Mir (osiedle typu miejskiego)

Mir
	; Zamek w Mirze
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Rejon	korelicki
Sielsowiet	Mir
Prawa miejskie	1579
Populacja (2010); • liczba ludności	; 2 400
Nr kierunkowy	1596
Kod pocztowy	231444
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Mir
	Położenie na mapie Białorusi Mir
	53°27′N 26°28′E/53,450000 26,466667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Mir (biał. Мір, Mir) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, położone w obwodzie grodzieńskim, w rejonie korelickim, ok. 85 km na południowy zachód od Mińska; 2,4 tys. mieszkańców (2010).

Siedziba dwóch parafii prawosławnych (w dekanacie korelickim) – pw. Świętej Trójcy i pw. św. Jerzego Zwycięzcy^[2], a także parafii rzymskokatolickiej pw. św. Mikołaja.

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie nowogródzkim województwa nowogródzkiego^[3]. Prawa miejskie na wzór prawa magdeburskiego nadał Mikołaj Krzysztof Radziwiłł w 1579 roku^[4].

Historia

Wioska Mir została założona przed 1345. Jej historia łączy się ściśle z zamkiem, wybudowanym na przełomie XV/XVI wieku przez starostę brzeskiego i kowieńskiego Jerzego Illinicza herbu Korczak. Po bezpotomnej śmierci jego wnuka Jerzego Illnicza dobra poprzez spadek objął Mikołaj Krzysztof Radziwiłł. Miejscowość w tym czasie była otoczona wałem i posiadała cztery bramy: Mińską, Wileńską, Słonimską, Zamkową. W 1579 miejscowość otrzymała prawa miejskie magdeburskie. W 1589 roku Mir stał się częścią należącej do Radziwiłłów Ordynacji nieświeskiej. W 1605 roku konsekrowano kościół katolicki. W 1677 w Mirze znajdowało się 109 sklepów. W 1700 roku zbudowano unicką cerkiew bazylianów. W 1706 miasteczko ucierpiało od wojsk szwedzkich Karola XII. W 1785 roku przez miasteczko przejeżdżał król Stanisław August Poniatowski.

11 czerwca 1792 roku podczas wojny polsko-rosyjskiej 1792 pod miastem wojska Wielkiego księstwa litewskiego zostały pokonane przez wojska rosyjskie. W efekcie III Rozbioru Polski w 1795 roku Mir znalazł się na terytorium Imperium Rosyjskiego. Po śmierci Dominika Radziwiłła Mir odłączono z ordynacji i przekazano jego córce Stefanii, która wyszła za Ludwika Adolfa Wittgensteina.

10 lipca 1812 r. wojska polskie pod dowództwem gen. Aleksandra Rożnieckiego stoczyły pod Mirem przegraną bitwę z wojskami rosyjskimi^[5].

Miasto zyskało sławę pośród Żydów dzięki założonej Mir Jesziwa, która działała od 1815 do 1939, zlikwidowanej przez bolszewików, stanowiąc renomowane międzynarodowe centrum judaizmu. W trakcie I wojny światowej miasteczko zostało zajęte przez wojska niemieckie. Po wycofaniu się Niemców w grudniu 1918 roku miejscowość została zajęta bez walki przez bolszewików^[6].

W czasach II Rzeczypospolitej Polskiej leżał w województwie nowogródzkim^[a]. Był siedzibą wiejskiej gminy Mir^[7]. W 1921 miasto liczyło 3741 mieszkańców, zamieszkałych w 592 budynkach, w tym 1903 Żydów, 1421 Białorusinów, 400 Polaków, 12 Tatarów i 5 Rosjan. 2074 mieszkańców było wyznania mojżeszowego, 1378 prawosławnego, 218 rzymskokatolickiego i 71 muzułmańskiego^[7]. W 1939 roku Mir liczył około 5500 mieszkańców z czego połowę stawiła ludność żydowska.

We wrześniu 1939 roku na mocy umowy Ribbentrop-Mołotow Mir został zajęty przez Armię Czerwoną. Miejscowość weszła w skład Białoruskiej SRR, jako siedziba władz rejonu mirskiego. Wkrótce zaczęto wprowadzać kolektywizację. Wielu miejscowych Polaków wywieziono do łagrów. W 1940 roku studenci z mirskiej jesziwy i ich nauczyciele religijni skorzystali z podarowanych wiz holenderskich i uciekli do jeszcze niepodbitej Republiki Litewskiej, następnie do Chin, Mandatu Palestyny i USA, gdzie założyli jesziwy noszące nazwę „mirskie”.

W 1941 roku, po ataku Niemiec na ZSRR, Mir został zajęty przez Wehrmacht. 9 listopada 1941 roku ponad 1500 wyznawców judaizmu rozstrzelano w piaskowni na końcu parku zamkowego. W tym samym roku Niemcy zabili 700 Żydów przy przemianowanej już pod władzą sowiecką ulicy Oktiabrskiej. Wkrótce w jednej z dzielnic miasta utworzono getto, które w maju 1942 roku przeniesiono do zamku, otaczając go drutem kolczastym i chroniąc karabinami maszynowymi. W lipcu 1942 roku w uroczysku Jabłonowścina Niemcy rozstrzelali 750 osób. W nocy 9 sierpnia 1942 około 200 młodych Żydów uciekło z zamku do lasu. Pozostali zostali zamordowani przez Niemców na terenie zamku 13 sierpnia 1942 roku^[8]. Po rozbiciu Niemców w 1944 roku rejon Miru ponownie znalazł się pod kontrolą władz sowieckich.

W Mirze można odnaleźć wiele miejsc upamiętniających historię społeczności żydowskiej, a także historię ZSRR, nie zostało wiele pamiątek po Polakach.

Zabytki

Zamek w Mirze
Kościół katolicki św. Mikołaja, gotycko-renesansowy, zbudowany w latach 1599-1605. Świątynia jest trójnawową bazyliką z półkoliście zamkniętym prezbiterium i dwiema półokrągłymi zakrystiami. Od frontu, na osi nawy głównej, znajduje się czworoboczna wieża, pierwotnie czterokondygnacyjna (zachowały się dwie kondygnacje), o elewacjach ozdobionych profilowanymi gzymsami i głębokimi niszami. Na przedłużeniu niskich naw bocznych znajdowały się niegdyś okrągłe wieżyczki, flankujące centralną wieżę. Pod kościołem znajduje się krypta grobowa.
Cerkiew unicka bazylianów (obecnie prawosławna) Św. Trójcy, ufundowana ok. 1700 roku przez kanclerza litewskiego ks. Karola Stanisława Radziwiłła jako cerkiew klasztoru bazylianów, po kasacie unii w 1839 roku zamieniona na prawosławną, po pożarze w 1865 r. przebudowana w stylu rosyjsko-bizantyjskim. Czwórdzielna; składa się z trójkondygnacyjnej wieży-dzwonnicy dobudowanej w 2 poł. XIX w., babińca, nawy na planie kwadratu i części ołtarzowej. Wieżę wieńczy spiczasty dach namiotowy z kopułką, nawę – pięć większych kopuł nadbudowanych w 2 poł. XIX w.
Stary cmentarz katolicki
Cmentarz żydowski
Cerkiew prawosławna św. Jerzego z 1910

Galeria

Kamienice na rynku (ob. Plac 17 września)
Kaplica rodu Światopełk-Mirskich
Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa
Cerkiew pw. Świętej Trójcy
Cerkiew pw. św. Jerzego
Dawna synagoga główna
Dawny cheder
Dawna jesziwa
Dawna synagoga
Pomnik i masowy grób poległych w 1944 roku żołnierzy Armii Czerwonej
Prawosławna kaplica rodziny Zasławskich
Pomnik upamiętniający 1600 Żydów z Miru zamordowanych w tym miejscu przez Niemców 9 listopada 1941
Cmentarz żydowski
Prywatne muzeum lokalnej historii

Urodzeni

Zalman Szazar – izraelski polityk, przez dwie kadencje był prezydentem Izraela

Uwagi

↑ Przynależność powiatowa zmieniała się. Miejscowość leżała w powiatach nowogródzkim (do 1919), baranowickim (1919-1920), nieświeskim (1920-1926) i stołpeckim (1926-1945).

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
↑ Кореличское благочиние. eparhia.by. [dostęp 2021-02-22]. (ros.).
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 99.
↑ Wanda Rewieńska, Miasta i miasteczka magdeburskie w woj. wileńskim i nowogródzkim, Lida 1938, s. 11.
↑ Mała Encyklopedia Wojskowa, wyd. I, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967 .
↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 44. ISBN 978-83-11-11934-5.
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Województwo Nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.
↑ Mir [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-22] .

Linki zewnętrzne

Zdjęcia z Miru
Mir, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 485 .
Краўцэвіч А. К., Якшук Г. М., Стары Мір

[uwaga1-7] Przynależność powiatowa zmieniała się. Miejscowość leżała w powiatach nowogródzkim (do 1919), baranowickim (1919-1920), nieświeskim (1920-1926) i stołpeckim (1926-1945).

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).

[2] Кореличское благочиние. eparhia.by. [dostęp 2021-02-22]. (ros.).

[3] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 99.

[4] Wanda Rewieńska, Miasta i miasteczka magdeburskie w woj. wileńskim i nowogródzkim, Lida 1938, s. 11.

[5] Mała Encyklopedia Wojskowa, wyd. I, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967 .

[wojna-6] Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 44. ISBN 978-83-11-11934-5.

[przypis1-8] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Województwo Nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.

[9] Mir [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-22] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]

[8]