Mikroplastik
Mikroplastik – cząsteczki tworzyw sztucznych o średnicy mniejszej niż 5 mm[1]. Mikroplastik powstaje w trakcie produkcji wielu produktów, między innymi opakowań do żywności, elektroniki, samochodów, zabawek, kart kredytowych, ubrań, brokatu, pasty do zębów, papierosów czy kremów z filtrem. Powstaje on również na skutek powolnej degeneracji tworzyw sztucznych[2], na przykład butelek PET. Pojęcie mikroplastik jest często używane w kontekście zagrożeń, jakie niesie on dla środowiska naturalnego[3] (w tym kontekście można go zdefiniować jako odpad z tworzywa sztucznego o średnicy mniejszej niż 5 mm, który został uwolniony do środowiska lub znajduje się w organizmach żywych[4]).
Rodzaje
edytujWtórny i pierwotny
edytujMikroplastik rozróżnia się na mikroplastik pierwotny i mikroplastik wtórny. Pierwotny to już wyprodukowane, przy produkcji chociażby kosmetyków czy ubrań, cząsteczki w małych rozmiarach. Mikroplastik wtórny powstaje w wyniku rozdrobnienia cząsteczek z większych produktów pochodzenia sztucznego, poprzez procesy chemiczne, fizyczne i biologiczne[1]. Przykładem mikroplastiku wtórnego są fragmenty włókien syntetycznych odrywające się od odzieży podczas prania[5].
Nanoplastik
edytujW ciągu ostatnich lat naukowcy zaczęli coraz częściej używać terminu nanoplastik przy opisywaniu cząstek mniejszych niż kilka mikrometrów. Jedną z przyczyn popularyzacji terminu jest fakt, że nanoplastiki są zdecydowanie trudniejsze do odizolowania z otoczenia niż mikroplastiki. Zwraca się też uwagę na to, że – dzięki jeszcze mniejszemu rozmiarowi cząsteczki – istnieje ryzyko większej penetracji tkanek organizmów niż w przypadku mikroplastików[6]. W 2022 po raz pierwszy wykryto obecność nanoplastików na obu biegunach Ziemi[7].
Występowanie i zagrożenia
edytujMikroplastik szczególnie zagraża organizmom żyjącym w morzach i oceanach. Jest zjadany przez żyjące tam zwierzęta i w ten sposób podróżuje w górę łańcucha pokarmowego. Do 2018 mikroplastik odnaleziono w ponad 114 gatunkach zwierząt wodnych[8]. Cząsteczki mikroplastiku występują też w dużych ilościach na plażach, w piasku – na głębokości nawet kilkudziesięciu centymetrów[9]. Naukowcy zaobserwowali również, że mikroplastik występuje nawet w Arktyce w badanym przez nich składzie pokrywy lodowej[10]. Jak wynika z najnowszych badań, cząsteczki mikroplastiku są zagrożeniem nie tylko dla zwierząt żyjących w wodach. Przenoszone mogą być również przez owady, co oznacza, że mogą zalegać również w organizmach zwierząt żywiących się owadami[11]. Zanieczyszczenie gleby mikroplastikiem może powodować zaburzenie jej funkcjonowania i negatywnie wpływać na funkcjonowanie np. dżdżownic czy skoczogonków[12].
W 2018 roku na osobach z Wielkiej Brytanii, Finlandii, Włoch, Holandii, Polski, Rosji i Austrii zostało przeprowadzone badanie; w kale wszystkich uczestników badania natrafiono na mikroplastik. Badacze sugerują, że do ciał badanych przedostał się wraz z pożywieniem. We wcześniejszych badaniach udowodniono obecność mikroplastiku w wodzie z kranu, wodzie butelkowanej, rybach oraz piwie[13]. Obecność tworzyw sztucznych w organizmach ludzi może mieć negatywny wpływ na ich zdrowie. Przykładowo uważa się, że Bisfenol A może zaburzać gospodarkę hormonalną[14].
Badania przeprowadzone w Niemczech w 2018 wykazały, że głównym źródłem zanieczyszczenia mikroplastikiem jest transport drogowy[15]. Naukowcy szacują także, że za ok. 35% zanieczyszczenia mikroplastikiem w oceanach odpowiadają tekstylia[16].
W 2022 roku badacze z Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie wykryli obecność plastiku w 17 próbkach krwi z 22 badanych. Według autorów badania połowa badanych próbek krwi miała w sobie ślady plastiku typu PET, a druga połowa polistyrenu[17]. Mikroplastik został również oznaczony w mleku matki, łożysku i kale niemowląt[1]. Uważa się, że głównym źródłem zanieczyszczeń mikroplastikiem w przypadku matki to woda pitna i szczoteczka do zębów, a dla niemowląt butelki do karmienia i zabawki[1].
Podczas pandemii COVID-19 na szeroką skalę zaczęto stosować maseczki jednorazowe. Ze względu na to, bardzo duże ilości odpadów medycznych zostało uwolnionych do środowiska. Szacuje się, że podczas rozkładu maseczki uwalnia się od 183,00 ± 78,42 cząsteczek (w przypadku maseczek używanych) do 1246,62 ± 403,50 cząsteczek (w przypadku maseczki nieużywanej). W tego rodzaju zanieczyszczeniach dominują średniej wielkości włókna polipropylenu[1].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Oliwia Herok, Marcelina Hnatkowska, Mikroplastik — ukryty problem współczesnego świata, „ELIXIR”, I, 2023, s. 87–95 [dostęp 2024-05-01].
- ↑ Czym jest mikroplastik?. lodzkie.pl, 2022-02-24. [dostęp 2023-08-14]. (pol.).
- ↑ Wykład dr hab. Beaty Grobelnej nt. mikroplastiku. targi-zerowaste.pl. [dostęp 2018-11-18].
- ↑ Kamil Majewski, W poszukiwaniu brakującego ogniwa czyli nowa propozycja definiowania mikroplastiku., „Kosmos”, 72 (4), 2023, s. 497–503, DOI: 10.36921/kos.2022_2885 [dostęp 2023-05-04].
- ↑ Microplastics – Pollution Tracker [online] [dostęp 2022-08-21] (ang.).
- ↑ Nanoplastic should be better understood, „Nature Nanotechnology”, 14 (4), 2019, s. 299–299, DOI: 10.1038/s41565-019-0437-7, ISSN 1748-3395 [dostęp 2022-08-21] (ang.).
- ↑ Nanoplastic pollution found at both of Earth’s poles for first time [online], the Guardian, 21 stycznia 2022 [dostęp 2022-08-21] (ang.).
- ↑ microplastics, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ Mikroplastik na plażach. naukawpolsce.pap.pl. [dostęp 2018-11-18].
- ↑ Mikroplastik dotarł do arktycznego lodu. tech.wp.pl. [dostęp 2018-11-18].
- ↑ Owady mogą przenosić mikroplastik. www.rp.pl. [dostęp 2018-11-18].
- ↑ Ewelina Ratajczak, Iwona Mośkowiak (Kórnik), Aleksandra M. Staszak, MIKROPLASTIK - MEGAPROBLEM, „Wszechświat”, marzec 2021.
- ↑ Mikroplastik w ludzkich organizmach. www.wprost.pl. [dostęp 2018-11-18].
- ↑ Bisfenol A. echa.europa.eu. [dostęp 2018-11-18]. (ang.).
- ↑ Jürgen Bertling, Ralf Bertling, Leandra Hamann, Kunststoffe in der Umwelt: Mikro- und Makro- plastik. Ursachen, Mengen, Umweltschicksale, Wirkungen, Lösungsansätze, Empfehlungen, Fraunhofer-Institut für Umwelt-, Sicherheits- und Energietechnik.
- ↑ Your Laundry Sheds Harmful Microfibers. Here’s What You Can Do About It. [online], Wirecutter: Reviews for the Real World, 5 sierpnia 2021 [dostęp 2022-08-21] (ang.).
- ↑ Naukowcy odnaleźli mikroplastik we krwi człowieka [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-21] (pol.).