Malmberget
Malmberget (meänkieli Malmivaara, płn-lap. Málmmavárre) – osiedle górnicze w północnej Szwecji, w Laponii. Leży w gminie Gällivare w regionie Norrbotten i liczy ponad 6000 mieszkańców (2005)[1], nie posiada praw miejskich. Malmberget jest w posiadaniu szwedzkiej państwowej spółki kopalnianej LKAB (szw. Luossavaara-Kiirunavaara Aktiebolag), która zatrudnia ok. 1000 jego mieszkańców[2]. Bliźniaczą osadą Malmberget jest miejscowość Gällivare.
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Powierzchnia |
7,45 km² |
| Populacja (2005) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Szwecji  | |
Położenie na mapie Norrbotten  | |
 67°10′N 20°40′E/67,166667 20,666667
| |
Malmberget (w polskim tłumaczeniu Góra Rudy) jest znane z kopalń rudy żelaza, której wydobycie rozpoczęto w 1741 roku na górze Illuvaara (lule Jiellevárre)[3]. Pierwsze pociągi wywożące rudę do portu w Luleå zostały uruchomione w 1888 roku[4]. Na początku XX wieku górnicy budowali swoje domy z opakowań po słoninie i dynamicie[5].
Malmberget jest również znane z rowu Gropen (lub Kaptensgropen, po polsku Rów lub Rów Kapitański), który dzieli osadę na dwie części. Rów ten, o głębokości 200 m, powstał po zawaleniu się stropów kopalń. Pierwsze osunięcie nastąpiło w 1928 roku i odtąd rów stopniowo się powiększał. W 2003 roku osiągnął wymiary 600 m długości i 400 m szerokości. Wiele ulic Malmberget (dawniej ze sobą połączonych) kończy się obecnie przepaścią, a fundamenty niektórych domów wiszą nad urwiskiem. Z dna Gropen widoczne są także zdezintegrowane elementy wodociągu i kanalizacji, wystające ze ścian rowu[5].
Centrum Malmberget jest strefą osuwiska. Ze względu na bezpieczeństwo wiele budynków zostało wyburzonych (m.in. domy i bloki mieszkalne, pływalnia i duża szkoła)[5] bądź przemieszczonych (m.in. w 1974 kościół Allhelgonakyrkan z 1944 roku[6]). Istnieje ryzyko dalszego powiększania się rowu[2]. Z każdą kolejną ryzykowną akcją wydobycia rudy w kopalni, spółka LKAB odgradza zagrożone tereny płotem, a budynki właścicieli nieruchomości z tych terenów są wykupywane i konsekwentnie burzone[5].
W osadzie znajduje się muzeum spółki kopalnianej LKAB, w którym mieści się m.in. rekonstrukcja dawnej prowizorycznej górniczej osady, z której w kolejnych latach wykształciło się Malmberget[2].
Niedaleko Malmberget (w Gällivare) znajduje się lotnisko Lapland Airport (GEV/ESNG) z pasem startowym o długości 1700 m. Lotnisko ma dzienne połączenia lotnicze ze Sztokholmem-Arlandą[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Statystyka z SCB: Tätorter; arealer, befolkning 2005 (szw.)
- ↑ a b c Malmberget MineSite. infomine.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-25)]. (ang.)
- ↑ Visit Gellivare. visit.gellivare.se. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-14)]. (szw. • ang.)
- ↑ Historia LKAB (szw. • ang.)
- ↑ a b c d Annika Rydman: Artykuł w Dagens Nyheter z dnia 30 czerwca 2003 (m.in. zdjęcie rowu) (szw.)
- ↑ Parafia Allhelgonakyrkan w Malmberget (szw.)
- ↑ Lapland Airport (szw.)