Mały Brat (powieść)

Mały Brat (tyt. oryg. Little Brother) – powieść fantastycznonaukowa autorstwa Cory’ego Doctorowa. W USA została wydana w 2008 przez Tor Books, w Polsce w 2011 r. przez Wydawnictwo Otwarte. Powieść opowiada historię kilku nastolatków, którzy w następstwie ataku terrorystycznego na Bay Bridge, most łączący San Francisco z Oakland oraz system komunikacji miejskiej BART, zostają umieszczeni w tajnym więzieniu przez Departament Bezpieczeństwa Wewnętrznego USA. Pod przykrywką takich haseł, jak wojna z terroryzmem, San Francisco zamienia się w miasto policyjne, a życie głównych bohaterów w walkę o podstawowe prawa człowieka. Powieść w wersji angielskiej jest dostępna również bezpłatnie na stronie autora na licencji Creative Commons.

Mały Brat

Little Brother

Autor	Cory Doctorow
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Data wydania	2008
Wydawca	Tor Books
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	2011
Wydawca	Wydawnictwo Otwarte
Przekład	Barbara Komorowska

W maju 2008 r. książka zadebiutowała na 9 miejscu listy bestsellerów dziennika The New York Times w kategorii najlepsza książka dla młodzieży (New York Times Bestseller List). W 2009 r. powieść Mały Brat zdobyła nagrody: Prometeusza, Campbella i White Pine Award, była także nominowana do Nagrody Hugo za najlepszą powieść.

Fabuła

Główny bohater, Marcus Yallow, również znany pod pseudonimem w1n5t0n (imię Winston pisane w języku leet speak) i jego trzech przyjaciół znajduje się w pobliżu terrorystycznego ataku bombowego na Bay Bridge. Przyjaciele starają się uzyskać pomoc dla Darryla, który został zraniony podczas panicznej ucieczki. Zatrzymuje ich Departament Bezpieczeństwa Wewnętrznego (DBW) jako podejrzanych o dokonanie zamachu. Przyjaciele zostają osadzeni w tajnym więzieniu, gdzie są poddawani przesłuchaniom, torturom psychicznym i upokorzeniom. Po wyjściu stamtąd Marcus zauważa, że San Francisco stało się miastem policyjnym. Od tej pory jego życie zamienia się w nieustanną walkę o wolność jednostki w świecie, w którym w imię walki z terroryzmem łamane są podstawowe prawa człowieka.

Główną motywacją Marcusa, aby walczyć z DBW jest jednak Darryl, który jako jedyny z czwórki przyjaciół nie wychodzi z więzienia. Marcus poświęca większość swojego czasu na organizowanie oporu wobec DBW, co często odbywa się kosztem relacji z rodziną i przyjaciółmi. Jego działanie opiera się głównie na wykorzystaniu nowych technologii informacyjnych w celu udaremnienia rozrastającej się inwigilacji i kontroli DBW. Podczas organizowania oporu, Marcus poznaje Ange, która wspomaga go nie tylko duchowo i staje się jego pierwszą miłością. Łączą ich pasja, zapał, wspólne wartości i cel.

Interpretacja powieści

W Małym Bracie pojawia się wiele wątków: relacje między jednostką a społeczeństwem, mechanizmy powstawania systemu totalitarnego, kwestia równowagi między tzw. zwiększaniem bezpieczeństwa a kontrolą, przyjaźń, pierwsza miłość (nie tylko platoniczna), relacje nastolatków z rodzicami, narkotyki, alkohol, gry terenowe czy muzyka. Ta powieść to również, a może przede wszystkim, swoisty przewodnik po nowych technologiach, które wbrew mrocznym wizjom Orwella (do którego autor nawiązuje nie tylko w tytule), mogą służyć zwykłym obywatelom do walki z rozrastającą się inwigilacją i kontrolą służb specjalnych. Autor nawiązuje w niej również do wydarzeń z przeszłości, do pokolenia beatników i ruchu na rzecz praw obywatelskich z lat 60. i 70. XX wieku. Tym samym pokazuje, że ludzie angażujący się w walkę z opresyjnym systemem to nie kolejne, idealistyczne pokolenie zbuntowanych nastolatków omamione utopijnymi mrzonkami o lepszym świcie, lecz siła, która potrafi skutecznie upomnieć się o swoje prawa i walczyć przeciwko ograniczaniu wolności jednostki w świecie społecznym.

Bohaterowie

• Marcus Yallow – główny bohater, 17-letni uczeń szkoły średniej, wrażliwy społecznie, inteligentny nastolatek, interesuje się nowymi technologiami i kontrkulturą.
• Darryl Glover – najlepszy przyjaciel Marcusa, uczęszcza razem z nim do tej samej szkoły.
• Vanessa Pak (Van) – 17-letnia dziewczyna z Korei Północnej, uczęszcza do pobliskiej katolickiej szkoły dla dziewcząt, również maniaczka nowych technologii.
• Jose Luis Torrez (Jolu) – genialny uczeń pobliskiej katolickiej szkoły, typowy geek, maniak komputerowy, świetny programista.
• Charles Walker – chodzi do tej samej szkoły, co Marcus i Darryl, jest antytezą Marcusa. Typowy bezmyślny kapo, który stara się pokrzyżować plany Marcusowi.
• Carrie Johnstone – czarny charakter, agentka DBW. Jest zimną sadystyczną kobietą, dla której cel zawsze uświęca środki, lubi znęcać się nad więźniami. Znana głównie jako „Miss Gestapo”.
• Fred Benson – jeden z wicedyrektorów w Cesar Chavez High School (szkole Marcusa). Lubi wykorzystywać swoją władzę, nie ma pojęcia o nowych technologiach, od lat nie znosi Marcusa. Jest jednym z pierwszych powodów, dla których Marcus stracił zaufanie do autorytetów.
• Angela Carvelli (Ange) – uczęszcza do tej samej szkoły, co Van i zakochuje się w Marcusie. Jest bardzo silną, niezależną i zmysłową dziewczyną.
• Pani Galvez – nauczycielka wiedzy o społeczeństwie w Cesar Chavez High School, jest niezależnie myślącym pedagogiem i prawdopodobnie jedyną nauczycielką, jaką Marcus szanuje w swojej szkole.
• Barbara Stratford – dziennikarka śledcza pisząca dla „Bay Guardian”.
• Lillian Yallow – matka Marcusa. Ma dobre relacje z synem, wspiera go. Jest silną i niezależną kobietą.
• Drew Yallow – ojciec Marcusa. Po ataku terrorystycznym jego relacje z synem są trochę napięte.

Wybrane odniesienia kulturowe

• W rozdziale 17 wspomniany jest Dan Bernstein jego wkład w proces sądowy EFF (Electronic Frontier Foundation) dotyczący silnej kryptografii.
• Tytuł Mały Brat nawiązuje do koncepcji Wielkiego Brata opisanej przez George’a Orwella w powieści Rok 1984, wymienionej przez Cory’ego Doctorowa w bibliografii. Marcus stosuje też pseudonim „w1n5t0n”, który nawiązuje do głównego bohatera książki Orwella, Winstona Smitha.
• Późniejszy pseudonim M1k3y jest odniesieniem do komputera „Mycroft” lub „Mike” z powieści Roberta A. Heinleina The Moon Is a Harsh Mistress. W fabule tej powieści komputery również ułatwiają przeprowadzenie rewolucji.
• W chwili obecnej trwają prace nad prawdziwym Paranoid Linuxem (który został wymyślony przez autora) w oparciu o wersję Linuxa opisaną w książce.
• Stealthiswiki.org, strona wiki, z której korzysta główny bohater, zainspirowana przez książkę Steal This Book autorstwa Abbie Hoffman, faktycznie istnieje jako projekt open source, poprzedzający powieść.
• Sposób, w jaki „Vista4Schools” ukrywa programy rozpoczynające się literami „$sys$ nawiązuje do narzędzi Sony Rootkit, które także ukrywają wszelkie pliki zaczynające się tymi literami.

Wybrane źródła zewnętrzne

• Oficjalna strona książki
• Instrukcje w1n5t0n na stronie Instructables.com. instructables.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-23)].
• Artykuł tłumaczki Małego Brata o powieści i jej tłumaczeniu
• Wywiad z autorem książki. ksiazki.tv. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-28)].