Metafilozofia
Metafilozofia (stgr. μετά + φιλοσοφία) – dział filozofii zajmujący się badaniem jej celów, założeń i metod[1].
Metafilozofię określa się czasami jako filozofię filozofii, czyli filozofię "drugiego poziomu" (stąd: meta-filozofia)[2].
Historia
edytujMetafilozofia rozwinęła się w XX wieku, jako rozwinięcie koncepcji Ludwiga Wittgensteina[2]. Problematykę metafilozoficzną można odnaleźć również u wcześniejszych filozofów, w szczególności u Platona, Arystotelesa, Kartezjusza, Kanta czy Hegla[2].
Po raz pierwszy w języku angielskim tego terminu używał Morris Lazerowitz (jak sam podawał, było to w 1940 a po raz pierwszy w druku w 1942)[2][3]. Odpowiedniki tego pojęcia funkcjonowały już wcześniej w innych językach. Upowszechnienie nastąpiło natomiast za sprawą filozofii anglojęzycznej[2].
Lazerowitz podążając za Ludwigiem Wittgensteinem uważał, że metafilozofia jest poza-filozofią - dyscypliną uprawianą przez "spadkobierców" czy "dziedziców tradycji filozoficznej"[2][3]. Miała być "badaniem natury filozofii w celu wyjaśnienia, dlaczego nie istnieją bezsporne twierdzenia i argumenty filozoficzne"[3]. Metafilozofia miała ukazywać pozorność pytań filozoficznych, wskazując ich źródło psychologiczne lub językowe (w błędach języka). Z kolei niektórzy filozofowie inspirowani myślą Marksa czy Heideggera jako metafilozofię uznawali post-filozofię, czyli refleksję uprawianą we współczesnej, uznawanej za schyłkową, epoce i oceniającą tradycję filozoficzną jako zamkniętą całość[2].
W II połowie XX w. w krajach anglosaskich zaczęto traktować metafilozofię jako odrębny dział filozofii. Nie była ona dyscypliną poza-filozoficzną, lecz filozofią drugiego poziomu, filozofią o filozofii. Znaczenie to wkrótce stało się dominującym. Takiej metafilozofii poświęcone jest założone w 1970 czasopismo Metaphilosophy[4].
Współcześnie, metafilozofia uprawiana jest w ramach wszystkich zasadniczych nurtów filozoficznych[2].
W Polsce prace z zakresu metafilozofii zainicjował w latach pięćdziesiątych XX w. Jerzy Kalinowski, rozumiejąc ją jako metodologię filozofii, prowadzącą do uczynienia z filozofii naukę[5].
Problematyka
edytujDo zasadniczych problemów metafilozofii należą[2][4]:
- Czym jest filozofia?
- Jaki jest/powinien być cel filozofii?
- W jaki sposób powinno się filozofować?
Do metafilozofii należą także badania z zakresu psychologii filozofii, socjologii filozofii i socjologii wiedzy, metodologii filozofii i historii filozofii[4].
Przypisy
edytuj- ↑ metafilozofia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-11-28].
- ↑ a b c d e f g h i Joll 2010 ↓.
- ↑ a b c Gutowski 1995 ↓, s. 12.
- ↑ a b c Gutowski 1995 ↓, s. 13.
- ↑ Gutowski 1995 ↓, s. 14.
Bibliografia
edytuj- Piotr Gutowski, Filozofia procesu i jej metafilozofia. Studium metafizyki Ch. Hartshorne'a, Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1995..
- Metaphilosophy, [w:] Nicholas Joll, The Internet Encyclopedia of Philosophy, 2010, ISSN 2161-0002 [dostęp 2021-01-03].