Lubaszowa

Lubaszowa – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Tuchów.

Lubaszowa

wieś
Klasztor redemptorystów
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Tuchów
Liczba ludności (2022)	734
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	33-172
Tablice rejestracyjne	KTA
SIMC	0834165
Położenie na mapie gminy Tuchów Lubaszowa
Położenie na mapie Polski Lubaszowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Lubaszowa
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Lubaszowa
49°51′40″N 21°02′35″E

Kościół w Lubaszowej

Budynek stacji kolejowej

Cmentarz wojenny w Lubaszowej z czasów I wojny światowej

W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie tarnowskim.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Jodłówka Tuchowska

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0834171	Kozłówki	część wsi
0834188	Nad Białą	część wsi
0834194	Wieś	część wsi
0834202	Zamek	część wsi

Historia

Wioska Lubaszowa należy do najstarszych osad Małopolski. Ślady osadnictwa na tutejszym terenie odkrywają archeologowie od czasów epoki kamiennej, poprzez okres rzymski i wczesnośredniowieczny. Za Bolesława Chrobrego powstała w Lubaszowej „stróżka” czyli gródek, strzegący handlowego szlaku węgierskiego prowadzącego przez Biecz do Bardiejowa. Dziś pozostała po nim jedynie legenda topograficzna. Wzgórze, na którym stał ogródek do dziś nosi nazwę „Zamek”, a część jego podnóża „Podwale”. Pierwsza historyczna wzmianka o Lubaszowej pochodzi z „Dokumentu Idziego” z 1105 r. W dokumencie tym wioska nosi nazwę „Lube” i jest już wsią. Jest to nazwa osobowa, pochodząca od nazwiska pierwotnego założyciela wsi z rodu „Luba”, który w XI w. liczył 64 gniazd rodowych. Nazwa „Lube” utrzymała się do XV wieku. Jan Długosz w 1470 r. nazywa ją „Lubo” albo Lubaszowa. W 1105 r. Judyta, wdowa po Władysławie Hermanie, podarowała opactwu benedyktynów tynieckich w powiecie bieckim województwa krakowskiego; wioski należące do jej wiana: Tuchów, Meszną Opacką i Lubaszową. Odtąd przez 7 wieków Lubaszowa pozostawała pod rządami Benedyktynów Tynieckich, którzy w Tuchowie mieli swoją rezydencję. Z ich ramienia administratorami wsi byli zmieniający się dzierżawcy. W 1340 r. Lubaszowa wraz z Tuchowem otrzymała korzystniejsze prawa magdeburskie. Wsią zarządzał sołtys posiadający szerokie uprawnienia administracyjne i gospodarcze. W 1657 r. wioska została obrabowana i zniszczona najazdem Rakoczego z Węgier, a następnie przez Szwedów. Czteroletnia wojna konfederatów barskich doprowadziła wioskę do ruiny gospodarczej. Od 1772 r. I rozbioru Polski przez 146 lat wioska była pod rządami Austrii uczestnicząc w osławionej „biedzie galicyjskiej”. Lata okupacji przyniosły dalsze wyniszczenia gospodarcze wsi.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Cmentarz wojenny nr 151 z czasów I wojny światowej.

Środowisko

Położenie Miejscowość Lubaszowa położona jest w mezoregionie Pogórze Ciężkowickie, na prawym brzegu rzeki Biała, przy linii kolejowej i drodze Tarnów – Krynica. Pola i zbudowania Lubaszowej rozciągają się wzdłuż potoku Rostówka i na okolicznych wzgórzach, m.in. Pasmo Brzanki. Na zachodnim jego stoku znajdują się lubaszowskie Morgi (453 m) z zabudowaniami oo. Redemptorystów. U podnóża znajduje się szeroka dolina Białej, której liczne źródła znajdują się w Beskidzie Niskim między Lackową (947 m), Ostrym Wierchem (930 m) i Białą Skałą (903 m). Rzeka nazwę swą zawdzięcza wapiennemu podłożu, co wyraźnie widać u źródeł w okolicach Bielicznej. Biała jest prawym dopływem Dunajca. Jej całkowita długość wynosi 115 km. Przy normalnych stanach wód jej głębokość tylko w rejonie Tuchowa i Łowczowa przekracza miejscami 2 m głębokości. W czasie intensywnych opadów błyskawicznie przybiera, rozlewa się szeroko stając się groźnym żywiołem, czyniąc spustoszenie na polach i zagrożenie niżej położonym zabudowaniom. Biała Dunajcowa jako granica między Pogórzem Ciężkowickim i Rożnowskim rozdziela tuchowską gminę na dwie części. W jej prawobrzeżnej części na Pogórzu Ciężkowickim leży Lubaszowa, a rzeka stanowi zachodnią granicę wioski.

Budowa geologiczna

Lubaszowa położona jest na obszarze Karpat zewnętrznych, które zbudowane są naprzemianległych miękkich piaskowców, łupków, iłów czasem margli nazwanych wspólnie fliszem karpackim. W czasie najmłodszej fazy ruchów górotwórczych osady te uległy sfałdowaniu i wyniesieniu wraz z całym górotworem Karpat. Spośród licznych pofałdowań należy wymienić fałd liwocki, ciągnący się łukiem przez 38 km. U jego zakończenia leży opisywana miejscowość. Oglądać tu można odkryte warstwy piaskowca i łupka. Jako osobliwość fliszu karpackiego wymienić można osuwiska ziemne tworzące się w okresach intensywnych opadów.

Rzeźba terenu

Mało odporne na wietrzenie i erozję utwory fliszowe miały decydujący wpływ na wytworzenie się w wyniku długotrwałego działania czynników zewnętrznych charakterystycznego krajobrazu Pogórza. Erozja rzek i wód opadowych doprowadziła do wyrzeźbienia głębokich dolin, między którymi rozciągają się wierzchowiny lub wydłużone, zaokrąglone i spłaszczone garby. W grzbiety wcinają się wąskie wądoły i jary. Rzeźba tego obszaru modelowana była również przez działalność lodowca kontynentalnego w czasie największego zlodowacenia, zwanego krakowskim. Objął on prawie całe Pogórze Wielickie i wdarł się językami w doliny Dunajca, Białej i Wisłoki. Po ustąpieniu lodowca na stokach Pogórzy silne wiatry osadziły warstwy lessu. Najwyższe wzniesienie na Pogórzu Ciężkowickim to Pasmo Brzanki, które ciągnie się od przysiółka Siedlisk – Zabiele przez Nosalową (365 m) skąd schodzi i przecina drogę Lubaszowa – Olszyny, Ostry Kamień (530 m) aż do Liwocza (562 m) nad Czermną.

Klimat

Z badań prowadzonych na terenie Pogórza Ciężkowickiego wynika, że najczęściej napływają tu polarno-morskie masy powietrza głównie z północnego zachodu i zachodu, występują fronty chłodne. Rejon od Tarnowa po Ciężkowice w tym Lubaszowa cechuje się małą zmiennością termiczną w okresie lata. Stacjonarne wyże rosyjskie przynoszą w zimie znaczne spadki temperatury, zaś w lecie upały. Średnia temperatura stycznia to -3 stopnie Celcjusza, lipca 18 stopni Celcjusza; opady ok. 600 mm rocznie. Okres wegetacji wynosi 200 dni w roku. Są jednak znaczne różnice w stopniu wegetacji między stokami południowymi a północnymi, co najwyraźniej widać na wiosnę i w okresie dojrzewania zbóż.

Świat roślinny i zwierzęcy

Szata roślinna wyróżnia się wysokim stopniem naturalności zbiorowisk leśnych i obecnością wielu cennych elementów florystycznych. Wśród zbiorowisk leśnych dominuje zespół żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej, porastający wyższe partie piętra pogórza. W przyszczytowych partiach pasma Brzanki wykształciła się kwaśna buczyna górska. W niższych położeniach rozwijają się żyzne jedliny oraz grądy, a wzdłuż dolin rzecznych spotykany jest łęg. Na uwagę zasługuje występowanie grądu subkontynentalnego, który rozwija się na siedliskach wilgotnych i żyznych w dolinie rzeki Białej Dunajcowej oraz w lokalnych wilgotnych zagłębieniach terenu. Grądy występują również na niezbyt stromych zboczach na glebach świeżych. Wykształca się też w szczytowych częściach stoków i na wierzchowinach.

Świat zwierzęcy jest dość różnorodny. Pasmo Brzanki obfituje w zwierzynę łowną jak: sarny, jelenie, dziki, lisy. Ponadto występuje tutaj wiele gatunków ptaków takich jak: bocian czarny, krogulec, myszołów i jastrząb. Z płazów chronionych dość często można spotkać salamandrę plamistą. Gady reprezentowane są przez zaskrońca, żmiję zygzakowatą, jaszczurkę zwinkę i padalca.

Ochrona przyrody

W 1995 r. rozporządzeniem wojewody tarnowskiego utworzono Park Krajobrazowy Pasma Brzanki. Swoim zasięgiem obejmuje całe pasmo: od Nosalowej przez Brzankę po Liwocz. Jego powierzchnia wynosi 18 tys. ha. Lubaszowa w całości położona jest na terenie parku. Celem utworzenia Parku Krajobrazowego jest aktywna ochrona przed nasilającą się antropopresją wyjątkowo cennych, a także charakterystycznych dla regionu fizyczno-geograficznych i kulturowych walorów środowiska.

Wieś posiada połączenie komunikacyjne: Tarnów, Kraków, Nowy Sącz, Krynica, Jasło, Gorlice; szkołę, Dom Nauczyciela, OSP, boiska sportowe.

Religia

W Lubaszowej mieści się nowicjat redemptorystów oraz dom rekolekcyjny im. bł. Kaspara Stangassingera prowadzony przez kongregację. Zgromadzenie Najświętszego Odkupiciela opiekuje się także kościołem pw. św. Gerarda Majelli.