Maślanka łagodna
Maślanka łagodna (Hypholoma capnoides (Fr.) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae). We wcześniejszych klasyfikacjach zaliczany był do rodzaju Psilocybe jako łysiczka łagodna (Psilocybe capnoides)[2].
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
maślanka łagodna |
Nazwa systematyczna | |
Hypholoma capnoides (Fr.) P. Kumm. Führ. Pilzk. (Zwickau): 72 (1871) | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hypholoma, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus capnoides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Hypholoma[2].
- Agaricus capnoides Fr. 1818
- Dryophila capnoides (Fr.) Quél. 1888
- Dryophila fascicularis var. capnoides (Fr.) Quél. 1888
- Geophila capnoides (Fr.) Quél. (1886)
- Naematoloma capnoides (Fr.) P. Karst. 1880
- Naematoloma capnoides (Fr.) P. Karst. 1880 var. capnoides
- Psilocybe capnoides (Fr.) Noordel. 1995
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako ostrzępka poddymiona, a w 2003 W. Wojewoda zaproponował nazwę łysiczka łagodna[4].
Morfologia
edytujŚrednica 3–7 cm, za młodu półkulisty, potem płasko-wypukły, dość często z niepozornym, małym garbem, na koniec płaski. Brzegi kapelusza w kolorze musztardowożółtym do ochrowożółtego, środek ciemniejszy – rdzawożółty. Brzeg kapelusza gładki, u młodych okazów połączony z trzonem pajęczynowatą osłoną[5].
Dość gęste i szeroko przyrośnięte, za młodu białawe, później szarofioletowe[6], u starszych okazów ciemnofioletowobrązowe[5].
Wysokość 4–8 cm, grubość 3–5 mm, walcowaty. Ma kolor od jasnokremowożółtego do żółtobrązowego, ale bez zielonych odcieni. Przy podstawie ciemniejszy (rdzawożółty do rdzawobrązowego). U młodych okazów pokryty jest słabo widocznymi, białymi włókienkami[5].
Bladobrązowy, w trzonie trochę ciemniejszy, niż w kapeluszu. Smak łagodny, zapach grzybowy[5].
Rdzawobrunatny. Zarodniki gładkie, elipsoidalne, o rozmiarach 8–9 × 4–5 μm[6].
Występowanie i siedlisko
edytujW Europie Środkowej gatunek pospolity[5], w Polsce również jest częsty[7].
Zazwyczaj wyrasta kępkami, gromadnie. Najobficiej występuje późną jesienią, ale owocniki pojawiają się przez cały rok, przy braku śniegu również w zimie. Najrzadziej występuje w miesiącach maj – sierpień. Rośnie zazwyczaj kępkami na próchniejącym drewnie iglastym, szczególnie na świerkach[5].
Znaczenie
edytujSaprotrof, grzyb jadalny, w Polsce jednak rzadko zbierany[6]. Dla grzybiarzy ma znaczenie z tego powodu, że w górskich lasach świerkowych jest jedynym jadalnym grzybem, którego można spotkać zimą. Nie jest tak smaczny, jak łuszczak zmienny, ale można z niego przyrządzić dobrą zupę grzybową[5]. Zbierać go mogą jednak tylko doświadczeni grzybiarze, gdyż łatwo może być pomylony z podobnymi, ale trującymi grzybami[7].
Gatunki podobne
edytuj- hełmówka jadowita (Galerina marginata). Trująca. Ma drobniejsze owocniki, kruche i rdzawobrązowe[7].
- maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare). Trująca. Najbardziej charakterystyczną cechą umożliwiającą odróżnienie tych dwu gatunków jest kolor blaszek; u maślanki wiązkowej są zielonkawe, u łagodnej niebieskawe i nigdy nie występuje kolor zielony. W razie wątpliwości można też spróbować smaku; maślanka wiązkowa ma ostry smak (należy wypluć po delikatnym skosztowaniu), łagodna ma łagodny smak[5]
- maślanka korzeniasta (Hypholoma radicosum) ma blaszki szaro-oliwkowo-brązowe, miąższ gorzki, a trzon korzeniasty[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Hypholoma capnoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.