Minuskuł 565 (Gregory-Aland)
Minuskuł 565 (wedle numeracji Gregory—Aland), ε 93 (von Soden)[1] – purpurowy rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim, datowany na wiek IX. Jest jednym z nielicznych rękopisów pisanych złotem. Przechowywany jest w Petersburgu. Rękopis nie zachował się w całości, część jego kart zaginęła. Tekst rękopisu jest niejednorodny i w różnych partiach prezentuje różne tradycje tekstualne. Rękopis cieszy się zainteresowaniem ze strony krytyków tekstu, najwyżej oceniany jest jego tekst w Ewangelii Marka. Wykorzystywany jest w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu.
.jpg) Minuskuł 565 (Gregory-Aland) | |
| Data powstania |
IX wiek |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Numer |
565 |
| Zawartość | |
| Język |
grecki |
| Rozmiary |
17,6 × 19,2 cm |
| Typ tekstu | |
| Kategoria |
III |
| Miejsce przechowywania | |
Opis rękopisu
edytujKodeks zawiera tekst czterech Ewangelii, na 405 pergaminowych kartach (17,6 cm na 19,2 cm)[2][3]. Jest jednym z zaledwie dwóch minuskułowych rękopisów Nowego Testamentu pisanych złotem na nasączonym purpurą pergaminie. Drugim jest minuskuł 1143[4]. Purpura ma barwę ciemnoniebieską (co jest rzadkością), czasem staje się niemal czarna[5]. Część kart rękopisu zaginęła, zagubione karty zawierały tekst: Mt 20,18–26; 21,45–22,9; Łk 10,36–11,2; 18,25–37; 20,24-26; J 11,26–48; 13,2–23; 17,1–12. Braki w Ewangelii Mateusza, Łukasza i częściowo w Ewangelii Jana zostały później uzupełnione, z wyjątkiem J 11,26–48; 13,2–23[6][4].
Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 17–19 linijek w kolumnie[2][3]. Marginesy są szerokie. Tekst ewangeliczny pisany jest złotem, natomiast noty komentatorskie pisane są srebrem oraz uncjałą[7]. Minuskuła jest bardzo staranna i jest jednym z najlepszych zachowanych przykładów wczesnej minuskuły, odznacza się wyjątkową czystością formy[8]. Do charakterystycznych cech skryby należy litera beta, która jest nietypowo rozciągnięta do dołu[9]. Skryba stosował skróty, popełniał błędy itacyzmu oraz błędne formy aorystu. Część jego błędów została poprawiona przez późniejszego korektora[10]. Cytaty ze Starego Testamentu nie zostały oznakowane. Zawiera kolofon jerozolimski na końcu Ewangelii Marka[4].
Tekst Ewangelii dzielony jest według dwóch systemów, według κεφαλαια (rozdziały) oraz według krótszych jednostek – Sekcji Ammoniusza. Sekcje Ammoniusza nie posiadają odniesień do Kanonów Euzebiusza. Tekst Ewangelii zawiera ponadto τιτλοι (tytuły)[11]. Tytuły pisane są uncjałą[10]. Przed każdą z Ewangelii umieszczone zostały listy κεφαλαια (pełnią one rolę spisu treści). Na początku umieszczono tablice do Kanonów Euzebiusza, mają one późniejsze pochodzenie, oryginalny rękopis ich nie zawierał[9]. W XIII wieku przed Ewangelią Mateusza, Marka i Jana umieszczone zostały portrety ewangelistów[7][12]. W XVII wieku przed Ewangelią Łukasza umieszczono portret ewangelisty Łukasza. Owe miniatury wykonane zostały na białym pergaminie, ubarwione kilkoma kolorami, psują artystyczne piękno rękopisu[7].
Tekst
edytuj_300r.jpg)
Eduard de Muralt ocenił, że tekst jest bliski dla Kodeksu Cypryjskiego i Kampiańskiego[10]. Fenton Hort był zdania, że rękopis przekazuje tekst zachodni, jednak Hort nie badał rękopisu dokładnie. Burnett H. Streeter w 1924 roku był przekonany, że reprezentuje tekst cezarejski, a w Ewangelii Marka jest jednym z najlepszych tego tekstu reprezentantów. Według Streetera również i w pozostałych trzech Ewangeliach rękopis miał reprezentować tekst cezarejski, jednak jako najsłabszy jego reprezentant[4]. Późniejsze badania wykazały, że grecki tekst rękopisu jest niejednorodny i w różnych partiach reprezentuje rozmaite tradycje tekstualne. Aland zaklasyfikował tekst rękopisu do Kategorii III[2]. Według Alanda w Ewangelii Marka tekst rękopisu ma wyższą jakość niż w Ewangelii Mateusza i Łukasza. W Ewangelii Jana rękopis reprezentuje Rodzinę Lake’a[4].
Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, reprezentuje tekst aleksandryjski w Ewangelii Łukasza 1 i rodzinę tekstualną Kx (jedna z późnych rodzin tekstu bizantyjskiego) w Ew. Łukasza 10 i 20[13].
Tekst Ewangelii Jana 7,53–8,11 został opuszczony przez skrybę, który wyjaśnił na marginesie, że dostępne mu kopie nie zawierają tej perykopy[9]. W Łk 1,28 nie zawiera frazy „błogosławiona wśród niewiast”, jednak na marginesie odnotowano fakt stosowania tej frazy w innych rękopisach, z objaśnieniem, że starożytne rękopisy jej nie zawierały[4]. Nie zawiera także Mk 9,44.46[14]. Zawiera natomiast: Mt 16,2-3 (znaki czasu)[15]; Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa)[16]; Łk 22,62 (gorzki płacz Piotra)[17]; J 5,4 (anioł porusza wodę w sadzawce)[18]. Teksty te są opuszczane przez część starożytnych rękopisów.
Historia
edytujINTF datuje rękopis na wiek IX[2][3]. Według kolofonu na folio 405 verso, rękopis został sporządzony dla cesarzowej Teodory[10]. Prawdopodobnie został sporządzony w cesarskim skryptorium[5]. Niektórzy badacze datują jednak rękopis na wiek X[4].
Rękopis był przechowywany w klasztorze Jana, koło Houmisch-Khan, w Poncie, nad Morzem Czarnym. W 1829 roku archimandryta Pontu Sylvester podarował rękopis dla rosyjskiego cara. W tym też roku został sprowadzony do Petersburga. Powiedziano przy tym, że rękopis został sporządzony własnoręcznie przez cesarzową Teodorę[9][19], co było zapewne lokalną legendą[4]. Rękopis odtąd jest przechowywany w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej (Ms. 53)[2][3].
Pierwszy opis rękopisu sporządził Eduard de Muralt w 1848 roku[9].
Tekst Ewangelii Marka rękopisu został skolacjonowany w oparciu o Textus receptus przez Johannesa Belsheima w 1885 roku[20]. Belsheim popełnił jednak nieco błędów. W 1897 roku H.S. Cronin porównał Ewangelię Marka z odczytem Belsheima i dokonał poprawek[9]. Odczyt Ewangelii Marka ponownie poprawiał I.A. Moir w 1956 roku[21].
W 1883 roku Scrivener wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu i nadał mu siglum 473e[22]. W 1890 roku Gregory wciągnął go na listę rękopisów Nowego Testamentu, dołączoną do 8. wydania Nowego Testamentu Tischendorfa (Editio Octava Critica Maior), nadając mu siglum 565e[23][9]. W 1908 roku Gregory nadał mu siglum 565[1] i pod takim siglum figuruje na liście Gregory-Aland[2][3]. Jest wykorzystywany we współczesnych naukowych wydaniach greckiego Novum Testamentum Nestle-Alanda we wszystkich czterech Ewangeliach[24].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Gregory 1908 ↓, s. 68.
- ↑ a b c d e f Aland i Aland 1995 ↓, s. 129.
- ↑ a b c d e INTF i Cod. 565 ↓.
- ↑ a b c d e f g h Waltz 2007 ↓.
- ↑ a b Лихачёва 1977 ↓, s. 13.
- ↑ NA27 2001 ↓, s. 708.
- ↑ a b c Лихачёва 1977 ↓, s. 14.
- ↑ Лихачёва 1977 ↓, s. 13-14.
- ↑ a b c d e f g Gregory 1900 ↓, s. 203.
- ↑ a b c d Muralt 1864 ↓, s. 29.
- ↑ Scrivener 1894 ↓, s. 250.
- ↑ Muralt 1864 ↓, s. 30.
- ↑ Wisse 1982 ↓, s. 63.
- ↑ UBS4 1993 ↓, s. 157, 158.
- ↑ UBS4 1993 ↓, s. 60.
- ↑ UBS4 1993 ↓, s. 297.
- ↑ UBS4 1993 ↓, s. 299.
- ↑ UBS4 1993 ↓, s. 330.
- ↑ Muralt 1864 ↓, s. 29-30.
- ↑ Belsheim 1885 ↓.
- ↑ Elliott 1989 ↓, s. 113.
- ↑ Scrivener 1883 ↓, s. 226.
- ↑ Editio Octava ↓, s. 556-557.
- ↑ NA27 2001 ↓, s. 59*.
Bibliografia
edytuj- Wydania tekstu
- J. Belsheim. Das Evangelium des Markus. „Christiana Videnskabs-Selskabs Forhandlinger”. 9, 1885.
- Krytyczne wydania NT
- Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
- Novum Testamentum Graece. Editio Octava Critica Maior (Prolegomena). T. III. Cz. 2. Lipsiae: J.C. Hinrichs, 1890. (łac.).
- B. Aland i inni, The Greek New Testament, wyd. 4, Stuttgart: United Bible Societies, 1993, ISBN 978-3-438-05110-3. [UBS4]
- Listy i katalogi rękopisów
- Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908. (niem.).
- Eduard de Muralt: Catalogue des manuscrits grecs de la Bibliothèque Impériale publique. Petersburg: 1864. (fr.).
- Kodeks 565 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. INTF. [dostęp 2016-12-12].
- Introdukcje do krytyki tekstu NT
- K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
- C.R. Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1900, s. 203. (niem.).
- F.H.A. Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Wyd. 3. T. 1. London: George Bell & Sons, 1883, s. 226. (ang.).
- F.H.A. Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 250. (ang.).
- Robert Waltz: New Testament Manuscripts. Manuscript 565. [w:] A Site Inspired By: The Encyclopedia of New Testament Textual Criticism [on-line]. 2007. [dostęp 2016-12-13]. (ang.).
- Inne
- James Keith Elliott: A Bibliography of Greek New Testament Manuscripts. Cambridge: Cambridge University Press, 1989. ISBN 0-521-35479-X. (ang.).
- Вера Дмитриевна Лихачёва: Памятники византийской миниатюры IX—XV вв. в собраниях Советского Союза. Москва: Искусство, 1977, s. 13-14. (ros.).
- Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1982, s. 52. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).