Mezonetowiec we Wrocławiu

Mezonetowiec (od fr. maisonnette „domek”, ang. maisonette „mieszkanie dwupoziomowe”) − budynek mieszkalny przy ul. Kołłątaja we Wrocławiu, wzniesiony w latach 1958−1960 według projektu Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, Edmunda Frąckiewicza oraz Igora i Marii Tawryczewskich; wpisany do rejestru zabytków w 2017.

Mezonetowiec

nr rej. A/6059 z 13 października 2017
Widok od strony dworca Wrocław Główny
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. Hugona Kołłątaja 9–12 50-004 Wrocław
Typ budynku	zespół mieszkaniowy
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Miastoprojekt Wrocław, zespół: Jadwiga Grabowska-Hawrylak, Edmund Frąckiewicz, Igor Tawryczewski, Maria Tawryczewska
Kondygnacje	8
Rozpoczęcie budowy	1958
Ukończenie budowy	1960
Położenie na mapie Polski Mezonetowiec
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Mezonetowiec
Położenie na mapie Wrocławia Mezonetowiec
51°06′05,44″N 17°02′09,78″E

Opis

Zrealizowany w latach 1958–1960 budynek mieszkalno-usługowy w miejscu zniszczonych w czasie II wojny światowej kamienic czynszowych był kolejnym etapem zabudowy znajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Kołłątaja, która poniosła w czasie działań wojennych duże straty, zajmuje cały odcinek zachodniej pierzei ulicy pomiędzy ulicami Kościuszki i Rejtana. Zespół architektów wrocławskiego Miastoprojektu kierowany przez Jadwigę Grabowską-Hawrylak projektujący ten dom wzorował się w swojej pracy na rozwiązaniach, jakie wprowadzał w swojej twórczości Le Corbusier (zwany papieżem modernizmu), jak i inni zachodni architekci tworzący najlepsze mieszkaniowe realizacje lat pięćdziesiątych. Inspiracje te dotyczyły zarówno układu funkcjonalnego wnętrz, jak i plastycznego kształtowania elewacji.

Budynek ten jest galeriowcem, jego bryła ma kształt wydłużonego prostopadłościanu z dostawionymi od strony zachodniej dwiema przeszklonymi klatkami schodowymi prowadzącymi na galerie poszczególnych kondygnacji mieszkalnych. Konstrukcję budynku tworzy system poprzecznych ścian nośnych. Na parterze znajdują się sklepy i punkty usługowe, do których wejścia znajdują się z poziomu podwyższonego chodnika od strony ul. Kołłątaja. Następne sześć kondygnacji mieszkalnych zajmuje 56 dwupoziomowych mieszkań (mezoneta), w których poszczególne pomieszczenia rozlokowano według następującego układu: dolny poziom to sfera dzienna, która tworzą pokój dzienny i kuchnia, poziom górny to sfera nocna z sypialnią i łazienką. Każde z tych mieszkań ma swoją wyraźnie wyodrębnioną w elewacji wschodniej budynku loggię, w której dodatkowo umieszczono balkon na górnej kondygnacji. Ostatnia siódma kondygnacja mieszkalna to jednopoziomowe mieszkania z tarasami, dla których wygospodarowano część dachu. Jest ona prawie niewidoczna dla obserwatora z poziomu ulicy.

Pierwotna kolorystyka elewacji opierała się na kontraście jaki tworzył naturalny szary kolor betonu elewacji bocznych i ścian poprzecznych dzielących moduły mieszkalne z pomalowanymi na biało ścianami wewnątrz loggii. Podkreślało to jeszcze bardziej podział bryły budynku na moduły mieszkalne. Obecnie po wielu latach bez generalnego remontu budynku pierwotna kolorystyka uległa wypaczeniu. Większość lokatorów odnawiając loggie we własnym zakresie nadało im kolor według własnego uznania.

Jest to pierwszy w Polsce blok mieszkalny z okresu PRL z dwupoziomowymi mieszkaniami, z dwustronnym doświetleniem pomieszczeń i z dwoma balkonami na lokal oraz rzadki przykład budynku, w którym starano się spełnić założenie Le Corbusiera dotyczące funkcjonalności budynku mieszkalnego w tym powierzchni lokali użytkowych.

W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla miasta Wrocławia z 2010 r. pomnik ten został uznany za dobro kultury współczesnej. Po wpisaniu budynku do rejestru zabytków, budynek utracił ten status na rzecz lepszej znacznie ochrony jako zabytku.

Galeria

• 
  Widok z północnego wschodu
• 
  Przyziemie budynku
• 
  Droga wewnętrzna po stronie zachodniej
• 
  Północny kraniec budynku
• 
  Segment środkowy
• 
  Przejście bramowe

Zobacz też

• jamnik
• falowiec
• Superjednostka
• Unité d'Habitation
• Dobra kultury współczesnej we Wrocławiu

Bibliografia

• Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011, s. 520.
• Urząd Miejski Wrocławia, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław 2010 [dostęp 2023-01-26]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław 2018 [dostęp 2023-01-26]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2023-01-27]  (pol.).strona główna serwisu
• Urząd Miejski Wrocławia, Zabytki Wrocławia, MagdalenaM. Wankowska, MonikaM. Florczak, MartaM. Kolibska, Data ostatniej aktualizacji: 22.06.2021 r. g. 13:45, Urząd Miejski Wrocławia, Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków, 22 czerwca 2021 [dostęp 2022-05-09]  (pol.).
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, Wykazy zabytków, dawne województwo wrocławskie, miasto Wrocław, PiotrP. Jędrzejewski, AnnaA. Olech, Biuletyn Informacji Publicznej – Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, 14 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-27]  (pol.).