Minuskuł 543 (Gregory-Aland)
Minuskuł 543 (wedle numeracji Gregory—Aland), ε 257 (von Soden)[1] – rękopis Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii, pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim z XII wieku. Tekst rękopisu należy do tekstualnej rodziny Ferrara, jest pomocny dla poznania historii tekstu Nowego Testamentu i cytowany w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Niektóre karty rękopisu zostały utracone. Przechowywany jest w Ann Arbor.
 Początek Ew. Marka | |
| Data powstania |
XII wiek |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Numer |
543 |
| Zawartość |
Ewangelie |
| Język |
grecki |
| Rozmiary |
28 × 23 cm |
| Typ tekstu | |
| Kategoria |
III |
| Data odkrycia |
1864 |
| Miejsce przechowywania | |
Opis rękopisu
edytujKodeks zawiera tekst czterech Ewangelii na 184 pergaminowych kartach (28 cm na 23 cm)[2]. Posiada kilka luk, spowodowanych utraceniem niektórych kart (Mt 12,11-13,10; Mk 8,4-28; Łk 15,20-16,9; Jn 2,22-4,6; 4,52-5,43; 11,21-47)[3]. Obejmuje księgi liturgiczne z żywotami świętych: synaksarion i menologium[4]. Zawiera dodatkowy materiał – Granice Pięciu Patriarchatów (podobnie jak minuskuł 69 oraz 211), którego jedna strona została utracona[3][5].
Tekst pisany jest dwoma kolumnami na stronę, 27-30 linijek w kolumnie[2], 17 liter w linii. Litery są niewielkie, atrament ma barwę brunatną[6]. Przydechy i akcenty stosowane są regularnie. Stosuje błędy itacyzmu oraz N efelkystikon. Nie ma błędów związanych z iota subscriptum, natomiast iota adscriptum występuje bardzo często, zwłaszcza w Ewangelii Marka[7].
Tekst Ewangelii dzielony jest według κεφαλαια (rozdziały) oraz według krótszych jednostek – Sekcji Ammoniusza. Numery κεφαλαια oraz Sekcji Ammoniusza umieszczone zostały na marginesach. Sekcje Ammoniusza opatrzono odniesieniami do Kanonów Euzebiusza. Przed każdą z ewangelii umieszczono listy κεφαλαια (spis treści). Tekst ewangelii zawiera ponadto τιτλοι (tytuły)[6].
Nomina sacra zazwyczaj pisane są skrótami, w ten sam sposób co w innych rękopisach, jednak niekonsekwentnie. Termin υιος (syn) skrócony został tylko raz (Jan 4,47). W niektórych przypadkach skryba stosuje niezwykłe, niestosowane przez innych skróty. Termin σταυρωσον (ukrzyżuj) skrócony został do στωσον, termin σταυρωθη – στρωθη, termin παρθηνος (dziewica) został skrócony do παρνος[8].
Skryba wielokrotnie popełniał homoioteleuton, tj. błąd wynikający z podobnego zakończenia (Marek 2,18; 4,24; 12,26; 14,70; 15,14; Łukasz 12,22.47; 13,28.29; Jan 4,14)[7].
Starotestamentowe cytaty zostały oznakowane na marginesie[9]. Skryba stosuje czasem niezwykłe formy gramatyczne: ανεπεσαν, ειπαν, εθεωρων, εμελλεν, εμπροσθε, εσπλαγχνισθη, ιδαμεν, ιδεν, σαρκαν, συνετιθεντο[7].
Tekst
edytujGrecki tekst Ewangelii reprezentuje cezarejską tradycję tekstualną. Aland zaklasyfikował go do Kategorii III, co oznacza, że jest ważny dla poznania historii tekstu Nowego Testamentu[2]. Reprezentuje tekstualną rodzinę Ferrara. Także kształt liter i menologium potwierdza przynależność do tej grupy[10]. Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, jest jednym z najlepszych reprezentantów rodziny Ferrara. Jednak metodą tą przebadano tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20)[11].
Tekst Pericope adulterae (Jan 7,53-8,11) umieszczony został w Ewangelii Łukasza, za 21,38, tekst Mt 17,2b-3 (znaki czasu) został opuszczony, Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa) umieszczony został za Mt 26,39[4].
- Mateusz 1,18 e 1,23 – εν γαστρι (w ciąży) ] εγγαστρι (w ciąży)
- Mateusz 6,24 – μαμμωνα (mamona) ] μαμωνα (mamona)
- Mateusz 7,2 – απο (od) ] εκ (z)
- Mateusz 8,4 – Μωσης (Mojżesz) ] Μωυσης (Mojżesz)
- Mateusz 8,8 – ικανος (godny) ] αξιος (godny)
- Matthew 8:26 – τοις ανεμοις (wiatry) ] τω ανεμω (wiatr)
- Matthew 9:17 – απολουνται (zniszczone) ] απολλουνται (ΝΑ27 ma απολλυνται)
- Matthew 9:17 – αμφοτερα (oboje) ] αμφοτεροι (oboje)
- Marek 1,9 – Ναζαρετ (Nazaret) ] Ναζαρεθ (Nazaret)
- Marek 1,10 – απο (od) ] εκ (z)
- Marek 1,10 – εκ (z) ] εις (do)
Historia
edytuj
Paleograficznie rękopis datowany jest na wiek XII[2]. Prawdopodobnie powstał w Kalabrii bądź na Sycylii, na co wskazuje menologium[12]. Paleograficzne studia rękopisu wskazują na powstanie w którymś z sycylijskich skryptoriów[10].
Historia kodeksu jest znana od roku 1864, kiedy został zakupiony wraz z setką innych rękopisów (wśród nich minuskuły 532-546) w Janinie przez filantropkę baronową Burdett-Coutts[6]. Zostały one przywiezione do Anglii w latach 1870-1871[13]. Burdett-Coutts sprezentowała rękopis Roger Cholmely's School w Londynie, gdzie początkowo był przechowywany (Burdett-Coutts III. 5)[14]. W 1922 roku został nabyty dla University of Michigan w Ann Arbor[10][15], w którego bibliotece jest obecnie przechowywany pod numerem katalogowym Ms. 15[2].
W roku 1883 Scrivener zaobserwował jego podobieństwo tekstualne do rodziny Ferrara[16]. Scrivener skolacjonował jego tekst i dokonał pierwszego opisu rękopisu. Jego dzieło opublikowane zostało po jego śmierci w 1893 roku[17]. Scrivener popełnił jednak nieco błędów w odczycie i w związku z tym w 1932 Jacob Geerlings z Uniwersytetu w Utah na nowo skolacjonował tekst rękopisu[18]. Tekst rękopisu został skonfrontowany z Textus receptus z wydania Stefanusa (Editio Regia) i wszelkie różnice zostały wyliczone w formie listy[19].
Na liście rękopisów Nowego Testamentu Scrivenera rękopis figurował pod numerem 556. Gregory dał mu siglum 543, Hermann von Soden – ε 257[1].
Kodeks jest cytowany w naukowych wydaniach greckiego Novum Testamentum. W 27 wydaniu Nestle-Alanda zaliczony został do rękopisów cytowanych w pierwszej kolejności[20].
Galeria
edytuj-
Początek Ewangelii Mateusza -
Koniec Ew. Mateusza (lewa kolumna), tablice κεφαλαια do Ew. Marka (prawa kolumna) -
Pozabiblijny dodatek – Granice Pięciu Patriarchatów
_0184b.jpg)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 67.
- ↑ a b c d e K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 129. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
- ↑ a b Jacob Geerlings, Codex 543, University of Michigan 15 (Gregory 543; von Soden ε 257), w: Six Collations, p. 27.
- ↑ a b C. R. Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J. C. Hinrichs, 1900, s. 201.
- ↑ J. Rendel Harris, The Origin of the Leicester Codex of the New Testament (London, 1887), pp. 62-65.
- ↑ a b c F. H. A. Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. T. 1. London: 1894, s. 255.
- ↑ a b c Frederick Henry Ambrose Scrivener, Adversaria Critica Sacra: With a Short Explanatory Introduction (Cambridge, 1893), p. XIX.
- ↑ Jacob Geerlings, Codex 543, University of Michigan 15 (Gregory 543; von Soden ε 257), in Six Collations, pp. 28-29.
- ↑ Jacob Geerlings, Codex 543, University of Michigan 15 (Gregory 543; von Soden ε 257), in Six Collations, p. 30.
- ↑ a b c Jacob Geerlings, Codex 543, University of Michigan 15 (Gregory 543; von Soden ε 257), in Six Collations, p. 26.
- ↑ F. Wisse: The Profile Method for Classifying and Evaluating Manuscripts Evidence. Wm. Eerdmans, 1982, s. 62.
- ↑ Rendel Harris, Further Researches into the History of the Ferrar Group, 1900.
- ↑ Robert Mathiesen, An Important Greek Manuscript Rediscovered and Redated (Codex Burdett-Coutts III.42), The Harvard Theological Review, Vol. 76, No. 1 (Jan., 1983), pp. 131-133.
- ↑ F. H. A. Scrivener, Adversaria critica sacra (Cambridge, 1893), pp. XVI-XVII.
- ↑ Kenneth W. Clark, A Descriptive Catalogue of Greek New Testament Manuscripts in America (Chicago, 1937), p. 294.
- ↑ F. H. A. Scrivener, A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament, Third Edition, Vol. 1 (1883), p. 236.
- ↑ F. H. A. Scrivener, Adversaria critica sacra (Cambridge, 1893), pp. 1-59.
- ↑ Kirsopp Lake & Silva Lake, Six Collations of New Testament Manuscripts, p. VII.
- ↑ Jacob Geerlings, Codex 543, University of Michigan 15 (Gregory 543; von Soden ε 257), w: Six Collations, ss. 30-76.
- ↑ Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001, s. 58*. ISBN 978-3-438-05100-4.
Bibliografia
edytuj- J. Rendel Harris: Further researches into the history of the Ferrar-group. London: C.J. Clay and Sons, 1900.
- Frederick Henry Ambrose Scrivener: Adversaria Critica Sacra: With a Short Explanatory Introduction. Cambridge: 1893, s. XVI-XXII, 1-59. (jako a).
- Kenneth W. Clark: A Descriptive Catalogue of Greek New Testament Manuscripts in America. Chicago: 1937, s. 280–282.
- Jacob Geerlings: Codex 543, University of Michigan 15 (Gregory 543; von Soden ε 257). W: Six Collations of the New Testament. pod red. Kirsopp Lake & Silva Lake. s. 26–76 and plate II.
Linki zewnętrzne
edytuj- Minuskuł 543 (Gregory-Aland) – zdigitalizowana forma kodeksu na stronie CSNTM
- R. Waltz, Minuscule 543, Encyclopedia of Textual Criticism (2008).