Michaił Frunze
Michaił Wasiljewicz Frunze (ros. Михаил Васильевич Фрунзе; ur. 21 stycznia?/2 lutego 1885 w Piszpeku, zm. 31 października 1925 w Moskwie) – rosyjski dowódca wojskowy Armii Czerwonej i działacz bolszewicki. Komisarz ludowy spraw wojennych i morskich ZSRR 1924–1925, członek Komitetu Centralnego RKP(b) (1921–1925), zastępca członka Biura Politycznego KC RKP(b) 1924–1925.
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Michaił Wasiljewicz Frunze |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
2 lutego 1885 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Komisarz ludowy spraw wojskowych i morskich ZSRR | |
| Okres |
od 21 stycznia 1925 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Rewolucyjnej Rady Wojskowej ZSRR | |
| Okres |
od 26 stycznia 1925 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSyn felczera wojskowego Mołdawianina i rosyjskiej chłopki. Po ukończeniu gimnazjum w Wiernym rozpoczął w 1904 roku studia w Petersburskim Instytucie Politechnicznym, gdzie w końcu tego samego roku wstąpił do SDPRR.[1] Brał udział w rewolucji 1905 roku. Wprowadzony w zasady podziemnej organizacji rewolucyjnej przez Fiodora Afanasjewa, uczestniczył w wielkim strajku tkaczy w Iwanowo–Wozniesieńsku trwającym od maja do lipca 1905 roku[2][3]. Następnie walczył w antycarskim powstaniu zbrojnym w Moskwie w grudniu 1905 r.[4] Skazany na karę śmierci (ułaskawiony) i katorgę. Po ucieczce z zesłania w 1916 prowadził działalność konspiracyjną wśród żołnierzy, był podoficerem w czasie I wojny światowej. Uczestniczył w przygotowaniu i przeprowadzeniu rewolucji październikowej. W czasie wojny domowej dowodził południową grupą armii Frontu Wschodniego Armii Czerwonej, walczącą przeciwko wojskom admirała Kołczaka.
27 października 1920 roku został mianowany dowódcą Frontu Południowego. Pod jego dowództwem Armia Rosyjska gen. Wrangla została ostatecznie wyparta z Północnej Taurydy oraz z Krymu. Był to koniec wojny domowej z białymi na froncie południowym[5].
Następnie Frunze dowodził w Turkiestanie przeciwko wojskom emiratu bucharskiego, przeciwko oddziałom anarchistycznym Nestora Machny na Ukrainie.
Od marca 1924 był zastępcą komisarza ludowego (ministra) spraw wojennych i morskich Lwa Trockiego oraz szefem sztabu Armii Czerwonej[6], a od stycznia 1925 – komisarzem ludowym spraw wojennych i morskich, a także przewodniczącym Rady Wojskowo–Rewolucyjnej ZSRR (Реввоенсовет СССР). Kandydaturę Frunzego, który zastąpił Trockiego na stanowisku komisarza ludowego spraw wojennych popierali w Biurze Politycznym RKP(b) Grigorij Zinowjew i Lew Kamieniew, ówcześnie w sojuszu politycznym ze Stalinem, przy oporze tego ostatniego. Nominacja Frunzego oznaczała upadek Trockiego – twórcy Armii Czerwonej i głównodowodzącego w latach 1918–1925. Frunze sformułował podstawy radzieckiej doktryny wojennej oraz zakończył reformę wojska – komisarze polityczni zostali przekształceni w zastępców dowódcy bez prawa dowodzenia. Jednocześnie od 1924 roku był zastępcą członka Biura Politycznego KC Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) (RKP(b)).
Zmarł w trakcie operacji wrzodu żołądka, z powodu zastosowania typu narkozy, na który był uczulony. Frunze nie chciał poddać się operacji, został do niej zmuszony postanowieniem Biura Politycznego KC RKP(b). Od początku podejrzewano, że operacja mogła mieć charakter skrytobójstwa. Taką sugestię przedstawił pisarz Borys Pilniak w opowiadaniu Opowieść niezgaszonego księżyca opublikowanym już w 1926 roku, podobnie uważał ówczesny sekretarz Biura Politycznego Boris Bażanow[7]. Wkrótce zaczęto o nią podejrzewać Stalina. Mimo braku istnienia bezpośredniego dowodu na umyślne spowodowanie śmierci Frunzego przez lekarzy wątpliwości budzi fakt, że zastosowana przy operacji dawka chloroformu siedmiokrotnie przekraczała zwykle stosowaną w celu wywołania narkozy[8]. Śmierć Frunzego umożliwiła wprowadzenie przez Stalina na stanowisko głównodowodzącego swego zausznika Klimenta Woroszyłowa.
W czasach ZSRR imię Frunzego nosiło wiele miast i instytucji, m.in. obecna stolica Kirgistanu – Biszkek, Akademia Wojskowa w Moskwie i Szkoła Morska.
Po śmierci Frunzego jego żona, przekonana o nienaturalnym charakterze śmierci męża, popełniła samobójstwo. Dzieci, syn Timur (1923–1942) i córka Tatiana (1920–2024[9]), do roku 1931 pozostawały pod opieką babki. Wobec jej ciężkiej choroby w 1931 adoptował je i wychowywał Klimient Woroszyłow.
Przypisy
edytuj- ↑ Ludwik Bazylow, Jan Sobczak, Encyklopedia rewolucji październikowej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 114–115.
- ↑ 20 февраля исполняется 160 лет со дня рождения Ф. А. Афанасьева [online].
- ↑ A. Asher, The Revolution of 1905. Russia in Disarray, Stanford University Press, Stanford 1988, ISBN 978-0-8047-2327-5, s. 148-149.
- ↑ «Большая кухня» в вооруженном восстании в Москве в 1905 года | Читать статьи по истории РФ для школьников и студентов [online], histrf.ru [dostęp 2022-05-28].
- ↑ P. Kenez: Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919–1920. Washington DC: New Academia Publishing, 2004. ISBN 0-9744934-5-7, s. 304–307.
- ↑ Plikus (kier.) 1968 ↓, s. 78.
- ↑ Boris Bażanow: Byłem sekretarzem Stalina, Warszawa 1985, Niezależna Oficyna Wydawnicza "NOWA", s. 84–86.
- ↑ Кто убил Михаила Фрунзе (Kto zabił Michaiła Frunze), „Известия”, 26 października 2010 [dostęp 2017-12-25] (ros.).
- ↑ Скончалась дочь основателя Иваново-Вознесенской губернии Татьяна Фрунзе (ros.)
Bibliografia
edytuj- Miloš Mikeln: Stalin (Tytuł oryginału słoweńskiego: Staljin, življenjska pot samodrżca); Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1990, ISBN 83-11-07757-6
- Boris Bażanow: Byłem sekretarzem Stalina, Warszawa 1985, Niezależna Oficyna Wydawnicza "NOWA"
- Robert Conquest: Wielki Terror, Warszawa 1997, ISBN 83-902063-9-0
- Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.