Marcin Broniewski (podróżnik)
Marcin Broniewski (Broniowski) herbu Tarnawa, znany jako Martinus Bronovius de Biezdzfedea (zm. przed 31 marca 1593) – sekretarz Stefana Batorego[1], polski podróżnik, historyk, kartograf, dyplomata[2], kronikarz, pamiętnikarz i wydawca.
 Tarnawa | |
| Data śmierci | |
|---|---|
| Rodzeństwo | |
Życiorys
edytujUrodził się w I połowie XVI w. w rodzinie Broniowskich, właścicieli Bieździedzy pieczętujących się herbem Tarnawa. Gałąź bieździedzka rodu Broniewskich wywodzi się z gniazda majątku Broniewice, w dawnym powiecie sandomierskim. Za czasów króla Kazimierza Jagiellończyka (1447-1492) wszyscy należący do tego gniazda przyjęli nazwisko Broniewski, pisane często początkowo, jako Broniowski. Syn Stanisława, brat Jerzego, Mikołaja i Krzysztofa. Posiadał dobre wykształcenie, lecz nieznane jest miejsce studiów. Dworzanin królewski Zygmunta Augusta, który należał do obozu katolickiego i podpisał protestację przeciwko konfederacji warszawskiej. Od 1577, na dworze króla Stefana Batorego, pełnił funkcję sekretarza monarchy. Jako burgrabia krakowski, nagrodzony został przez Jana Olbrachta starostwem w Lubaczowie i wójtostwami potwierdzonymi także przez Zygmunta I Starego, które utorowały drogę do dworu królewskiego następnym z rodu. Jako poseł polski do chana perekopskiego Machmet Gireja (4 kwietnia 1578)[3] był architektem zawartego układu pokojowego. Rok później ponownie posłował do Tatarów. W 1580 powrócił i lata następne spędził na dworze królewskim. Po śmierci Stefana Batorego wystąpił w obronie swych praw majątkowych na sejmie konwokacyjnym 1587, domagając się jednocześnie wynagrodzenia za poselstwo do Tatarów. W czasie sejmu elekcyjnego był zwolennikiem Piasta, godząc się w ostateczności na królewicza szwedzkiego. Dla wymierzenia sprawiedliwości napadł na majątek Familicze, należący do prawosławnego biskupa łuckiego - Terleckiego. Schyłek życia prawdopodobnie spędził zajmując się rzemiosłem wojennym. Poseł na sejm koronacyjny 1587/1588 roku z województwa ruskiego[4].
Był podróżnikiem i twórcą pierwszego opisu ówczesnego Krymu – Tartariae descriptio (Opis Tatarii) w języku łacińskim i zarazem pierwszej informacji o żyjącym tam ludzie. Mapy północnych wybrzeży Morza Czarnego, które sporządził, były równie unikalnymi co jedynymi i uważane są dzisiaj za wybitny zabytek i osiągnięcie polskiej kartografii, a o ich nie tylko zabytkowej klasie może świadczyć fakt, iż ostatni raz drukiem wydano je w 1963.
Twórczość
edytujDzieła
edytuj- Tartariae descrpitio... cum tabula geographica eiusdem Chersonesus Tauricae[5], dedykowane Stefanowi Batoremu, dat. 1 stycznia 1579, wydane z broszurami innych autorów, Köln 1595, drukarnia Officina Birckmannica
- Tartariae descriptio = Opis Tatarii, przeł. Ewa Śnieżewska, red. Magdalena Mączyńska, Łódź: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich 2011.
Prace edytorskie
edytuj- M. Bucella Epistola... Georgii Chiacor... de morbo et obitu... Stephani regis, Koloszwar 1587
Materiały
edytuj- Instrukcja Stefana Batorego dot. poselstwa do cara perekopskiego (12 września 1578, Lwów - wyd. I. Polkowski "Sprawy wojenne króla Stefana Batorego. Dyjaryjusze, relacyje, listy i akta z lat 1576-1586", Kraków 1887, w: Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t. 11)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Leszek Kieniewicz, Sekretariat Stefana Batorego. Zbiorowość i kariery sekretarzy królewskich, w: Studia staropolskie, t. IV, Warszawa 1986, s. 62.
- ↑ Tarnawa – herb rycerski
- ↑ Historia rodu
- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 306.
- ↑ Marcin Broniowski, Martini Broniovii, De Biezdzfedea [...] Tartariae Descriptio, Ante Hac In Lvcem Nvmqvam edita, cum tabula geographica eiusdem Chersonesus Tauricae. Item, Transsylvaniae, Ac Moldaviae, Aliarvmqve Vicinarvm Regionvm succincta descriptio Georgii A Reichersdorff, Transsyluani, cum tabulis geographicis tam Moldauiae, quam Transsyluaniae. Praeterea, Georgii Werneri De Admirandis Hungariae aquis hypomnemation, addita tabella lacus mirabilis ad Cirknitz., Kolonia: In Officina Birckmannica : sumptibus Arnoldi Mylij, 1595.
Bibliografia
edytuj- Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna, wyd. Gutenberg, t.2 Kraków (reprint Gutenberg-Print, Warszawa 1994, ISBN 83-86381-02-7
- Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t.2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 46-47
- Kazimierz Chodynicki: Broniowski Marcin. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 461–462. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0