Mieczysław Chorąży
Mieczysław Rajmund Chorąży (ur. 31 sierpnia 1925 w Janówce, zm. 20 lutego 2021[1][2]) – polski lekarz, onkolog, profesor nauk medycznych, doktor honoris causa dwóch polskich uczelni, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk i członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, wieloletni kierownik Zakładu Biologii Nowotworów w Centrum Onkologii w Gliwicach, oddziale Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie. Kawaler Orderu Orła Białego.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
31 sierpnia 1925 |
|---|---|
| Data śmierci |
20 lutego 2021 |
| profesor nauk medycznych | |
| Specjalność: onkologia, biologia molekularna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1958 |
| Habilitacja |
1961 – biochemia |
| Profesura |
1970 |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
członek rzeczywisty |
| Status PAU |
członek czynny |
| Funkcja Jednostka PAN |
członek Prezydium |
| Doktor honoris causa Akademia Medyczna w Białymstoku – 2000 Śląska Akademia Medyczna – 2007 | |
| praca naukowa | |
| Instytut | |
| Okres zatrudn. |
od 1951 |
| kierownik | |
| jednostka |
Zakład Biologii Nowotworów |
| Okres spraw. |
1963–1995 |
| Odznaczenia | |
          
| |
Życiorys
edytujUrodził się 31 sierpnia 1925 w Janówce[3] niedaleko Białej Podlaskiej w rodzinie chłopskiej[4]. Jego rodzina osiadła na Podlasiu w połowie XIX wieku[3]. Rozpoczął naukę w gimnazjum w Białej Podlaskiej, przerwaną wybuchem II wojny światowej. Edukację kontynuował w Warszawie na tajnych kompletach. W 1944 w Liceum im. Adama Mickiewicza w Warszawie zdał maturę[4][5]. W czasie wojny działał w konspiracji jako żołnierz Armii Krajowej, ukończył Szkołę Podchorążych[6]. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, w czasie działań wojennych był dwukrotnie ranny, groziła mu utrata ręki[3]. Po upadku powstania warszawskiego internowany jako jeniec wojenny w stalagu XIA w Altengrabow w Niemczech[7][5][4].
Po powrocie w 1945 podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, ukończone w 1951 w Akademii Medycznej w Warszawie. Po studiach otrzymał nakaz pracy w Gliwicach, do Zakładu Biologii Nowotworów w Państwowym Instytucie Przeciwrakowym (obecnie Oddział Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie)[8]. Podjął pracę pod kierunkiem profesora Kazimierza Duxa i w 1958 obronił doktorat z nauk medycznych. Przechodził kolejne stopnie awansu w Centrum, asystenta, adiunkta i wreszcie profesora. W 1958 został p.o. kierownika Zakładu Biologii Nowotworów, a od 1963 aż do 1995 pełnił funkcję kierownika tego Zakładu. Jako stypendysta Fundacji Rockefellera w latach 1959–1963 odbywał staże w Stanach Zjednoczonych, najpierw na Uniwersytecie Wisconsin-Madison, a następnie w Centrum Badań Raka w Nowym Jorku. W 1961 uzyskał habilitację na Akademii Medycznej w Katowicach. W latach 1973–1991 był jednym z pełnomocników dyrektora Instytutu do spraw rozbudowy Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddziału w Gliwicach. Przed śmiercią był zatrudniony w Centrum w niepełnym wymiarze godzin jako „starszy specjalista”.
Dorobek naukowy i zawodowy
edytujJest autorem wielu publikacji z zakresu biologii nowotworów, między innymi wydanej w 1973 wspólnie z Kazimierzem Duxem książki pt. Wstęp do biologii nowotworów. Oprócz tego opublikował[8] ponad 140[3] artykułów i monografii, w dużej części anglojęzycznych. Był jednym z pionierów badań nad mutagenezą środowiskową oraz epidemiologią molekularną[8]. Współpracował od lat siedemdziesiątych XX wieku z National Cancer Institute z Bethesda w USA, prowadząc prace nad genetyką raka płuc. Jest promotorem 18 zakończonych przewodów doktorskich. Pięciu spośród jego doktorantów otrzymało tytuł profesora[9][4].
Od 1971 był członkiem korespondentem, a od 1986 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[10]. Od 1995 był również członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności[11][9]. Członek wielu rad naukowych instytutów badawczych, między innymi Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, a także członek wielu towarzystw naukowych, w tym Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, którego był prezesem, Polskiego Towarzystwa Zwalczania Raka oraz członek honorowy Hungarian Oncological Society[9].
Wyróżnienia i odznaczenia
edytujLaureat wielu nagród i odznaczeń. Doktor honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku oraz Śląskiej Akademii Medycznej.
Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych (1944), Złotym Krzyżem Zasługi[12] i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1944), Krzyżem Kawalerskim (1976), Krzyżem Oficerskim (1987) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2002) i Warszawskim Krzyżem Powstańczym (1997)[3], Krzyżem Armii Krajowej, Medalem za Warszawę 1939–1945[12].
W 2012 otrzymał tytuł honorowego obywatela Białej Podlaskiej[3][7]. 3 maja 2017, w uznaniu znamienitych zasług dla rozwoju polskiej medycyny, za osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej, prezydent Andrzej Duda nadał mu Order Orła Białego[13]. 30 lipca 2019 z okazji 75 rocznicy powstania warszawskiego „za zasługi dla Niepodległej” otrzymał z rąk Prezydenta RP Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości[14].
Przypisy
edytuj- ↑ Nie żyje prof. Mieczysław Chorąży [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2021-02-20].
- ↑ Zmarł prof. Mieczysław Chorąży [online], www.termedia.pl [dostęp 2024-01-03].
- ↑ a b c d e f Prof. Mieczysław Chorąży – onkolog, powstaniec, społecznik (sylwetka) [online], naukawpolsce.pap.pl, 4 maja 2017 [dostęp 2020-08-31].
- ↑ a b c d Honorowy doktorat profesora Mieczysława Chorążego, „Biuletyn Informacyjny SUM”, 1/2007 [zarchiwizowane z adresu 2012-01-04].
- ↑ a b The 80th Anniversary of Professor Mieczysław Chorąży [online], Gliwice Scientific Meetings 2005. PAN [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
- ↑ Nie żyje prof. Mieczysław Chorąży. Był legendą śląskiej onkologii [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2022-01-02].
- ↑ a b Tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Biała Podlaska” dla prof. zw. dr hab. Mieczysława Chorążego [online], Biała Podlaska. Miejski Serwis Informacyjny, 28 maja 2012 [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
- ↑ a b c Jacek Rogoliński, Prof. Mieczysław Chorąży doktorem honoris causa Śląskiej Akademii Medycznej, „Nowotwory. Journal of Oncology”, 57, 2007, s. 344 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ a b c Chorąży, Mieczysław [online], Polska Akademia Nauk [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ CHORaŻY, Mieczysław [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01].
- ↑ Prof. zw. dr hab. cz Mieczysław Chorąży, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-08-31].
- ↑ a b Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska. Śląska Akademia Medyczna - Biblioteka Główna, 2000, s. 68.
- ↑ Prezydent wręczył Ordery Orła Białego [online], prezydent.pl, 3 maja 2017 [dostęp 2020-08-31].
- ↑ Ordery i odznaczenia z okazji 75. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego [online], prezydent.pl, 30 lipca 2019 [dostęp 2020-08-31].