Metylodichloroarsyna
Metylodichloroarsyna (MD) – arsenoorganiczny związek chemiczny z grupy arsyn, duszący i parzący bojowy środek trujący zaliczany czasem do sternitów. Ma właściwości fizykochemiczne zbliżone do etylodichloroarsyny i nieco słabsze właściwości toksyczne[1]. Jest środkiem nietrwałym i szybko działającym[3].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
CH3AsCl2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inne wzory |
MeAsCl2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa molowa |
160,86 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Otrzymywanie
edytujMetylodichloroarsynę otrzymuje się w procesie dwustopniowym. W pierwszej kolejności w reakcji chlorku metylu (MeCl) z magnezem w tetrahydrofuranie otrzymuje się związek Grignarda – chlorek metylomagnezu (MeMgCl). Do otrzymanego roztworu dodaje się heksanowy roztwór trichlorku arsenu. Mieszaninę poreakcyjną odparowuje się, aby usunąć rozpuszczalniki, a pozostałość poddaje się destylacji frakcyjnej[8].
Metylodichloroarsyna powstaje także podczas rozkładu termicznego trichlorku kakodylu (Me2AsCl3) w temperaturze 40–50 °C oraz w wyniku reakcji kwasu kakodylowego (Me2As(O)OH) z chlorowodorem. Można ją także otrzymać chlorując kwas metyloarsenowy dobrze schłodzonym trichlorkiem fosforu[9].
Właściwości
edytuj| Lotność [mg/m³] | |
|---|---|
| 74 440 | 20 °C[2] |
| 74 490 | 20 °C[3] |
| Ciśnienie pary nasyconej [mmHg] | |
| 2,17 | 0 °C[3] |
| 7,76 | 20 °C[3] |
Metylodichloroarsyna jest cieczą o dużej lotności[1]. Zbyt duża lotność powoduje jednak zbytnie rozproszenie się na polu walki, co utrudniało zastosowanie jej jako bojowego środka trującego[10]. Metylodichloroarsyna łatwo rozkłada się pod wpływem wody, zasad, środków chlorujących i utleniających[1]. W wodzie szybko ulega hydrolizie do tlenku metyloarsyny, będącego nielotnym, trującym i parzącym związkiem, oraz kwasu chlorowodorowego[11]. Hydrolizę przyśpieszają alkalia[5]. Pary wyczuwalne są przy stężeniu ok. 0,1 ppm[12].
Produkt techniczny ma barwę od żółtej do brunatnej[1]. Metylodichloroarsyna może być stosowana pod postacią par i aerozoli w pociskach artyleryjskich, minach, bombach lotniczych, a także poprzez opryskiwanie z samolotów[11].
Metylodichloroarsynę można oznaczyć ilościowo, podobnie jak etylodichloroarsynę, poprzez ogrzewanie z wodą, a następnie zobojętnienie wytworzonego w ten sposób kwasu chlorowodorowego wobec lamusu i miareczkowanie roztworem jodu w obecności skrobi[5]:
- CH3AsO + I2 + 2H2O → CH3AsO(OH)2 + 2HI
Odróżnienie metylo- i etylodichloroarsyny, ze względu na bardzo podobne właściwości i budowę, bywa trudne. Można to zrobić za pomocą roztworu azotanu rtęci. Metylodichloroarsyna daje z tym roztworem osad ciemnoszary, natomiast etylodichloroarsyna – biały, ciemniejący po chwili[11].
Zagrożenia
edytujWłaściwości toksyczne metylodichloroarsyny są podobne do etylodichloroarsyny, jednak nieco słabsze[1]. Kontakt z metylodichloroarsyną powoduje natychmiastowe podrażnienie oczu i nosa oraz oparzenia skóry. Pary podrażniają oczy i drogi oddechowe, a przy większych stężeniach lub dłuższej ekspozycji prowadzą do uszkodzeń płuc. Ciekła metylodichloroarsyna w kontakcie z oczami powoduje ich poważne uszkodzenia. Absorpcja zarówno par, jak i cieczy w odpowiedniej dawce prowadzi do zatrucia systemowego. Śmierć następuje w wyniku zatrucia krwi i uduszenia[3][13].
Właściwości parzące tego środka trującego wynikają z obecności atomu chlorowca. Grupa metylowa ułatwia wnikanie związku do ciała człowieka. Arsen wraz z grupą metylową powodują zmiany w strukturze kości i w konsekwencji zniszczenie szpiku[13].
Pierwsza pomoc
edytujW przypadku skażenia skóry lub oczu należy przemywać je dużą ilością wody lub roztworem izotonicznym soli kuchennej; można stosować 0,5% roztwór podchlorynu. W przypadku inhalacji podawać czysty tlen o wilgotności 100%[14]. Nie należy stosować ługów, które, mimo łatwego reagowania z etylodichloroarsyną, wytwarzają toksyczny i parzący tlenek etyloarsyny[11].
Historia
edytujŚrodek ten został wynaleziony w 1858 roku przez Adolfa Baeyera[1][15]. Wojna okopowa, jaka prowadzona była w czasie I wojny światowej stworzyła zapotrzebowanie na krótko działającą i śmiertelną broń chemiczną. Pierwszym związkiem spełniającym ten warunek była metylodichloroarsyna, najprawdopodobniej stosowana przez Niemców w 1917 roku[13], choć niekiedy wyklucza się jej użycie w czasie I wojny światowej[11].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Jerzy Mazur, metylodichloroarsyna, [w:] 1000 słów o chemii i broni chemicznej, Zygfryd Witkiewicz (red.), Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 158, ISBN 83-11-07396-1, OCLC 19360683.
- ↑ a b Methyl dichloroarsine. W: Chemical Warfare Agents. Toxicology and Treatment. Timothy C. Marrs, Robert L. Maynard, Frederick R. Sidell (red.). Wyd. 2. John Wiley & Sons, 2007, s. 689. ISBN 978-0-470-01359-5.
- ↑ a b c d e f g h i j Blister Agents. W: Steven L. Hoenig: Compendium of Chemical Warfare Agents. Springer, 2007, s. 17–20. ISBN 978-0-387-34626-7.
- ↑ a b c d Methylarsine dichloride, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 491153 [dostęp 2011-02-26] (niem. • ang.).
- ↑ a b c d Metylodwuchloroarsyna i atylodwuchloroarsyna. W: Aleksandra Stachlewska-Wróblowa: Analiza skażeń chemicznych. Wyd. II poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, s. 220.
- ↑ a b związki arsenu z wyjątkiem wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).
- ↑ Dichloro-methyl-arsine. Landolt-Börnstein Substance. [dostęp 2011-05-01]. (ang.).
- ↑ Preparations of blister agents. W: Jared Ledgard: A Laboratory History of Chemical Agents. 2006, s. 117–119. ISBN 978-0-615-13645-5. [dostęp 2011-02-26]. (ang.).
- ↑ A Text-Book of Inorganic Chemistry. J. Newton Friend (red.), Archibald Edwin Goddard (cz. 2). T. 11: Organometallic Compounds. Cz. 2: Derivatives of Arsenic. Londyn: Charles Griffin & Company, 1930, s. 21. [dostęp 2011-02-27]. (ang.).
- ↑ Związki arsenoorganiczne. W: Leszek Konopski: Historia broni chemicznej. Warszawa: Bellona, 2009, s. 53. ISBN 978-83-11-11643-6.
- ↑ a b c d e Etylodwuchloroarsyna i metylodwuchloroarsyna. W: Ministerstwo Obrony Narodowej: Bojowe środki chemiczne. Podręcznik. Wyd. 2. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1953, s. 52–53.
- ↑ Arsenic Agents C04-A. W: D. Hank Ellison: Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents. Wyd. 2. CRC Press, s. 202. ISBN 978-0-8493-1434-6.
- ↑ a b c d e Robert A. Young, Cheryl Bast: Mustards and Vesicants. W: Handbook of Toxicology of Chemical Warfare Agents. Ramesh C. Gupta (red.). Wyd. 1. Elsevier, 2009, s. 114–115. ISBN 978-0-12-374484-5.
- ↑ Methyldichloroarsine. NorthShore University HealthSystem. [dostęp 2011-02-27]. (ang.).
- ↑ Adolf Baeyer. Ueber die Verbindungen des Arsens mit dem Methyle. „Justus Liebigs Annalen der Chemie”. 107 (3), s. 257–293, 1958. DOI: 10.1002/jlac.18581070302. [dostęp 2011-02-27]. (niem.).
