Listownicowce
Listownicowce (Laminariales) – rząd dużych morskich glonów z klasy brunatnic. Ich plechy osiągają największy stopień złożoności, w zasadzie przypominając narządy i tkanki roślinne nawet u najprościej zbudowanych przedstawicieli (strunka). Składają się z nibyliścia (fylloid), nibyłodygi (kauloid) i nibykorzenia (stopka, ryzoid). Zawierają struktury zbliżone do miękiszu asymilacyjnego, tkanki wzmacniającej, a u niektórych (wielkomorszcz) nawet rurek sitowych. Niektóre posiadają pęcherze powietrzne ułatwiające utrzymanie ciała blisko powierzchni wody. Niektóre gatunki dorastają do kilkudziesięciu metrów długości, w tempie nawet kilkudziesięciu cm na dobę (wielkomorszcz), będąc największymi okazami glonów i protistów. Tworzą przybrzeżne zarośla wodorostów, niekiedy o postaci lasu wodorostów. Występują głównie w morzach chłodnych i umiarkowanych (w wodach międzyzwrotnikowych zwykle w zasięgu prądów chłodnych).
 Wielkomorszcz gruszkonośny (Macrocystis pyrifera) | |
| Systematyka[1] | |
| Domena | |
|---|---|
| Supergrupa | |
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa | |
| Rząd |
listownicowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Laminariales Mig. 1909 Kryptogamen-Flora von Deutschland, Deutsch-Österreich und der Schweiz. Band II. Algen. 2. Teil. Rhodophyceae, Phaeophyceae, Characeae. pp. i-iv, 1-382, 122 (41 col.) pls. Gera: Verlag Friedriech von Zezschwitz. | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Przemiana pokoleń jest heteromorficzna - sporofit jest okazały, a gametofit niepozorny. Rozmnażanie płciowe polega głównie na oogamii. Gametofity męskie są wielokomórkowe, rozgałęzione, z licznymi plemniami wytwarzającymi po jednym dwuwiciowym plemniku. Gametofity żeńskie wielokomórkowe lub jednokomórkowe.
Zastosowanie gospodarcze
edytujPlechy listownicowców są stosowane jako nawóz. Jako pasza stosowane są różne gatunki listownicy, strunki, skrzydlicy, wielkomorszczu.
Niektóre gatunki bywają stosowane jako pokarm (kapusta morska). W Europie w czasach głodu były to np. skrzydlica jadalna i listownica cukrowa. Ten ostatni gatunek, a także Alaria crassifolia oraz Laminaria religiosa bywają także używane jako rodzaje kombu - potrawy z kuchni japońskiej, której podstawowym gatunkiem jest listownica japońska (Saccharina japonica; ma-kombu). Zastosowanie spożywcze mają także baniopień, Durvillea i undaria (wakame).
Z listownicowców uzyskuje się także dodatki do żywności takie jak kwas alginowy i jego pochodne (alginiany). Ekstrakty z listownicy, Durvillea i wielkomorszczu mają zastosowanie przy wyrobie kosmetyków. Ze względu na zawarty w komórkach jod, bywają stosowane w leczeniu jego niedoboru.
Systematyka
edytujWe współczesnych systemach taksonomicznych podobnie jak pozostałe brunatnice są zaliczane do supergrupy sar. W kladystycznym systemie Adla i in. z 2019 pozycja tego rzędu to[2]:
- eukarionty
- Diaphoretickes
- stramenopile (Stramenopiles)
- Gyrista
- Ochrophyta
- Chrysista
- brunatnice (Phaeophyceae)
- Laminariales
- brunatnice (Phaeophyceae)
- Chrysista
- Ochrophyta
- Gyrista
- stramenopile (Stramenopiles)
- Diaphoretickes
W systemie Ruggiero i in. utrzymującym tradycyjne kategorie systematyczne i zaadaptowanym przez serwis AlgaeBase pozycja rzędu to[3]:
- nadkrólestwo Eukaryota
- królestwo chromisty (Chromista)
- podkrólestwo Harosa (odpowiadające supergrupie sar)
- infrakrólestwo Halvaria
- nadtyp Heterokonta (odpowiadający supergupie stramenopile)
- typ Ochrophyta
- klasa brunatnice (Phaeophyceae)
- podklasa Fucophycidae
- rząd Laminariales.
- podklasa Fucophycidae
- klasa brunatnice (Phaeophyceae)
- typ Ochrophyta
- nadtyp Heterokonta (odpowiadający supergupie stramenopile)
- infrakrólestwo Halvaria
- podkrólestwo Harosa (odpowiadające supergrupie sar)
- królestwo chromisty (Chromista)
Przedstawiciele
edytujW systemie AlgaeBase na początku 2021 w obrębie rzędu wyróżniano następujące rodziny:[a]
- Agaraceae
- Alariaceae
- Arthrothamnaceae
- Aureophycaceae
- Laminariaceae
- Lessoniaceae
- oraz gatunki incertae sedis: Costulariella kurilensis, Feditia simuschirensis i Phyllariella ochotensis.
Do bardziej znanych przedstawicieli należą[4]:
- skrzydlica (Alaria)
- skrzydlica jadalna (A. esculenta)
- skrzydlica rozdęta (A. fistulosa)
- skrzydlica mocna (A. valida)
- strunka witkowata (Chorda filum)
- Durvillea antarctica
- listownica (Laminaria)
- listownica Cloustona (L. cloustoni)
- listownica palczasta (L. digitata)
- listownica północna (L. hyperborea)
- ma-kombu (listownica japońska) (L. japonica)
- listownica cukrowa (L. saccharina)
- lesonia
- lesonia pstra (Lessonia variegata)
- wielkomorszcz gruszkonośny (Macrocystis pyrifera)
- baniopień Lütkego (Nereocystis luetkeana)
- undaria pierzastodzielna (Undaria pinnatifida)
Uwagi
edytuj- ↑ System ten jest na bieżąco aktualizowany, przez co przedstawiona w nim taksonomia może znacząco, nawet na poziomie przynależności do królestw, się różnić w zależności od daty.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Taxonomy Browser Order: Laminariales [online], AlgaeBase [dostęp 2021-02-02] (ang.).
- ↑ Sina M. Adl i inni, Revisions to the Classification, Nomenclature, and Diversity of Eukaryotes, „Journal of Eukaryotic Microbiology”, 66 (1), 2019, s. 4–119, DOI: 10.1111/jeu.12691, PMID: 30257078 (ang.).
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Glony. Wyd. czwarte. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985. ISBN 83-02-02352-3.
Bibliografia
edytuj- Joanna Zofia Kadłubowska: Zarys algologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.