Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 – polskie państwowe odznaczenie wojskowe ustanowione dekretem[1] Rady Ministrów zatwierdzonym przez KRN z dnia 26 października 1945 roku „...w celu upamiętnienia zwycięstwa Narodu Polskiego i Jego Sprzymierzeńców nad barbarzyństwem hitlerowskim i triumfu idei wolności demokratycznej oraz dla odznaczenia osób, które swoim działaniem lub cierpieniem w kraju lub zagranicą w czasie do 9 maja 1945 roku przyczyniły się do tego zwycięstwa i triumfu...”.
 Awers i rewers | |
 Baretka | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Wycofano |
23 grudnia 1992 |
| Wielkość |
∅ 33 mm |
| Wydano |
ponad 747 tys. |
| Powyżej | |
| Poniżej | |
Charakterystyka
edytujW myśl regulaminu opracowanego przez komisję do spraw medalu, medalem tym miały być odznaczani:
- żołnierze ludowego Wojska Polskiego,
- żołnierze uczestniczący w wojnie obronnej w 1939 roku,
- żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie po powrocie do Polski,
- Polacy, którzy walczyli z Niemcami w szeregach armii sojuszniczych,
- partyzanci uczestniczący w walkach w kraju i za granicą,
- uczestnicy partyzantki sowieckiej, jugosłowiańskiej i francuskiego ruchu oporu
- także osoby, które do 9 maja 1945 roku w ciągu trzech miesięcy swą służbą w oddziałach wspomagających jednostki walczące przyczyniły się do wspólnego zwycięstwa.
Medal był nadawany jednorazowo przez Prezesa Rady Ministrów w imieniu Prezydium Krajowej Rady Narodowej, który część kompetencji przekazał Ministrowi Obrony Narodowej i Zarządowi Głównemu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Od 1958 roku medal był nadawany przez Radę Państwa.
Medal początkowo nosił nazwę: Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 r.. W ustawie z 17 lutego 1960 medal zatwierdzono w polskim systemie odznaczeń jako Medal Zwycięstwa i Wolności 1945, określając, że stanowi nagrodę dla osób, które przyczyniły się do zwycięstwa nad faszyzmem hitlerowskim w okresie wojny 1939-1945[2].
Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 zajmował w kolejności odznaczeń polskich miejsce po Medalu za Odrę, Nysę, Bałtyk.
Nowa ustawa orderowo-odznaczeniowa obowiązująca od 23 grudnia 1992 nie uwzględniła medalu (uchylając poprzednią ustawę orderowo-odznaczeniową z 1960), w związku z tym jego nadawanie zostało uznane za zakończone[3], podobnie jak większości orderów i odznaczeń wojennych za dotychczasowe zasługi.
Opis odznaki
edytujOdznaką Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945 r. w pierwszej wersji był krążek wykonany z brązu o średnicy 33 mm[4]. Na awersie umieszczony był Orzeł państwowy, w otoku z liści dębowych, w górnej części napis KRN, lecz wersja ta nie została wprowadzona. Ostateczna wersja, usankcjonowana przepisami w 1946[5] to krążek o średnicy 33 mm, patynowany na brązowo, na awersie, którego znajduje się Orzeł państwowy, a wokół medalu znajduje się napis: KRAJOWA RADA NARODOWA. W dolnej części medalu są dwa związane liście dębowe. Na rewersie medalu umieszczony jest napis w czterech wierszach oddzielonych poziomymi liniami: RP – ZWYCIĘSTWO – I WOLNOŚĆ – 9.V.1945.
W 1945 ustanowiono wstążkę posiadającą w linii pionowej barwę po połowie czerwoną i białą. Od 1946 wstążka medalu była szerokości 35 mm i składała się z 3 pasków czerwonych i 2 białych szerokości 7 mm, rozmieszczonych na przemian. Od 1960 określono szerokości wstążki na 33 mm.
Odznaczeni
edytujPierwsze nadania medalu odbyły się w dniu 9 maja 1946 roku i wtedy medal otrzymali m.in. Bolesław Bierut, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski, Stanisław Mikołajczyk, Edward Osóbka-Morawski.
Wg danych Biura Odznaczeń Państwowych Kancelarii Rady Państwa oraz Biura Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP nadano 739 633 medale do 1987 r., a później jeszcze dodatkowo 7734 medali; łącznie – 747 367 medali[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Dekret z dnia 26 października 1945 r. o ustanowieniu "Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945 r." (Dz.U. z 1945 r. nr 50, poz. 286)
- ↑ Art. 17 ustawy z 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 1960 r. nr 10, poz. 66)
- ↑ Art. 2 pkt. 1 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy(Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451)
- ↑ Art. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o ustanowieniu "Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945 r." (Dz.U. z 1945 r. nr 50, poz. 286)
- ↑ Art. 1 dekretu z dnia 19 sierpnia 1946 r. w sprawie zmiany dekretu z dnia 26 października 1945 r. o ustanowieniu "Medalu Zwycięstwa i Wolności 1945 r." (Dz.U. z 1946 r. nr 44, poz. 256)
- ↑ Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 20.
Bibliografia
edytuj- Wanda Bigoszewska, Polskie ordery i odznaczenia, Adam Jońca (ilustr.), Warszawa: Interpress, 1989, ISBN 83-223-2287-9, OCLC 69449613.