Mappa mundi
Mappa mundi, fr. mappemonde (w dosłownym tłumaczeniu płótno świata, jako że pierwsze mapy kreślone były na płótnie) – typ najwcześniejszej, średniowiecznej mapy, przedstawiającej cały znany ówcześnie świat.
Wprawdzie pierwsze mapy pochodzą z IV wieku n.e., za twórcę tego typu mapy uchodzi jednak hiszpański mnich Beatus (ok. 730-800), który przedstawił świat w ten sposób w pracy Commentaria in Apokalypsin z 776 roku[1]. Jego oryginalne dzieło zaginęło i znane jest tylko z późniejszych kopii. Starannie wykonane i bogato zdobione, mappae mundi treściowo uzależnione były od map typu O-T i podobnie jak one przedstawiały wizję świata (tj. trzech znanych ówcześnie kontynentów: Europy, Azji i Afryki) przede wszystkim zgodnie z doktryną Kościoła, lekceważąc aspekt merytoryczny[1].
Mappae mundi orientowane były w kierunku wschodnim i przedstawiały Ziemię jako oblany Oceanem okrąg z Jerozolimą jako centrum. Pozbawione siatki kartograficznej i jakiejkolwiek podstawy matematycznej ukazywały mocno zniekształcone kontury lądów. Bogate w treść podawały szczegółowe informacje fizycznogeograficzne na temat rzek, gór, krain i ludów. Informacje te jednak pozbawione były w większości wartości merytorycznej, przepełnione warstwą mitologiczną i legendarną[2].
Do czasów nam współczesnych zachowało się blisko 600 mappae mundi, ale tylko mapa z Hereford z roku około 1290, przechowywana w katedrze w Hereford w Anglii, nosi oficjalnie nazwę Mappa Mundi[3]. Na mapie tej, obok licznych wyobrażeń religijnych, znalazł się zapis informujący, że „pomiary świata” (niezależnie, co termin ten mógł oznaczać) zapoczątkowane zostały za Cezara i że pomiarów owych dokonać mieli Nicodoxus (wschód), Theodoxus (północ i zachód) i Policlitus (południe)[2].
W średniowieczu weszły do użycia dwa nowe typy map: mapy traktów lądowych i portolany – służące praktycznej nawigacji mapy wybrzeży. W związku z ich praktycznym przeznaczeniem nie były tak bogato zdobione[2].
Przykładowe mappae mundi
edytuj-
XI-wieczna kopia mapy Beatusa -
-
Przypisy
edytuj- ↑ a b Sirko 1999 ↓, s. 33.
- ↑ a b c Waldman i Cunningham 2004 ↓, s. 203.
- ↑ Waldman i Cunningham 2004 ↓, s. 202.
Bibliografia
edytuj- Mieczysław Sirko: Zarys historii kartografii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1999. ISBN 83-227-1293-6.
- Carl Waldman, Jon Cunningham: Encyclopedia of Exploration. T. II: Places, Technologies, and Cultural Trends. New York: FactsOnFile, 2004. ISBN 0-8160-4677-8.