Maria Fredro-Boniecka
Maria Fredro-Boniecka (z domu Rosenblatt, ur. 18 marca 1891 w Krakowie[1], zm. 30 lipca 1958 w Krynicy[2]) – doktor filozofii, muzealniczka, historyczka sztuki, ekspertka w dziedzinie numizmatyki, wieloletnia kustoszka Muzeum Narodowego w Krakowie, wykładowczyni na Uniwersytecie Jagiellońskim[3].
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor nauk humanistycznych | |
| Alma Mater | |
| Polska Akademia Umiejętności | |
| Status |
członek Komisji Historii Sztuki |
| kustoszka i kierowniczka w Muzeum Narodowym w Krakowie | |
Życiorys
edytujDzieciństwo i młodość
edytujMaria urodziła się w bogatej krakowskiej rodzinie pochodzenia żydowskiego. Jej ojciec, Emanuel Rosenblatt, był lekarzem, a matka, o której niewiele wiadomo, pochodziła z Wiednia. Dzięki temu Maria, wraz ze starszą siostrą Alicją, dużo podróżowały w młodości do Wiednia i Tyrolu. Kiedy Maria i Alicja miały zaledwie kilka lat, ich matka zmarła. Ojciec obowiązki rodzicielskie oddelegował na opiekunki, a potem odesłał je do dziadków do Wiednia. Dziewczynki po dłuższym czasie wróciły do Krakowa, ponieważ dziadkowie z trudem znosili dziecięce hałasy i zabawy[potrzebny przypis].
Siostra Marii, Alicja Halicka, artystka malarka, która w 1912 r. wyemigrowała do Paryża, zadedykowała jej swoje wspomnienia Wczoraj, w których Maria jest wielokrotnie wspominana[4].
Według opinii ekspertów na obrazie zatytułowanym Portret trzech sióstr Olgi Boznańskiej, kobieta na pierwszym planie to Maria Fredro-Boniecka, ciemnowłosa Alicja Halicka znajduje się po lewej stronie, a po prawej prawdopodobnie kuzynka Karola[5].
Edukacja
edytujOjciec nie był zaangażowanym rodzicem, a do tego był konserwatywny i wierzył w tradycyjny podział ról społecznych. Był jednak zdania, że córki powinny otrzymać staranne wykształcenie, ale niechętnie odnosił się do szkół publicznych, bo uważał, że to źródło zarazy i złego towarzystwa. Dlatego siostry Rosenblatt początkowo były nauczane przez guwernantki. Ostatecznie ojciec zgodził się na edukację córek w gimnazjum publicznym, po tym jak Alicja zapisała siebie i siostrę do szkoły bez skonsultowania się z ojcem[6]. W 1909 r. Maria zdała maturę w I Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi w Krakowie i otrzymała świadectwo maturalne z odznaczeniem[7].
Maria rozpoczęła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uczyła się filozofii, psychologii eksperymentalnej, estetyki, filozofii i historii sztuki[8]. Mimo tego, że nigdy na dłużej nie wyjeżdżała z Krakowa, Maria dużo podróżowała, również podczas studiów, kiedy zdobywała wiedzę na zagranicznych uczelniach, m.in. w Wiedniu w czasie kiedy Uniwersytet Jagielloński był zamknięty z powodu wybuchu I wojny światowej czy też odwiedzając swoją siostrę w Paryżu. Po powrocie do Krakowa w 1916 r. uzyskała tytuł doktora. Jej praca doktorska poświęcona tematowi z pogranicza sztuki i psychologii, dowodziła, że nasze widzenie głębi jest zależne od barw. Maria po otrzymaniu tytułu doktora nadal rozwijała swoją wiedzę na uniwersytecie, tym razem uczęszczając na zajęcia z archeologii. W 1917 r. pogłębiała wiedzę z archeologii również w Lozannie, gdzie uczyła się archeologii ogólnej, archeologii klasycznej i wiedzy o sztuce[6]. W 1919 r. kiedy wróciła do Krakowa rozpoczęła studia na Wydziale Prawa i odbyła letnie praktyki w muzeum, które zmieniły jej kierunek dalszego rozwoju[1][6].
Praca przed II wojną światową
edytujPo odbyciu letnich praktyk w muzeum Maria przerwała studia prawnicze po pierwszym semestrze i rozpoczęła pracę w Muzeum Czartoryskich na stanowisku bibliotekarsko-muzealnym. Maria podjęła pracę na stanowisku bibliotekarki w dziale starodruków, rękopisów oraz dokumentów w oddziale imienia Czapskich Muzeum Narodowego w Krakowie. Równocześnie pełniła funkcję zastępczyni kustosza. Pod nadzorem Adama Wolańskiego poszerzała swoją wiedzę i umiejętności w obszarze numizmatyki i sfragistyki. Ich współpraca skupiała się na opisywaniu i katalogowaniu kolekcji monet, pieczęci oraz medali. W 1921 poślubiła Aleksandra Fredro-Bonieckiego, urzędnika państwowego i w późniejszych latach działacza Polskiego Związku Narciarskiego[6]. Po śmierci Wolańskiego, w 1931 r. Maria, przejmując jego obowiązki kontynuowała pracę w oddziale imienia Czapskich. Jednym z jej pierwszych samodzielnych działań była zmiana ekspozycji gemm z kolekcji gliptyki. Maria do przygotowania zbioru najcenniejszych w Polsce gemm autorstwa Konstantego Schmidta-Ciążyńskiego wykorzystała doświadczenia zdobyte wcześniej z opracowywania analogicznych wystaw w Paryżu, Wiedniu czy Florencji[9].
Okres II wojny światowej
edytujOkres II wojny światowej był dla Marii bardzo trudnym doświadczeniem, ponieważ została zwolniona z Muzeum Narodowego wskutek rozporządzenia o niearyjskim pochodzeniu. Została nim objęta mimo przejścia na katolicyzm w 1919 r. w Paryżu i małżeństwa z Aleksandrem Fredro-Bonieckim[9]. Przyjęcie nazwiska męża pomogło jej kiedy musiała ukrywać się w Krakowie przed hitlerowcami[1]. W tym czasie niemożliwe było kontynuowanie działalności naukowej. Maria utrzymywała się dzięki udzielaniu lekcji francuskiego, angielskiego i niemieckiego[9].
Praca i działalność naukowa po II wojnie światowej
edytujPo trudnym dla Marii okresie wojny, od razu po jej zakończeniu, podjęła ponownie obowiązki w Muzeum w roli kustoszki i kierowniczki nadzorującej działy: numizmatyczno-sfragistycznego oraz starodruków i rękopisów. Od roku 1950 była aktywna jako wykładowczyni, współpracując z komisją Historii Sztuki przy Polskiej Akademii Umiejętności. W 1952 r. prowadziła również wykłady z dziedziny numizmatyki, medalografii oraz seminarium na Uniwersytecie Jagiellońskim[9].
Maria poza działalnością ściśle muzealną i naukową, angażowała się także w propagowanie zainteresowania numizmatyką i rozwojem szeroko pojętej działalności muzealnej. Przez okres czterech lat w audycjach Polskiego Radia w Krakowie prezentowała tematy związane między innymi z medalami upamiętniającymi Tadeusza Kościuszkę, historycznymi medalami Krakowa, wystawami monet i medali w Muzeum Czapskich oraz estetyką[9].
Maria w latach 1922–1939 była członkinią Związku Bibliotekarzy Polskich, a po wojnie Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, późniejszego Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, a od 1939 roku była członkinią-korespondentką rumuńskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Bukareszcie. W wyniku działalności naukowo-badawczej opublikowała szereg prac, głównie z obszaru numizmatyki, a także kilka tłumaczeń z innych języków o tematyce historycznej.
Około 1955 roku rozpoczął się proces nadania Marii Fredro-Bonieckiej tytułu docenta. Karol Estreicher, prawdopodobnie inicjator nadania docenta dr Marii Bonieckiej, w jej Ocenie kwalifikacji zawodowych i naukowych napisał:
W Krakowie dr Boniecka jest właściwie jedyną znawczynią na polu numizmatyki polskiej, a jej prace ujawniają wielką erudycję, znajomość przedmiotu i praktyczne doświadczenie w zakresie zwłaszcza numizmatyki i medalografii.
Profesor Marian Gumowski dodał w Ocenie, że:
Numizmatyka jest dziedziną, która zwykle skupia amatorów i zbieraczy, podczas gdy brakuje osób traktujących ją naukowo, a Boniecka jest w tym wyjątkiem[8].
7 czerwca 1958 roku Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki pozytywnie zaopiniowała wniosek o nadanie tytułu docenta dr Marii Fredro-Bonieckiej, który 13 czerwca 1958 roku został zatwierdzony przez Ministra Kultury i Sztuki. Maria zmarła w Krynicy 30 lipca 1958 roku w wieku 64 lat po długiej i ciężkiej chorobie. Prawdopodobnie Maria z uwagi na nagłą śmierć nie zdążyła otrzymać informacji o wniosku nadającym jej tytuł docenta[10][4].
Praca naukowa dr Marii Fredro-Bonieckiej była zawsze doceniana. Była ona największą specjalistką od numizmatyki w Krakowie w połowie XX wieku, a możliwe, że nawet w Polsce. Jej opracowania do dzisiaj służą historykom.
Z relacji pracowniczych wynika również, że Maria miała trudny charakter, który powodował konflikty z jej pracownikami. W Charakterystyce wystawionej przez Muzeum w 1955 roku znajduje się informacja, że Maria jest zdolna, pracowita, o dużych wiadomościach fachowych, ma temperament wybuchowy, co prowadzi do nieporozumień z pracownikami[9]. Chociaż Maria została zapamiętana przez pracowników Muzeum jako osoba władcza, ambitna i niesympatyczna, to zdaniem Ewy Chudoby i Anny Smywińska-Pohl, autorek publikacji dotyczącej pierwszych filozofek na Uniwersytecie Jagiellońskim, mógł być to sposób na wywalczenie sobie pozycji w świecie zdominowanym przez mężczyzn[11].
Publikacje
edytuj- Podobizny Jana Kochanowskiego w krakowskich zbiorach graficznych, „Silva Rerum” 1930, z. 4/7.
- Nowe nabytki Muzeum Narodowego – wykopalisko z Podzagacia, wykopalisko z Topczewa, wykopalisko k. Skał Twardowskiego w Zakrzówku.
- Znalezisko monet ze Świdowca.
- Monety ze Stryszawy.
- Wystawa współczesnych medalierów belgijskich w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1935, t. 17 [s.n.].
- Skarb z ulicy Floriańskiej w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1936, t. 18 [s.n].
- Wykopalisko monet w Żarkach.
- Gemmy z podpisami artystów w Muzeum Narodowym w Krakowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1938/1939, t. 20.
- Konserwacja numizmatów.
- Sprawa obsadzenia katedry malarstwa po śmierci Smuglewicza w 1807 roku.
- Rustem i Chodkiewicz.
- Gliptyka.
- Korespondencje do rumuńskich „Cronica numismat e archeolog”.
- Konstanty Laszczka – Medalier, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 1959.
- Medale Krakowskie od roku 1597.
- Dzieła medalierskie ku czci Mickiewicza, „Wiadomości Numizmatyczne” 1957, t. 1, nr 2, s. 49–71
- Brakteaty Inoworocławskie.
- Nieznane listy Andrzeja Jełowickiego.
- Monety polskie w Muzeum Narodowym.
- Korespondencja Smuglewicza z Chodkiewiczem[11][8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Ewa Chudoba, Córki Nawojki. Filozofki na Uniwersytecie Jagiellońskim 1897-1967, Kraków 2017, ISBN 978-83-65705-17-4, OCLC 1017743518 [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Izabela Desperak, Inga Kuźma, Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo, Kobiety niepokorne: reformatorki, buntowniczki, rewolucjonistki: Herstorie, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017, ISBN 978-83-8088-351-2, OCLC 989742734 [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Ewa Chudoba, Córki Nawojki. Filozofki na Uniwersytecie Jagiellońskim 1897-1967, Kraków 2017, ISBN 978-83-65705-17-4, OCLC 1017743518 [dostęp 2023-03-05].
- ↑ a b Iza Desperak, Inga Kuźma, Uniwersytet Łódzki, Kobiety niepokorne. Reformatorki – buntowniczki – rewolucjonistki. Herstorie, Wydanie I, Łódź 2017, ISBN 978-83-8088-351-2, OCLC 1085574406 [dostęp 2023-03-12].
- ↑ Polki na Montparnassie » Niezła sztuka [online], Niezła sztuka, 21 maja 2021 [dostęp 2023-03-05] (pol.).
- ↑ a b c d Izabela Desperak, Inga Kuźma, Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo, Kobiety niepokorne. Reformatorki, buntowniczki, rewolucjonistki: Herstorie, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017, ISBN 978-83-8088-351-2, OCLC 989742734 [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Ewa Chudoba, Córki Nawojki. Filozofki na Uniwersytecie Jagiellońskim 1897-1967, Kraków 2017, ISBN 978-83-65705-17-4, OCLC 1017743518 [dostęp 2023-03-17].
- ↑ a b c Iza Desperak, Inga Kuźma, Uniwersytet Łódzki, Kobiety niepokorne. Reformatorki – buntowniczki – rewolucjonistki. Herstorie, Wydanie I, Łódź 2017, ISBN 978-83-8088-351-2, OCLC 1085574406 [dostęp 2023-03-17].
- ↑ a b c d e f Izabela Desperak, Inga Kuźma, Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo, Kobiety niepokorne. Reformatorki, buntowniczki, rewolucjonistki: Herstorie, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017, ISBN 978-83-8088-351-2, OCLC 989742734 [dostęp 2023-03-11].
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2023-03-12].
- ↑ a b Ewa Chudoba, Córki Nawojki. Filozofki na Uniwersytecie Jagiellońskim 1897-1967, Kraków 2017, ISBN 978-83-65705-17-4, OCLC 1017743518 [dostęp 2023-03-11].