Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”
Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”, do 2016 pod nazwą Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej – polskie resortowe odznaczenie cywilne nadawane, przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego z własnej inicjatywy albo na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, organizacji społecznej lub innej jednostki organizacyjnej, zajmujących się upamiętnianiem i opieką nad miejscami pamięci narodowej.
 Awers (wzór 2018) | |
 Rewers (wzór 2018) | |
_BAR.svg){kind=small} Baretka (wzór 2018) | |
| Ustanowiono |
ust. 15 lipca 1976 |
|---|---|
| Wielkość |
∅ 45 mm (wz. 2018) |
| Kruszec |
tombak (wz. 2018) |
 Awers srebrnego medalu (1976–2018) | |
 Awers złotego medalu (1976–2018) | |
 Rewers złotego medalu (wzór 1988) | |
 Baretka Złotego Medalu (1976–2018) | |
 Baretka Srebrnego Medalu (1976–2018) | |
| Wielkość |
∅ 32 mm |
|---|---|
| Kruszec |
metal |
| Projektant | |
Historia
edytujMedal został ustanowiony 15 lipca 1976 uchwałą Prezydium Rady Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa w celu wyróżnienia osób i jednostek organizacyjnych zasłużonych w upamiętnianiu oraz badaniu i upowszechnianiu miejsc walk i męczeństwa narodu polskiego[1][2][3].
Podzielony był na dwa stopnie:
- I stopień – Medal Złoty
- II stopień – Medal Srebrny
oraz dodatkowa:
- Odznaka Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (złota i srebrna), której posiadanie było zwykle warunkiem otrzymania srebrnego medalu[1][2]
Początkowo był nadawany przez ROPWiM z jej własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego komitetu, zwykle w kwietniu z okazji Miesiąca Pamięci Narodowej lub 9 maja z okazji Dnia Zwycięstwa. Łącznie do 1988 przyznano około 4000 złotych i 7000 srebrnych medali[2].
Od zmiany nazwy instytucji na Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 28 stycznia 1988 medal nadawał jej przewodniczący[4], aż do jej likwidacji w 2016, z własnej inicjatywy lub na wniosek: Prezydium Rady, Sekretarza Generalnego Rady, Wojewódzkich Komitetów Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa lub właściwej polskiej placówki dyplomatycznej, jeżeli dotyczy obywatela obcego państwa lub jednostki organizacyjnej położonej w obcym państwie. Przyznawany osobom i jednostkom organizacyjnym za szczególne zasługi w upowszechnianiu idei pamięci narodowej oraz wyróżniającą się działalność związaną z upamiętnianiem miejsc walk i męczeństwa Narodu Polskiego, a także opiekę nad tymi miejscami.
Od 16 czerwca 2016 do 15 maja 2018 przyznawany był przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej na uzasadniony wniosek organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się upamiętnianiem i otaczaniem opieką miejsc walk i męczeństwa Polaków, po zasięgnięciu opinii właściwego komitetu ochrony pamięci walk i męczeństwa[5]. Prace mające na celu zmianę wyglądu zreformowanego odznaczenia (jednoklasowego, o zmienionej nazwie, bez symboliki zlikwidowanego ROPWiM) trwały dwa lata – w tym okresie medal nie był nadawany.
Od 15 maja 2018, w związku z nowelizacją ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, przyznawany przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego z własnej inicjatywy albo na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, organizacji społecznej lub innej jednostki organizacyjnej, zajmujących się upamiętnianiem i opieką nad miejscami pamięci narodowej[6].
Nadanie medalu osobom fizycznym potwierdza się legitymacją wręczaną wraz z medalem[7], a do 2018 w przypadku osób prawnych legitymację zastępował dyplom[1].
Utrata medalu następuje w razie prawomocnego skazania osoby wyróżnionej na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych lub jeżeli zostało stwierdzone, że odznaczenie nastąpiło na skutek wprowadzenia w błąd albo że odznaczona osoba lub jednostka organizacyjna stała się niegodna medalu[8].
Opis odznaki
edytujLata 1976–2018
edytujOdznaką medalu był metalowy krążek o średnicy 32 mm. Na awersie pole podzielone było regularnymi ośmioma wypukłymi promieniami-żeberkami, a pośrodku umieszczono w srebrzystym lub złotym obrzeżu na tle z czarnej emalii znak przedstawiający od góry pionowo dwa srebrzyste miecze grunwaldzkie skierowane ostrzem w dół. U dołu znicz z trzema płomieniami z czerwonej emalii. Na rewersie umieszczono tłoczony napis w czterech wierszach: „RADA / OCHRONY / PAMIĘCI WALK / I MĘCZEŃSTWA”, a do 1988 napis miał brzmienie „RADA / OCHRONY / POMNIKÓW WALK / I MĘCZEŃSTWA”. Medal zawieszany był na jedwabnej wstążce koloru czerwonego o szerokości 34 mm z pięcioma pionowymi białymi paskami na przemian z czterema paskami czerwonymi, po 2 mm szerokości każdy. Autorom projektu był Tytus Walczak, a wykonaniem oznak zajmowała się Mennica Polska w Warszawie[1].
Oznaką Odznaki Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej był sam znak ROPWiM (widniejący w centralnej części medalu) wykonany w metalu (odpowiednio złoconym lub srebrzonym), emaliowany na czarno i czerwono.
Od 2018 roku
edytujPo likwidacji podziału na stopnie i zmianie wyglądu odznaczenia z 30 października 2018, odznaką medalu jest krzyż o grubości 5 mm i średnicy 45 mm, wykonany z tombaku patynowanego i nakładki z białego srebra w postaci skrzyżowanych gałązek cierniowej i laurowej oplatających centralną część krzyża. Na awersie umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą na każdym ramieniu krzyża miecz na tle ornamentacji, a na rewersie wygrawerowano napis „OPIEKUN MIEJSC PAMIĘCI NARODOWEJ”. Krzyż zawieszony jest na wstążce o długości 55 mm i szerokości 35 mm, koloru niebieskiego z pasem koloru czarnego o szerokości 18 mm, przez który przebiega pas w kolorach barw Rzeczypospolitej Polskiej o szerokości 3 mm[7].
Medal nosi się zawieszony na wstążce na lewej piersi, po orderach i odznaczeniach państwowych.
Odznaczeni
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Stefan Oberleitner: Ordery, odznaczenia, odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990–1999. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2001, s. 157–158.
- ↑ a b c Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990. T. II (Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1990). Zielona Góra: Wyd. Kanion, 1999, s. 234–236.
- ↑ Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949…. Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011, s. 28. ISBN 978-83-88059-54-4.
- ↑ Ustawa z dnia 21 stycznia 1988 r. o Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (Dz.U. z 1988 r. nr 2, poz. 2. Art. 9).
- ↑ Ustawa z dnia 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 749. Art. 53n. 1).
- ↑ Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, ustawy o grobach i cmentarzach wojennych, ustawy o muzeach oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. z 2018 r. poz. 369. Art. 3).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 30 października 2018 r. w sprawie medalu „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (Dz.U. z 2018 r. poz. 2146 – kopia).
- ↑ Regulamin nadawania Medalu Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej z 1 kwietnia 1996. bip.radaopwim.gov.pl (Biuletyn Informacji Publicznej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa).