Meraxes
Meraxes – wymarły rodzaj dinozaurów, nieptasich teropodów z rodziny karcharodontozaurów. Żył w kredzie późnej na terenach dzisiejszej Argentyny. Meraxes gigas jest jedynym gatunkiem występującym w obrębie swojej rodziny.
| Meraxes | |||
| Peter Makovicky, Juan Canale, Sebastian Apesteguía, 2012 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | karnozaury | ||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Meraxes | ||
| Gatunki | |||
| |||
Odkrycie i nazwa
edytujHolotyp Meraxes, o oznaczeniu MMCh-PV65 został odkryty w 2012 r. na terenie argentyńskiej prowincji Neuquén przez zespół paleontologów, któremu przewodniczyli Peter Makovicky (Uniwersytet Minnesoty), Juan Canale oraz Sebastian Apesteguía[1].
W 2022 r., na łamach czasopisma Current Biology przedstawiono analizę skamieniałości Meraxes, jako nowego gatunku teropoda z grupy południowoamerykańskich karcharodontozaurydów[1]. Zanim został uznany za nowy, osobny gatunek, Meraxes figurował pod nazwą Carcharodontosaurus Campanas[2].
Nazwa rodzajowa odwołuje się do smoka, Meraxesa, który pojawia się w uniwersum fantasy autorstwa George’a R.R. Martina[3]. Nazwa gatunkowa gigas odnosi się do dużych rozmiarów tego teropoda.
Budowa
edytujNa podstawie holotypu oszacowano, że dorosły osobnik mierzył ok. 11 m. długości, przy wadze ok. 3.2-5.3 t[4]. Odkryty Meraxes miał ok. 39–53 lat, co czyni go najstarszym znanym dużym teropodem[2][1].
Oszacowanie danych dotyczących wielkości i wagi Meraxes umożliwiał fakt, że jest to najbardziej kompletny szkielet z rodziny karcharodontozaurów znaleziony na półkuli południowej[1]. Na pierwszy i, jak na razie jedyny odkryty okaz składają się: niemal kompletna czaszka (bez żuchwy), fragmenty kończyn przednich, kończyny tylne, kość łopatkowo-krucza, fragmenty żeber, miednica, kość krzyżowa, elementy kręgów szyjnych i grzbietowych oraz kręgi ogonowe[1].
Meraxes jest kolejnym przykładem zachodzenia ewolucji konwergentnej między rodzinami karcharodontozaurów, alwarezaurów, abelizaurów i tyranozaurów. Wśród wyżej wymienionych rodzin, mimo że ich przedstawicieli nie łączy bezpośrednie pokrewieństwo zachodziły podobne zmiany ewolucyjne. Cechowały się one wzrostem wielkości czaszki, przy jednoczesnej redukcji kończyn przednich[1].
Odkrycie Meraxes dostarcza również kolejnych dowodów na to, że karcharodontozaurydy osiągnęły największą różnorodność na krótko przed wyginięciem, co widoczne jest szczególnie w przypadku licznych, różnych u poszczególnych gatunków wyrostków i guzków na czaszce[1].
Klasyfikacja
edytujNa podstawie analizy filogenetycznej zespół badający skamieniałości Meraxes przypisał go do plemienia Giganotosaurini znajdującego się w rodzinie karcharodontozaurów[1]. Meraxes jest najbardziej bazalnym przedstawicielem w podrodzinie giganotosaurinae[1].
| Carcharodontosauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleośrodowisko
edytujMeraxes, jak pozostałe giganotozaury występował na terenie dzisiejszej Argentyny. Skamieniałe pozostałości gatunku zostały odkryte w Formacji Huincul w Patagonii. W swoim środowisku Meraxes był drapieżnikiem szczytowym. Ze względu na duże rozmiary prawdopodobnie polował na licznie występujące zauropody[5]. Niewykluczone, że dinozaur ten polował w grupach, co umożliwiałoby mu atakowanie największego z zamieszkujących jego ekosystem zauropoda – argentynozaura.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Juan I. Canale i inni, New giant carnivorous dinosaur reveals convergent evolutionary trends in theropod arm reduction, „Current Biology”, 32 (14), 2022, 3195–3202.e5, DOI: 10.1016/j.cub.2022.05.057, ISSN 0960-9822 [dostęp 2023-11-21].
- ↑ a b T.M. Cullen, J.I. Canale, S Apestiguía, N.D. Smith, D. Hu, P.J. Makovicky, „Osteohistological analyses reveal diverse strategies of theropod dinosaur body-size evolution”, [w:] Proceedings of the Royal Society B: Biological sciences vol, 287, issue 1939, ISSN 1471-2954 [dostęp 2023-11-16].
- ↑ George R.R. Martin, Doug Wheatley, Michał Jakuszewski, Ogień i krew. Cz. 1, Wydanie II, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2022, s. 12, 16, ISBN 978-83-8202-596-5 [dostęp 2023-11-21].
- ↑ D.M. Henderson, Growth constraints set an upper limit to theropod dinosaur body size, „The Science of Nature”, 110 (1), 2023, DOI: 10.1007/s00114-023-01832-1 [dostęp 2024-09-04].
- ↑ J.O. Calvo, L. Salgado, „Rebbachisaurus tessonei sp. nov. a new sauropoda from the albian-cenomanian of Argentina; new evidence on the origin of the diplocidae”, [w:] Gaia nr 11, grudzień 1995, s. 14 ISSN O8715424. [dostęp 2023-11-16].