Kampus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Kampus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (miasteczko akademickie) – kompleks zabudowań Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Bielanach w Toruniu. Został on oficjalnie otwarty 2 października 1973 roku. Zajmuje powierzchnię 82 ha[1].
 nr rej. A/1770 z 20 stycznia 2020
| |
 Miasteczko uniwersyteckie – fontanna | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość |
Toruń |
| Typ budynku |
zespół architektoniczno-urbanistyczny |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Ryszard Karłowicz z zespołem architektów Pracowni Urbanistyczno-Architektonicznej S-77 |
| Ukończenie budowy |
2 października 1973 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°01′10,8″N 18°34′20,4″E/53,019667 18,572333
| |
W Polsce Ludowej kampus nazywano miasteczkiem akademickim. Nazwa ta stanowiła kalkę z rosyjskiego akademgorodek[2].
Historia
edytujPomysł budowy kampusu pojawił się w 1945 roku[3]. W marcu 1962 roku władze centralne zdecydowali się sfinansować budowę kampusu jako inwestycji związanej z obchodami 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika[4]. Projekt budowy kampusu przedstawiono w 1967 roku. Projekt opracował zespół architektów Pracowni Urbanistyczno-Architektonicznej S-77, kierowany przez doc. dr Ryszard Karłowicz[1]. Budowę miasteczka włączono do programu obchodów 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika[1]. Była to główna inwestycja rządowa na cześć uczonego[2]. Budowę podzielono na trzy etapy: 1967–1973, 1973–1976, 1976–1980[2]. Pracę budowlane rozpoczęto 9 czerwca 1967 roku[4].
Kampus oficjalnie otwarto 2 października 1973 roku[1]. Na otwarciu pojawił się premier Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz[5]. Był to pierwszy w Polsce kompleks zabudowań tego typu. Koszt pierwszego etapu wyniósł ponad 540 mln zł. W wyniku obaw, że może zabraknąć środków na kontynuacje prac po zakończeniu Roku Kopernikańskiego prace budowlane zaplanowano tak, by już w pierwszym etapie były gotowe: budynki ogólnouczelniane (rektorat, biblioteka), naukowo-dydaktyczne (Instytut Chemii, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi), domy studenckie, hotele asystenckie, stołówka, przychodnia zdrowia, sale gimnastyczne[2]. W latach 90. XX wieku rozpoczęto jego rozbudowę. W czerwcu 2014 roku kampus połączono z centrum Torunia linią tramwajową. 20 stycznia 2020 rok miasteczko akademickie zostało wpisane do rejestru zabytków[1].
W latach 90. XX wieku Międzynarodowe Stowarzyszenie Planistów i Urbanistów w Holandii uznało kampus za najwybitniejsze dzieło późnego modernizmu w Europie Środkowej[1]. W 2018 roku kampus trafił na listę stu najważniejszych budynków stulecia, przygotowaną przez miesięcznik „Architektura Murator”[6].
Architektura
edytujKampus zaprojektowano tak, by dyspozycja przestrzenna centrum wyraźnie podkreślało stary kult nauki oraz uniwersytetu jako świątyni wiedzy. Dzięki zastosowaniu szerokich, tarasowych schodów, spiętrzonych w kilku poziomach podkreślono wyrażenie monumentalizmu[7]. Na placu-parkingu wyróżnia się panneau zdobiące fasadę auli[7][8]. Obszar patia organizuje pomnik „De revolutionibus”[7].
Centrum kampusu zajmuje Forum Główne[7]. W jej centrum znajduje się lustro wodne, pełniące rolę nawilżacza suchego powietrza oraz rezerwuaru dla celów przeciwpożarowych[9]. Forum Główne tworzą: budynki auli i rektoratu (południe), biblioteka (północ), Instytut Chemii (zachód). Na wschodniej stronie znajduje się wolna przestrzeń, otwarta na budynki strefy mieszkaniowo-socjalnej[7].
Zagospodarowanie przestrzeni kampusu opracowano tak, by umożliwić w przyszłości rozbudowę kampusu o nowe obiekty[10]. Budynki rozplanowano na dwóch osiach: mieszkaniowo-socjalnej (od auli UMK do uliczki od klubu studenckiego „Od Nowa”) i dydaktyczno-naukowej (od rektoratu do biblioteki i poszczególnych wydziałów)[11]. Ograniczone możliwości rozwoju przestrzennego ma wyłącznie Forum Główne[10]. Domy i hotele studenckie znajdują się na tzw. Małym Forum[12].
Budynki wchodzące w skład kampusu
edytuj- Aula – budynek zaprojektowany przez Marka Różańskiego[13], położony przez Forum Głównym[7]. Budowę auli rozpoczęto we wrześniu 1969 roku. W lipcu 1971 roku zakończono montaż szkieletu ze stali. Budynek oddano 31 grudnia 1972 roku[14]. 5 lutego 1973 roku odsłonięto na fasadzie auli panneau autorstwa Stefana Knappa[15]. Kompozycja liczy 255 kwadratowych elementów w trzech wielkościach: 24 dużych, 67 średnich, 164 małych[16]. Trzy elementy duże i cztery średnie tworzą portret Mikołaja Kopernika[17]. Aula jest połączona z rektoratem poprzez patio przykryte daszkiem[5].
- Rektorat – budynek znajdujący się przy Forum Głównym[7], zaprojektowany przez Marka Różańskiego[13]. Według planów budowa rektoratu miała rozpocząć się w 1968 roku, faktycznie prace rozpoczęły się w marcu 1969 roku, a zakończyły 31 grudnia 1971 roku[14].
- Budynek Biblioteki Uniwersyteckiej – budynek znajdujący się przy Forum Głównym[7], zaprojektowany przez Witolda Benedka[13]. Biblioteka została przeniesiona z ulicy Fryderyka Chopina 12[18]. Według planów budowa biblioteki miała rozpocząć się w 1968 roku. Prace rozpoczęto w marcu 1969 roku. Budowę zakończono 31 grudnia 1971 roku[14]. Budynek oddano do użytku w 1973 roku. W latach 1987–1992 zbudowano nowe powierzchnie magazynowe[18].
- Budynki wydziałów:
- Budynek Wydziału Chemii – budynek zaprojektowany przez Józefa Łuckiego i Andrzeja Jaworskiego[13]. Budowę rozpoczęto w maju 1969 roku. Budynek oddano do użytku 31 grudnia 1972 roku[14].
- Budynek Wydziału Nauk Biologicznych i Instytutu Nauk Pedagogicznych – budynek zaprojektowany przez Bogdana Popławskiego[13]. Prace budowlane rozpoczęto we wrześniu 1972 roku. Budynek oddano do użytku 30 listopada 1973 roku[14]. W 2002 roku został rozbudowany[19]. W latach 2016–2019 przeprowadzono generalny remont budynku[20].
- Budynek Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania – oddany do użytku w 1991 roku[19].
- Budynek Wydziału Prawa i Administracji – oddany do użytku pod koniec lipca 2000 roku. Fasada jest utrzymana w architektonicznej konwencji „Harmonijki”[21].
- Budynek Wydziału Teologicznego – dawna stołówka, na przełomie 2007–2008 przebudowany na potrzeby Wydziału Teologicznego[22].
- Collegium Humanisticum – gmach Wydziału Nauk Historycznych zaprojektowany przez Stefana Kuryłowicza[11]. Zostało oddane do użytku w 2011 roku[19].
- Budynek Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii – oddany do użytku w 2013 roku[19].
- Zaplecze sportowe – oddane do użytku w latach 70[23].
- Uniwersyteckie Centrum Sportowe – centrum sportowe oddane do użytku 27 września 2013 roku[24]. Pomysł na budowę centrum pojawił się w latach 90., gdy dotychczasowe zaplecze sportowe nie było w stanie sprostać coraz większej liczbie studentów[23]. W skład centrum sportowego wchodzą: hala sportowo-widowiskowa, 25-metrowy basen, tory do nauki pływania, sala fitness, siłownia, ścianka wspinaczkowa, jacuzzi, zaplecze odnowy biologicznej. W trybunach hali sportowej może pomieścić się 250 widzów[24].
- Domy studenckie – akademiki zaprojektowane przez Wincentego Szobera[13]. Zostały oddane do użytku na początku lat 70[11].
- Od Nowa – klub studencki otwarty w 1983 roku[11].
- Hotele asystenckie – hotele zaprojektowane przez Wincentego Szobera[13]. Budowę pierwszego hotelu rozpoczęto 11 grudnia 1968 roku, zakończono zaś 30 grudnia 1970 roku. Budowa drugiego hotelu rozpoczęła się 14 kwietnia 1969 roku, zakończyła 27 lutego 1971[25].
- Budynek przy ul. Jurija Gagarina 39 – od 7 maja 2022 roku siedziba Instytutu Psychologii UMK oraz Katedry Kognitywistyki. Dawniej mieściła się tu Akademia Przychodni Lekarskiej[26].
Galeria
edytuj-
Aula -
Rektorat -
Biblioteka -
Wydział Chemii
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Marcin Behrendt: Kampus UMK okiem urbanisty. portal.umk.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b c d Michał Pszczółkowski: Kampus UMK zabytkiem. glos.umk.pl, 2020-02-13. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Kluczwajd 2022 ↓, s. 106.
- ↑ a b Pszczółkowski 2010a ↓, s. 40.
- ↑ a b Marcin Skup: Kampus Uniwersytecki UMK Toruń. powojennymodernizm.com, 2014-05-03. [dostęp 2023-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-05)].
- ↑ W architektonicznej setce. umk.pl, 2018-12-11. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b c d e f g h Pszczółkowski 2010a ↓, s. 44.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 129.
- ↑ Pszczółkowski 2010a ↓, s. 44–45.
- ↑ a b Pszczółkowski 2010a ↓, s. 45.
- ↑ a b c d Jak powstawał kampus UMK na Bielanach [ZDJĘCIA Z LAT 70.]. torun.wyborcza.pl, 2012-08-08. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Bielany. turystyka.torun.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b c d e f g Pszczółkowski 2010b ↓, s. 157.
- ↑ a b c d e Pszczółkowski 2010b ↓, s. 164.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 129, 139, 142.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 143.
- ↑ Pszczółkowski 2023 ↓, s. 143–144.
- ↑ a b Biblioteka - historia. bu.umk.pl. [dostęp 2023-09-30].
- ↑ a b c d Miasteczko akademickie (kampus) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. toruntour.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Misja i strategia Wydziału. biol.umk.pl. [dostęp 2023-09-30].
- ↑ O Wydziale. law.umk.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Kamila Mróz: Stołówka dla teologów. pomorska.pl, 2008-02-19. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b Marcin Czyżniewski: Uniwersyteckie Centrum Sportowe UMK w Toruniu. plywalnieibaseny.pl, 2014-01-10. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ a b Centrum Sportowe UMK otwarte!. ibiss.pl. [dostęp 2023-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-26)].
- ↑ 1966-1975. archiwum.umk.pl. [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Otwarcie Instytutu Psychologii UMK. torun.pl. [dostęp 2024-02-04].
Bibliografia
edytuj- Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
- Michał Pszczółkowski. Kampus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 1967-1973. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”. 55, 2010.
- Michał Pszczółkowski. Z dziejów budowy toruńskiego kampusu uniwersyteckiego 1967–1973. „Zapiski Historyczne”. LXXV, 2010.
- Michał Pszczółkowski: Panneau auli uniwersyteckiej w kontekście życia i twórczości Stefana Knappa. W: Zabytki toruńskie młodszego pokolenia. Toruńskie rocznice kopernikańskie: fakty, ideologie, kreacje. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.). Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2023. ISBN 978-83-966134-3-1.