Mass Effect (seria)
Mass Effect – stworzona przez kanadyjskie studio BioWare seria fantastycznonaukowych komputerowych gier fabularnych, wydana na platformy Microsoft Windows, Xbox 360 i PlayStation 3. Mass Effect łączy ze sobą elementy science-fiction, gier akcji, fabularnych i third-person shooterów. Początkowo została zaplanowana jako trylogia, jednak dyrektor generalny BioWare’u, David Silverman, zapewnił, że po wydaniu trzeciej części studio zamierza kontynuować serię[17].
 Logo serii | |
| Producenci | |
|---|---|
| Wydawcy | |
| Dystrybutorzy |
CD Projekt (część I) |
| Projektant | |
| Scenarzysta | |
| Kompozytor |
Jack Wall, Sam Hulick, Clint Mansell, Richard Jacques, David Kates, Jimmy Hinson |
| Pierwsza gra serii |
Mass Effect |
| Ostatnia gra serii |
Mass Effect: Andromeda |
| Platformy | |
| Gatunek | |
| Gra | GameRankings | Metacritic |
|---|---|---|
| Mass Effect | (X360) 91,15%[1] (PC) 89,43%[2] |
(X360) 91[3] (PC) 89[4] |
| Mass Effect 2 | (X360) 95,66%[5] (PC) 94,48%[6] (PS3) 93,17%[7] |
(X360) 96[8] (PC) 94[9] (PS3) 94[10] |
| Mass Effect 3 | (X360) 92,15%[11] (PC) 87,75%[12] (PS3) 91,71%[13] |
(X360) 93[14] (PC) 89[15] (PS3) 93[16] |
Akcja serii osadzona jest w przyszłości, w której ludzie dzięki odkryciu technologii protean rozprzestrzenili się po Drodze Mlecznej i poznali inne inteligentne rasy. Bohaterem trylogii jest komandor Shepard, który (lub która, ponieważ gra daje możliwość kierowania postacią męską bądź żeńską) zostaje pierwszym w historii ludzkim Widmem – elitarnym agentem Rady Cytadeli będącej galaktycznym rządem. Podczas wykonywania misji towarzyszy mu dwuosobowa drużyna postaci niezależnych kierowanych przez sztuczną inteligencję. Członków drużyny można rekrutować z różnych miejsc odwiedzonych przez głównego bohatera, w wyniku czego dołączają oni do załogi jego statku SSV Normandia. Głównym celem gracza jest uratowanie galaktyki przed mechaniczną rasą Żniwiarzy i ich popleczników, którzy chcą zniszczyć wszystkie wysoko rozwinięte cywilizacje.
Seria osiągnęła duży sukces komercyjny i otrzymała bardzo dobre oceny recenzentów[18]. Gry są chwalone za fabułę, postaci i romanse między nimi, wybory fabularne i głębię galaktyki.
Gry
edytujGłówna seria
edytuj- Mass Effect (2007) – gra pierwotnie ukazała się wyłącznie na konsoli Xbox 360, jednakże 28 maja 2008 roku doczekała się portu na platformę Microsoft Windows[19]. 4 grudnia 2012 roku ukazała się na PlayStation 3 w usłudze PlayStation Network oraz jako część pakietu Mass Effect Trilogy[20]. Shepard stara się pokrzyżować szyki Sarenowi Arteriusowi, chcącemu za pomocą armii gethów, mechanicznych form życia, przejąć władzę nad galaktyką. W trakcie śledztwa bohater odkrywa, że Saren został zindoktrynowany przez Suwerena – przedstawiciela potężnej rasy Żniwiarzy, którzy co pięćdziesiąt tysięcy lat unicestwiają wszystkie wysoko rozwinięte cywilizacje zamieszkujące Drogę Mleczną.
- Mass Effect 2 (2010) – część druga zadebiutowała na obu platformach 26 stycznia (Ameryka Północna) i 29 stycznia (Europa) 2010 roku. Istnieje możliwość zaimportowania do gry zapisów z poprzedniej części, dzięki czemu podjęte w niej decyzje mają wpływ na przebieg rozgrywki w Mass Effect 2. W fabule dużą rolę odgrywa założona przez ludzi organizacja Cerberus, w pierwszej części przedstawiana w złym świetle. Mass Effect 2 zebrała bardzo dobre recenzje, niektórzy krytycy wskazywali, że grę można wskazywać jako kandydata do tytułu gry roku[21][22]. Recenzenci chwalili fabułę, postaci, grę aktorów głosowych, przemyślaną rozgrywkę oraz usprawnienia względem pierwszej części. Premiera gry na konsolę PlayStation 3 w USA odbyła się 18 stycznia 2011 roku, a w Europie 21 stycznia 2011 roku. Wydanie zawierało wszystkie wydane do czasu premiery DLC oraz interaktywny komiks, który streszczał wydarzenia poprzedniej części[23][24].
- Mass Effect 3 (2012) – premiera trzeciej części odbyła się 6 marca 2012 roku na platformy Microsoft Windows, PlayStation 3 i Xbox 360[25]. Po raz pierwszy w serii oferuje grę wieloosobową w trybie kooperacji. W trzeciej części Shepard musi uratować Ziemię i całą galaktykę przed Żniwiarzami, które w końcu do niej dotarły. Casey Hudson, kierownik projektu w BioWare, stwierdził, że „sprawa z Mass Effect 3 jest łatwiejsza, ponieważ nie trzeba martwić się o planowanie kontynuacji”[26]. Także w tej części można zaimportować zapis gry z poprzedniczki, co w momencie rozpoczęcia gry spersonalizuje rozgrywkę.
- Mass Effect: Andromeda – czwarta pełnoprawna odsłona serii, której premiera miała miejsce 21 marca 2017 roku. Gra jest oparta na silniku Frostbite 3, podobnie jak Dragon Age: Inkwizycja[27]. Fabuła gry osadzona jest w galaktyce Andromedy, wiele lat po wydarzeniach z Mass Effect 3.
Powiązane gry
edytuj- Mass Effect Galaxy (2009) – przeznaczona na platformę iOS gra rozwijająca uniwersum serii. W odróżnieniu od gier wchodzących w skład trylogii, w Galaxy wydarzenia obserwowane są z góry, a nie zza pleców bohatera – Jacoba Taylora, członka drużyny Sheparda z Mass Effect 2[28].
- Mass Effect: Infiltrator (2012) – gra typu third-person shooter stworzona przez IronMonkey Studios na platformę iOS i wydana 7 marca 2012 roku[29]. 22 maja 2012 roku ukazała się wersja na system Android[30], a 28 maja 2013 na urządzenia z Windows Phone[31]. Gracz wciela się w niej w Randalla Ezno, zbuntowanego agenta Cerberusa[32], który walczy z oddziałami tej organizacji i uwalnia więźniów z wrogich placówek, dzięki czemu gracz podwyższa swój współczynnik galaktycznej gotowości w systemie Galaktyczna Wojna w grze Mass Effect 3.
- Mass Effect: Datapad (2012) – darmowa aplikacja na urządzenia z systemem iOS. Datapad pozwala graczom sprawdzać status mapy galaktyki w Mass Effect 3 i otrzymywać wiadomości od postaci z gry[33]. Datapad zawiera także informacje o postaciach, rasach, pojazdach, broni i fabuły z uniwersum Mass Effect, a także minigry, które współpracują z systemem Galaktyczna Wojna z gry Mass Effect 3.
Mass Effect Trilogy
edytuj6 listopada 2012 roku w Ameryce Północnej (9 listopada w Europie) na platformach Microsoft Windows i Xbox 360 ukazało się zbiorcze wydanie trzech części serii – Mass Effect, Mass Effect 2 i Mass Effect 3[34][20]. Wersja na konsolę PlayStation 3 ukazała się 4 grudnia 2012 roku w Ameryce Północnej i 7 grudnia w Europie[20].
Mass Effect: Edycja legendarna
edytuj14 maja 2021 ukazało się zbiorcze wydanie pierwszych trzech gier z głównej serii wraz z rozszerzeniami w wersji zremasterowanej – zawarte gry otrzymały odświeżoną oprawę wizualną, udoskonalone mechaniki walki i prowadzenia pojazdów, a także usprawnienia w rozgrywce i poprawki błędów. Kompilacja gier ukazała się na platformach PC oraz konsolach gier wideo ósmej oraz dziewiątej generacji.
Adaptacje
edytujKsiążki
edytujKsiążki z uniwersum Mass Effect zostały wydane w Kanadzie przez Del Rey Books, a w Polsce przez ISA (Objawienie)[35] i Fabrykę Słów (Podniesienie i Odwet)[36][37]. Autorem pierwszych trzech jest Drew Karpyshyn, natomiast czwartą napisał William C. Dietz.
- Mass Effect: Objawienie (2007) – fabuła koncentruje się na przeszłości Davida Andersona i opowiada o czasach, gdy był jeszcze porucznikiem. Przedstawione zostały w niej początki znajomości bohatera z Sarenem oraz krótka, ukrywana przed opinią publiczną kariera Andersona jako pierwszego ludzkiego Widma.
- Mass Effect: Podniesienie (2008) – bohaterem jest Paul Grayson, członek Cerberusa, pod którego komendą znajduje się biotyczka Gillian. Akcja książki rozgrywa się dwa miesiące po zakończeniu Mass Effect[38].
- Mass Effect: Odwet (2010) – akcja rozgrywa się po zakończeniu fabuły Mass Effect 2. Człowiek Iluzja, pozyskując dane o Żniwiarzach, postanawia dowiedzieć się o nich więcej. W tym celu zamierza wszczepić ich technologię w ciało Paula Graysona[39][40].
- Mass Effect: Deception (2012) – książka została wydana w 31 stycznia 2012 r[41]. Jej głównymi bohaterami są David Anderson i Kahlee Sanders, którym w walce z organizacją Cerberus pomaga Gillian Grayson – niezwykle utalentowana biotyczka. Po premierze książka spotkała się z falą krytyki ze strony fanów, którzy znaleźli w niej ponad 100 błędów i nielogiczności, wobec czego BioWare zobowiązało się poprawić przyszłe wydania[42].
Komiksy
edytujW okresie od stycznia do kwietnia 2010 roku na amerykańskim rynku ukazywały się kolejne części czterozeszytowego komiksu Mass Effect: Odkupienie (ang. Mass Effect: Redemption), koncentrującego się na postaci Liary T’Soni. Jego akcja rozgrywa się pomiędzy prologiem a główną osią fabularną Mass Effect 2, zaś na jej podstawie powstało kolejne rozszerzenie do gry[43]. Pierwszy zeszyt komiksu wchodził w skład kolekcjonerskiego wydania Mass Effect 2, jednakże – podobnie jak artbook – dostępny był wyłącznie w wersji anglojęzycznej. Licencję na wydanie komiksu w Polsce nabył Egmont Polska, który wydał go (jako jeden 96-stronicowy zeszyt, zamiast cztery pojedyncze) w czerwcu 2010 roku[44].
W lipcu 2010 roku zapowiedziano kolejną czterozeszytową miniserię komiksową o tytule Mass Effect: Evolution, która została opublikowana przez wydawnictwo Dark Horse – pierwszy zeszyt wydano 19 stycznia 2011 roku[45], a ostatni 20 kwietnia 2011 roku. Seria opowiada o pochodzeniu Człowieka Iluzji i początkach proludzkiej organizacji Cerberus. Akcja komiksu toczy się w czasie Wojny Pierwszego Kontaktu pomiędzy ludźmi a turianami, kilkadziesiąt lat przed akcją gry Mass Effect[46].
Od 19 października 2011 roku do 18 stycznia 2012 roku ukazywała się jeszcze jedna czterozeszytowa seria komiksowa o tytule Mass Effect: Invasion. Opowiada o przygodach Arii T’Loak, która musi zmierzyć się z tajemniczymi obcymi atakującymi stację Omega. Obcy okazują się jakoś związani z proludzką organizacją Cerberus. Seria została wydana przez wydawnictwo Dark Horse. Autorem scenariusza jest Mac Walters, dialogi napisał John Jackson Miller, a oprawę graficzną przygotował Omar Francia[47][48].
25 kwietnia 2012 roku ukazał się pierwszy zeszyt następnej serii komiksów o tytule Mass Effect: Homeworlds[49]. Każdy zeszyt z tej serii opowiada o jednej z postaci w grze Mass Effect 3, pierwszy poświęcony jest Jamesowi Vedze, a scenariusz do niego napisał Mac Walters[50]. Bohaterami następnych są Tali’Zorah (30 maja 2012)[51], Garrus Vakarian (25 lipca 2012)[52] i Liara T’Soni (29 sierpnia 2012)[53]. Seria wydana została przez Dark Horse.
Blasto: Eternity is Forever to napisany przez Maca Waltersa i narysowany przez Omara Francia komiks opowiadający o przygodach hanarskiego Widma na planecie elkorów. Wydany zostanie 7 listopada 2012 roku przez Dark Horse Digital[54].
W Internecie dostępne są trzy ośmiostronicowe minikomiksy z uniwersum Mass Effect.
- Pierwszy z nich, Mass Effect: Incursion, został napisany przez głównego pisarza studia BioWare, Maca Waltersa, narysowany przez Eduardo Francisco we współpracy z kolorystą Michaelem Atiyehem i liternikiem Michaelem Heislerem. Opowiada o spotkaniu Arii T’Loak ze Zbieraczami tydzień przed wydarzeniami rozpoczynającymi drugą część gry. Wydarzenia z Incursion łączą się z fabułą komiksu Mass Effect: Odkupienie. Incursion udostępniono 21 czerwca 2010 roku na stronie serwisu IGN[55].
- Fabuła drugiego, Mass Effect: Inquisition, toczy się po zakończeniu Mass Effect 2, a jego bohaterem jest kapitan Bailey. Komiks został napisany przez Maca Waltersa, narysowany przez Jeana Diaza we współpracy z kolorystą Michaelem Atiyehem i liternikiem Michaelem Heislerem. Jest dostępny na stronie USA Today[56]. Według Waltersa, Mass Effect: Inquisition to studium psychologiczne jednej z najbardziej interesujących postaci uniwersum i tak jak inne komiksy ma na celu przedstawienie obrazu uniwersum z innego niż Sheparda punktu widzenia, w tym przypadku oficera SOC-u, kapitana Baileya.
- Akcja trzeciego o tytule Mass Effect: Conviction rozgrywa się po wydarzeniach z DLC Arrival do gry Mass Effect 2. Głównym bohaterem jest członek załogi komandora Sheparda w Mass Effect 3, James Vega. Został napisany przez Maca Waltersa, a narysowany przez Eduardo Francisco i Michaela Atiyeha. Opublikowano go za darmo we wrześniu 2011 roku w kilku internetowych sklepach sprzedających komiksy, lecz aby go ściągnąć, należy posiadać specjalny kod[57].
Film
edytuj24 maja 2010 roku Electronic Arts ujawniło, że po długim okresie negocjacji prawa do przeniesienia gry na ekran zostały sprzedane studiu Legendary Pictures[58]. Współproducentami filmu będą m.in. Ray Muzyka, Greg Zeschuk i Casey Hudson z BioWare. Pierwotnie scenariusz miał napisać Mark Protosevich, jednak 25 października 2012 roku ogłoszono, że zadania tego podejmie się Morgan Davis Foehl[59]. Pod koniec sierpnia 2013 roku Avi Arad oznajmił, że film ukaże się około 2018–2019 roku[60].
Anime
edytuj7 kwietnia 2011 roku zapowiedziano film anime toczący się w uniwersum Mass Effect[61][62][63]. Jego tytuł to Mass Effect: Paragon Lost, głównym bohaterem zostanie James Vega, a akcja toczy się będzie przed wydarzeniami z Mass Effect 3; fabuła koncentruje się na wczesnej karierze wojskowej Vegi, gdy na odległej kolonii wraz z drużyną żołnierzy bronił cywili przed Zbieraczami[64]. Studio BioWare współpracowało nad jego produkcją z Production I.G oraz T.O. Entertainment, wydany został przez amerykańskie wydawnictwo FUNimation. Reżyserem filmu jest Atsushi Takeuchi, za scenariusz odpowiada Henry Gilroy, producentami są Casey Hudson z BioWare, Chris Moujaes z FUNimation i prezes tej firmy Gen Fukunaga, a także Takeichi Honda i Yui Shibata, szefowie T.O. Entertainment[61]. Premiera filmu odbyła się 28 grudnia 2012 roku.
Figurki
edytujBioWare planuje wydać osiem figurek, które będą przedstawiać postacie z gier. Mają do nich być dołączone kody na zawartość do pobrania do trzeciej części serii[65].
Fanowski film
edytujRed Sand (2012) – 14-minutowy film stworzony przez fanów, który jest prequelem serii Mass Effect. Jego akcja toczy się 35 lat przed pierwszą częścią gier i opowiada historię odkrycia proteańskich ruin na Marsie. W filmie wystąpił m.in. Mark Meer, aktor podkładający głos pod anglojęzyczną wersję męskiego Sheparda, który wcielił się w pułkownika Jona Grissoma. Film stworzyli studenci i wykładowcy Digital Video Program na University of Advancing Technology w Tempe w stanie Arizona[66]. Premiera filmu odbyła się 7 października 2012 roku w serwisie YouTube[67].
Karty do gry
edytuj4 stycznia 2012 roku wydawnictwo Dark Horse wydało karty z postaciami znanymi z serii[68].
Postacie
edytujGłówni bohaterowie
edytujUwaga: Niektóre postaci mogą nie pojawić się w kontynuacji, jeśli w wyniku działań gracza zginęły w poprzedniej części. Inne dostępne są tylko po instalacji odpowiedniej zawartości do pobrania. Tabela zawiera nazwiska aktorów podkładających głosy pod daną postać w wersji oryginalnej (angielskiej) i wersji polskiej.
Postaci ze spin-offów
edytuj| Postać | Gra | |
|---|---|---|
| Mass Effect Galaxy | Mass Effect: Infiltrator | |
| Jacob Taylor | Występuje | |
| Miranda Lawson | Występuje | |
| Jath'Amon | Występuje | |
| Derek Izunami | Występuje | |
| Nax | Występuje | |
| Batha | Występuje | |
| Clint „Black Eye” Darragh | Występuje | |
| Illo Nazario | Występuje | |
| Randall Ezno | Występuje | |
Książki i komiksy
edytuj| Postać | Książka | |||
|---|---|---|---|---|
| Mass Effect: Objawienie | Mass Effect: Podniesienie | Mass Effect: Odwet | Mass Effect: Deception | |
| Kahlee Sanders | Występuje | |||
| David Anderson | Występuje | Tylko wzmianka | Występuje | |
| Człowiek Iluzja | Występuje | |||
| Paul Grayson | Występuje | Tylko wzmianka | ||
| Gillian Grayson | Występuje | Tylko wzmianka | Występuje | |
| Hendel Mitra | Występuje | Tylko wzmianka | Występuje | |
| Saren Arterius | Występuje | Tylko wzmianka | ||
| Jon Grissom | Występuje | Tylko wzmianka | ||
| Kai Leng | Występuje | |||
| Aria T’Loak | Występuje | |||
| Nick Donahue | Występuje | |||
| Komandor Shepard | Tylko wzmianka | |||
| Postać | Komiks | Mini-komiks | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mass Effect: Odkupienie | Mass Effect: Evolution | Mass Effect: Invasion | Mass Effect: Homeworlds | Mass Effect: Incursion | Mass Effect: Inquistion | Mass Effect: Conviction | |
| Człowiek Iluzja / Jack Harper | Występuje | ||||||
| Aria T’Loak | Występuje | Występuje | Występuje | ||||
| Liara T'Soni | Występuje | Występuje | |||||
| Feron | Występuje | ||||||
| Handlarz Cieni | Występuje | ||||||
| Miranda Lawson | Występuje | ||||||
| Tazzik | Występuje | ||||||
| Zwiastun | Występuje | ||||||
| Saren Arterius | Występuje | ||||||
| Eva Coré | Występuje | ||||||
| Generał Williams | Występuje | ||||||
| Desolas Arterius | Występuje | ||||||
| Ben Hislop | Występuje | ||||||
| Anto Korragan | Występuje | ||||||
| Oleg Petrovsky | Występuje | ||||||
| Raymond Ashe | Występuje | ||||||
| James Vega | Występuje | Występuje | |||||
| Tali'Zorah | Występuje | ||||||
| Garrus Vakarian | Występuje | ||||||
| Armando-Owen Bailey | Występuje | ||||||
| Egzekutor Pallin | Występuje | ||||||
| Donnel Udina | Występuje | ||||||
| David Anderson | Występuje | ||||||
| Komandor Shepard | Tylko wzmianka | Występuje | |||||
Przypisy
edytuj- ↑ Mass Effect. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 3. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 3. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 3. GameRankings. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 3. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 3. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 3. Metacritic. [dostęp 2012-05-01]. (ang.).
- ↑ Patryk Purczyński: Mass Effect 3 nie będzie ostatnią grą z serii. gram.pl, 2011-07-25. [dostęp 2011-07-25].
- ↑ The Border House Podcast Episode 1 Transcript and Call for Volunteers. borderhouseblog.com, 2011-11-01. [dostęp 2012-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-22)]. (ang.).
- ↑ Mass Effect (PC). Gry-Online. [dostęp 2017-04-19].
- ↑ a b c Mass Effect Trilogy – PlayStation 3. IGN. [dostęp 2016-01-25]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2 Critic Reviews for PC at Metacritic.com. Metacritic. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 2 Critic Reviews for Xbox 360 at Metacritic.com. Metacritic. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
- ↑ Chris Priestly: Mass Effect 2 coming for the Playstation 3. social.bioware.com. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ BioWare – Mass Effect – Archives. masseffect.bioware.com, 2010-08-17. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ Rafał Dziduch: E3 2011: Premiera Mass Effect 3 – 6 marca 2012!. gram.pl, 2011-06-06. [dostęp 2011-06-14].
- ↑ Garnett Lee: BioWare Already Looking Forward to Mass Effect 3. shacknews.com, 2009-12-17. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ An Update From BioWare Montreal. Bioware Blog. [dostęp 2013-08-30].
- ↑ Levi Buchanan: Mass Effect Galaxy Review. uk.wireless.ign.com, 2009-06-23. [dostęp 2012-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-28)]. (ang.).
- ↑ Mass Effect: Infiltrator – staw czoła Cerberusowi [WIDEO]. cdaction.pl, 2012-03-07. [dostęp 2012-03-09]. (pol.).
- ↑ Eduardo Vasconcellos: Mass Effect Infiltrates Android. blog.bioware.com, 2012-05-22. [dostęp 2012-05-23]. (ang.).
- ↑ Mass Effect: Infiltrator available on Nokia Lumia. blogs.windows.com, 2013-05-28. [dostęp 2016-01-22]. (ang.).
- ↑ Justin Davis: Mass Effect Infiltrator Revealed. uk.wireless.ign.com, 2012-03-03. [dostęp 2012-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)]. (ang.).
- ↑ Kirk Hamilton: Receive Texts from Mass Effect Characters with the Mass Effect Datapad App. kotaku.com, 2012-02-07. [dostęp 2012-03-31]. (ang.).
- ↑ Mass Effect Trilogy Coming This Holiday. blog.bioware.com, 2012-09-26. [dostęp 2012-09-27]. (ang.).
- ↑ MASS EFFECT (EFEKT MASY): OBJAWIENIE [01MASSOBJ01]. isa.pl. [dostęp 2012-01-24]. (pol.).
- ↑ Seria Warlock. fabrykaslow.com.pl. [dostęp 2012-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Mass Effect: Deception. fabrykaslow.com.pl. [dostęp 2012-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (pol.).
- ↑ Drew Karpyshyn Creative Works – Novels. drewkarpyshyn.com. [dostęp 2011-03-29].
- ↑ Mass Effect: Retrubution Announced. cinemablend.com. [dostęp 2011-03-29].
- ↑ NOVELS – Drew Karpyshyn. drewkarpyshyn.com. [dostęp 2011-03-29].
- ↑ Jessica Merizan: Mass Effect: Deception Excerpt. blog.bioware.com, 2012-01-23. [dostęp 2012-01-23]. (ang.).
- ↑ Paweł Matyjewicz: BioWare przeprasza za błędy w Mass Effect: Deception. gram.pl, 2012-02-07. [dostęp 2021-07-12]. (pol.).
- ↑ Mass Effect Comes to Comics. uk.comics.ign.com. [dostęp 2011-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-25)].
- ↑ „Komiksowe Hity” – nowy kwartalnik w portfelu Egmontu. egmont.pl. [dostęp 2011-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-03)].
- ↑ Dark Horse comics solicitations for january, 2011. comicbookresources.com. [dostęp 2011-03-29].
- ↑ SDCC 10: Mass Effect: The Origin of the Illusive Man. uk.comics.ign.com. [dostęp 2011-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-18)].
- ↑ Mass Effect: Invasion nowym komiksem od Dark Horse. shadowbroker.pl. [dostęp 2011-07-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-14)].
- ↑ Dark Horse comics solicitations for october 2011. comicbookresources.com. [dostęp 2011-07-11].
- ↑ Brenna Hillier: Mass Effect: Homeworlds comics star James Vega. vg247.com, 2012-01-05. [dostęp 2012-01-20]. (ang.).
- ↑ Mass Effect: Homeworlds – nowy komiks w drodze. cdaction.pl, 2012-01-05. [dostęp 2012-01-20]. (pol.).
- ↑ Giuseppe Nelva: Exclusive: Second Issue of Mass Effect: Homeworlds Comic Will Feature Tali. dualshockers.com, 2012-01-30. [dostęp 2012-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-14)]. (ang.).
- ↑ MASS EFFECT: HOMEWORLDS #3 (ANTHONY PALUMBO COVER). darkhorse.com. [dostęp 2012-06-03]. (ang.).
- ↑ Exclusive DHC Reveal: MASS EFFECT: HOMEWORLDS #4 Ft. Liara. newsarama.com, 2012-05-02. [dostęp 2012-06-03]. (ang.).
- ↑ Evan Narcisse: Mass Effect 3’s Best Action Hero Is Getting His Own Comic. Kotaku, 2012-10-12. [dostęp 2012-10-13]. (ang.).
- ↑ Exclusive Mass Effect Short Story. uk.comics.ign.com. [dostęp 2011-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-26)].
- ↑ 'Mass Effect: Inquisition' is ready to blast off. usatoday.com. [dostęp 2011-03-29].
- ↑ Nowy mini-komiks – Mass Effect: Conviction. shadowbroker.pl, 2011 -09-17. [dostęp 2011-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-29)]. (pol.).
- ↑ „Mass Effect” w rękach producentów „Mrocznego rycerza”. filmweb.pl. [dostęp 2011-03-29].
- ↑ Filmowy „Mass Effect” z nowym scenariuszem. filmweb.pl, 2012-10-25. [dostęp 2012-10-25]. (pol.).
- ↑ Piotr Bajda: Co z filmami Uncharted, Metal Gear Solid i Mass Effect? Producent Avi Arad zdradza postępy. gram.pl, 2013-08-30. [dostęp 2013-08-30]. (pol.).
- ↑ a b T.O Entertainment UK: Announcement of Release: New Animated Full Length Feature film, “Mass Effect”. toenta.co.uk, 2011-04-07. [dostęp 2012-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-30)]. (ang.).
- ↑ EA and FUNimation Entertainment Announce Mass Effect Anime Movie Deal. businesswire.com. [dostęp 2011-04-09].
- ↑ Mass Effect: Powstaje film animowany. cdaction.pl, 2011-04-07. [dostęp 2011-04-09].
- ↑ Mass Effect: Paragon Lost. masseffectparagonlost.com. [dostęp 2012-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-29)]. (ang.).
- ↑ Mass Effect 3: Nowa książka pod koniec stycznia, figurki z kodami na DLC. cdaction.pl, 2012-01-24. [dostęp 2012-01-24]. (pol.).
- ↑ Luke Plunkett: This Mass Effect Movie Actually Stars the Real Commander Shepard. kotaku.com, 2012-02-16. [dostęp 2012-03-03]. (ang.).
- ↑ The Online Premiere of RED SAND!. Facebook. [dostęp 2012-09-27]. (ang.).
- ↑ Mass Effect Playing Cards. darkhorse.com. [dostęp 2012-06-20]. (ang.).