: potępienie nazizmu, Instytut Dziedzictwa Europejskiego Andegavenum (YouTube)
Linki zewnętrzne
edytuj- Encyklika "Mit brennender Sorge" — tekst encykliki w języku polskim
- Mit brennender Sorge — oryginalny tekst encykliki w języku niemieckim, opublikowany w serwisie internetowym Stolicy Apostolskiej