Wikipedia

Lista największych państw w historii

lista w projekcie Wikimedia

Lista największych państw w historii – największe terytorialnie imperia i państwa jakie istniały na przestrzeni dziejów.

Polska (I Rzeczpospolita) w latach 1618–1621 zajmuje 99. miejsce w historii pod względem powierzchni.

Imperium Głowa państwa[a] Powierzchnia
(mln km²) 		Mapa Lata Ludność
(w milionach) 		% światowej populacji w danym okresie
11a 0 a -9999 0 0
 Brytyjskie imperium kolonialne
Jerzy V 		35,8[1] 1922[b][2][3] 458 (w 1938)[4] 19.95% (458 mln na 2295 mln w 1938)
Wielki Ułus Mongołów
Kubilaj-chan 		33,0[5] 1270 110,0 (w XIII w.) 25,64% (110 mln na 429 mln w XIII w.)
 Imperium Rosyjskie
Aleksander II 		23,7 1866[6] 176,4 w 1913 9,84% (176,4 mln na 1791 mln w 1913)
 Związek Radziecki
Michaił Kalinin[c] 		22,4 1945–1991 286 (1989) 5,4% (286 mln na 5291 mln w 1989)
Hiszpańskie imperium kolonialne
Karol IV 		20,0 1740–1790[7] 68,2 12,26% (68,2 mln na 556 mln w XVII w.)
 Rosja[d]
Władimir Putin 		17,1 2022[8] 146,1 2,0% (142,9 mln na 7000 mln w 2011)
 Chiny – Cesarstwo Qing
Qianlong 		14,7 1790[6] 432,2 w 1851.[e] 36,6% (381 mln na 1.041 mln w 1820)
Kalifat Umajjadów Jazid II[9] 13,0 720–732 62 (w wieku VIII) 29,5% (62 mln na 210 mln[10] w wieku VII)
Francja Francuskie imperium kolonialne
Alexandre Millerand 		13,5 1923–1938[7] 150,9 w 1938 6,0% (150,9 mln na 2295 mln w 1938)

Kalifat Abbasydów

As-Saffah 11,1 750 50 W 850 20,0% (50 mln na 250 mln w 850)
Portugalskie imperium kolonialne
Maria I 		10,4 1815[7]
 Kanada
Karol III 		10 2005[f][11] 33,5 0,5% (33,5 mln[12] na 7000 mln w 2011)
 Chińska Republika Ludowa[g]
Xi Jinping 		9,9 od 1999[h] 1347 19,2% (1347 mln na 7000 mln w 2011)
 Stany Zjednoczone
William McKinley 		9,8 1898–1946[i] 141,4 w 1946 5,23% (141,4 mln na 2700 mln w 1950)
 Cesarstwo Brazylii
Piotr I 		8,7 1822–1825[j] 4 0,36% (4 mln na 1100 mln[13] w 1820)
 Australia
Jerzy VI 		8,2 1939[k] 22,3 w 2011 0,3% (22,3 mln na 7000 mln w 2011)
Persja – Imperium Achemenidów
Kserkses I 		8,0 480 p.n.e.[14][15] 49,4 (w V w. p.n.e.)[16] 44,0% (49,4 mln na 112,4 mln[17] w 480 p.n.e.)
 Japonia
Hirohito 		7,4 1942[l][7] 134,8 w 1938 5,9% (134,8 mln na 2295 mln w 1938)
Cesarstwo Rzymskie
Trajan 		6,5 115–117[18] 80,0 (w II w n.e.)[19][20] 35,9% (80,0 mln na 223 mln[21] w II w n.e.)
 III Rzesza
Adolf Hitler 		6,4[m] 1942 75,4 mln 3,3% (75,4 mln na 2295 mln w 1938)
Kaganat Turkutów
Bumyn 		6,0 557[6]

Złota Orda


Tokta 		6,0 1310
Królestwo Macedonii
Aleksander Macedoński 		5,2 323 p.n.e.[6][22]
 Imperium Osmańskie
Mehmed IV 		5,2 1683[6] 39 w XVII w. 7,1% (39,0 mln na 556 mln w XVII w.)
Kalifat Fatymidów Al-Mu’izz 5,1 969[6]
Indie – Imperium Maurjów
Aśoka 		5,0 250 p.n.e[6] 50,0 w II w. p.n.e. 33,3% (50,0 mln na 150 mln w II w. p.n.e.[23])
 Cesarstwo Meksyku
Augustyn I 		4.9 1822
Imperium tybetańskie Sadnalegs 4,6 800[6]
Persja – Imperium Timurydów
Timur 		4,6 1405[6]
Indie – Imperium Wielkich Mogołów
Aurangzeb 		4,6 1690[6] 175 w 1700 29,2% (175,0 mln na 600 mln[24] w 1700)
Cesarstwo Bizantyńskie
Justynian I Wielki 		4,5 550 35 w VI w. 19,8% (35 mln na 177 mln[13] w 550)
Indie – Imperium Pala Devapala 4,0 850 60 w 850 24,0% (60,0 mln na 250 mln w 850)
Państwo Heftalitów
Toramana 		4,0 490
Persja – Imperium Afszarydów
Nadir Szah Afszar 		4,0 1747
Persja – Imperium Seleucydów
Seleukos I 		3,9 301 p.n.e.[6][22]
Turcja – Wielcy Seldżucy
Malikszah I 		3,9 1080
Włoskie imperium kolonialne
Wiktor Emanuel III 		3,8 1939–1940 51,9 w 1938 2,3% (51,9 mln na 2295 mln w 1938)
Indie – Imperium Kuszanów Vasudeva I 3,8 200 42,37 w 140 19,0% (42,37 mln na 223 mln w 140)
Ilchanat
Oldżajtu 		3,75 1310[6]
Holandia Holenderskie imperium kolonialne
Wilhelmina 		3,7 1920–1940 60 w 1940 2,9% (60 mln na 2100 mln w 1940[13])
Indie – Imperium Ćolów Rajadhiraja Chola 3,6 1050[25]
Imperium Chorezmijskie ’Ala ad-Din Muhammad II 3,6 1218
Persja – Imperium Sasanidów
Chosrow II 		3.5 620[6] 78,0 (w VII w.) 37,1% (78,0 mln na 210 mln[10] w VII w.)
Indie – Imperium Guptów
Ćandragupta II 		3,5 400[6] 58 w 400 26,36% (58,0 mln na 220 mln w 400)[26]
Chanat Czagatajski Czagataj 3,5 1310–1350[6]
Persja – Imperium Safawidów
Isma’il I 		3,5 1512
Niemieckie imperium kolonialne
Wilhelm II 		3,5 1914 64,9 w 1914 3,7% 64,9 mln na 1753 mln w 1910)
Peru-Boliwia
Andrés de Santa Cruz 		3,5 1835–1839
 Indie
Fakhruddin Ali Ahmed 		3,3 od 1975[n] 1166 16,7% (1166 mln na 7000 mln w 2011)
Sułtanat Delhijski Kutb ud-din Mubarak Szach 3,2 1320 70 w 1330 18,91% (70,0 mln na 370 mln w 1330)
Kaganat ujgurski Jaγlaqar 3,1 795[6]
Kaganat Chazarski Zachariasz 3,0 850[6]
Ruś Kijowska
Jarosław I Mądry 		3,0 1050[6]
Kaganat Karachanidów Muhammad Toghan Khan 3,0 1025
Dania Duńskie imperium kolonialne[o] Chrystian VII 3,0 1800
Imperium Medów Kyaksares 2,8 585 p.n.e.[6][22]
Królestwo Partów Wonones I 2,8 1[6][22]
 Argentyna
Julio Argentino Roca 		2,8 od 1881[p] 40 0,6% (40 mln na 7000 mln w 2011)
Sutanat Ajjubidów
Saladyn 		2,7 1190[6]
 Kazachstan Kasym-Żomart Tokajew – Prezydent Kazachstanu
Kasym-Żomart Tokajew 		2,7 od 1991[q] 18,4 w 2017 0,24% (18,4 mln na 7530 mln w 2017)
Madżapahit Hayam Wuruk 2,7 1389
Królestwo Indo-Greckie Demetriusz II 2,5 150 p.n.e.
Królestwo Greko-Baktryjskie Antymachos I Theos 2,5 184
Konfederacja Marathów Ramaraja 2,5 1674–1820 150 w 1820 13,6% (150 mln na 1100 mln w 1820)
Belgia Belgijskie imperium kolonialne
Albert I 		2,5 1922–1960[r]
Chanat Kara Kitajów Yelü Zhilugu 2,5 1210[6]
 Wielka Kolumbia
Simón Bolívar 		2,5 1825–1831 2,6 w 1825 0,23% (2,6 mln na 1100 mln w 1825)
 Sudan Abdel Fattah Muhammad al-Maghrabi 2,5 1956–2011[s] 33 w 2009 0,5% (33 mln na 6820 mln w 2009)
 Algieria
Ahmed Ben Bella 		2,3 od 1962 41,3 w 2018 0,54% (41,3 mln na 7530 mln w 2018)
Chiny – Cesarstwo Jin Taizong 2,3 1126[6]
 Demokratyczna Republika Konga Joseph Kasavubu 2,3 od 1963[t]- 81,3 w 2018 1,1% (81,3 mln na 7530 mln w 2018)
 I Cesarstwo Francuskie
Napoleon I 		2,1[u] 1811 30,3 w 1811 2,9% (30,3 mln na 1050 mln w 1811)
Sułtanat Mameluków An-Nasir Muhammad 2,1 1300
 Arabia Saudyjska
Abd al-Aziz ibn Saud 		2,0 od 1932[v] 33 w 2018 0,43% (33 mln na 7530 mln w 2018)
Cesarstwo zachodniorzymskie
Flawiusz Honoriusz 		2,0 395[w] 22[27] w IV w. 12,4% (22 mln na 178 mln w 400[13])
Emirat Saffarydów Amr Ibn Lajs 2.0 900
Kalifat Almohadów Muhammad an-Nasir 2,0 1200[6]
Państwo Inków
Huayna Capac 		2,0 1527[6]
 Skonfederowane Stany Ameryki
Jefferson Davis 		2,0 1861–1865 9,1 w 1865 0,65% (9,1 mln na 1400 mln w 1865)
 Związek Południowej Afryki
Jerzy VI 		2 1949–1990 (aneksja Namibii) 35 w 1990 0,66% (35 mln na 5300 mln w 1990)
 Indonezja
Sukarno 		1,9 od 1945[x][q] 264 3,5% (264 mln na 7530 mln)
Chanat Syberyjski Ibak-Irahim 1,8 1520
 Libia
Idris I 		1,78 od 1951[q] 6,4 w 2018 0,08% (6,4 mln na 7530 mln)
Królestwo Indo-Partów Gondofares 1.5 50
Królestwo Indo-Scytów Maues 1,5 90
 Mongolia
Bogda Chan 		1,5 od 1911[y] 3 w 2018 0,04% (3 mln na 7530 mln w 2018)
Imperium Nowoasyryjskie
Aszurbanipal 		1,4 697 p.n.e.[6][22]
Songhaj Askia Muhammad 1,4 1500[28]
Federacja Mali
Modibo Keïta 		1,4 1959-1960 7,5 w 1960 0,25% (7,5 mln na 3000 mln w 1960)
Imperium Harszy Harsza 1,35 625–648[6]
 Etiopia
Haile Selassie I 		1,3 1952–1993[z] 48 w 1990 0,9% (48 mln na 5300 mln w 1990)
Imperium Mali Ko Mamadi 1,29 1312[29] 45 w poł XV w. 10,0% (45,0 mln na 450 mln[30] w poł w. XV)
 Czad
François Tombalbaye 		1,28 od 1960[q] 15 w 2018 0,2% (15 mln na 7530 mln w 2018)
 Niger
Hamani Diori 		1,26 od 1960[q] 21,5 w 2018 0.3% (21,5 mln na 7530 mln w 2018)
Aksum
Ezana 		1,25 350[6]
 Angola
Agostinho Neto 		1,25 od 1975[q] 17 0,2% (na 7000 w 2011)
Imperium Frankijskie
Karol Wielki 		1,2 814[6]
 Zjednoczona Republika Arabska
Gamal Abdel Naser 		1,18 1959–1961[aa] 32 1,07% (32 mln na 2982 mln w 1961)
 Rzeczpospolita Obojga Narodów
Zygmunt III 		1,15[31] 1618[ab]–1621 10 1,8% (10 mln na 546 mln w 1620[13])
I Państwo Bułgarskie
Symeon I 		0,8 681–1018 4 1,6% (4 mln na 255 mln w 1000[13])

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Osoba sprawująca urząd głowy państwa w momencie osiągnięcia przez dane imperium największego terytorium, lub powstania danego państwa w takich rozmiarach.
  2. ↑ W 1922 Imperium Brytyjskie – metropolia (Wielka Brytania), kolonie, dominia, terytoria mandatowe. Dominia w tym czasie były de facto samorządnymi państwami powiązanymi z Wielką Brytanią unią personalną (wspólny król), po tym jak w 1919 zostały dopuszczone na równi z suwerennymi państwami do grona sygnatariuszy traktatu wersalskiego i członków założycieli Ligi Narodów. W 1922 Imperium Brytyjskie bez dominiów obejmowało 13,7 mln km² (co dawałoby mu 7. miejsce w rankingu).
  3. ↑ Michaił Kalinin był symboliczną głową państwa ZSRR jako Przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej. Faktycznie przywódcą państwa był Józef Stalin jako sekretarz generalny KC KPR(b), WKP(b) i KPZR, oraz przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych, a potem Rady Ministrów ZSRR; oraz jako Marszałek (generalissimus) Związku Radzieckiego.
  4. ↑ Rosja – jako Federacja Rosyjska powstała w 1991 po rozpadzie Związku Radzieckiego.
  5. ↑ Liczba osób spisanych w 1851 wyniosła 432 164 047 zgodnie z Draft History of Qing.
  6. ↑ Aneksja Wyspy Hans.
  7. ↑ Chińska Republika Ludowa proklamowana w 1949 roku.
  8. ↑ Od przyłączenia Makau do ChRL.
  9. ↑ Amerykańskie Imperium kolonialne od zdobycia Filipin i Portoryko w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej do uzyskania niepodległości przez Filipiny.
  10. ↑ Wystąpienie Urugwaju.
  11. ↑ 1939-(retroakcja) wejście w życie Statutu Westminsterskiego stwierdzającego niepodległość Australii. Wówczas państwo administrowało Terytorium Papui i Nowej Gwinei (wcześniej Papua oraz Nowa Gwinea Australijska).
  12. ↑ 1942: apogeum podbojów Cesarstwa Japonii w czasie II wojny światowej – Japonia + terytoria mandatowe + obszary okupowane (Indochiny, Malaje, część Chin, Holenderskie Indie Wschodnie i niektóre wyspy Pacyfiku.
  13. ↑ „Rzesza Wielkoniemiecka” łącznie z obszarami okupowanymi nie wcielonymi do III Rzeszy, np. komisariaty na zajętych obszarach Związku Radzieckiego.
  14. ↑ Aneksja Sikkimu.
  15. ↑ W skład duńskiego imperium kolonialnego wchodziły Dania, Norwegia, Islandia i Grenlandia.
  16. ↑ Przyłączenie Patagonii.
  17. ↑ a b c d e f Uzyskanie niepodległości.
  18. ↑ Objęcie mandatu nad Ruanda-Urundi do uzyskania niepodległości przez Kongo Belgijskie.
  19. ↑ Do czasu uzyskania niepodległości do powstania Sudanu Południowego.
  20. ↑ Ostateczne przyłączenie (pokonanie secesji) Katangi.
  21. ↑ I Cesarstwo Francuskie pod panowaniem Napoleona I łącznie z państwami zależnymi (Księstwo Warszawskie, Związek Reński, Hiszpania i Włochy).
  22. ↑ Powstanie Królestwa Arabii Saudyjskiej.
  23. ↑ Podział Cesarstwa Rzymskiego.
  24. ↑ W latach 1976–2002 częścią Indonezji był de facto Timor Wschodni.
  25. ↑ Niepodległość od Chin jako Mongolia Zewnętrzna.
  26. ↑ Łącznie z Erytreą.
  27. ↑ Zjednoczona Republika Arabska powstała 1 lutego 1958 roku w wyniku połączenia Egiptu i Syrii. 29 września 1961 w Syria w wyniku zamachu stanu, wycofała się z unii. Egipt zachował nazwę Zjednoczonej Republiki Arabskiej aż do 1971 roku.
  28. ↑ Po rozejmie z Rosją w Dywilinie.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Ferguson, Niall (2004). Empire, The rise and demise of the British world order and the lessons for global power. Basic Books. ISBN 0-465-02328-2.
  2. ↑ Harrison Moore: The Dominions of the British Commonwealth in the League of Nations, International Affairs, s. 373, rok 1931.
  3. ↑ F. R. Scott (January 1944). „The End of Dominion Status”. The American Journal of International Law (American Society of International Law) 38 (1): 34–49.
  4. ↑ Mark Harrison: The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison, 1998.
  5. ↑ https://web.archive.org/web/20120819050341/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf s.222 Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall and Peter Turchin (2006). „East-West Orientation of Historical Empires” (PDF). Journal of World-Systems Research (University of Connecticut) 12 (no. 2): 219-229.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Peter Turchin, Thomas D. Hall and Jonathan M. Adams, „East-West Orientation of Historical Empires”, Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219-229 (2006).
  7. ↑ a b c d Gordon (2005).
  8. ↑ Inwazja Rosji na Ukrainę (2022).
  9. ↑ Mały słownik kultury świata arabskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971. Hasło: Omajjadzi w Damaszku, s. 415.
  10. ↑ a b McEvedy and Jones (1978).
  11. ↑ Hans – nietypowa walka Kanady i Danii o bezludną wyspę [online], turystyka.wp.pl.
  12. ↑ 2011 Census Profile [online], Statistics Canada [dostęp 2013-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-26] (ang.)., dostępna.
  13. ↑ a b c d e f Human Population Through Time. American Museum of Natural History 2016-11-04. [dostęp 2018-11-01].
  14. ↑ Vasseghi, Sheda.
  15. ↑ The other Iran story: Re-engineering the nation’s cultural DNA. worldtribune.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-21)].”, Breaking... WorldTribune.com World Tribune News (12 October 2009).
  16. ↑ Alfred Cook, Psychology, an Account of the Principal Mental Phenomena 27.
  17. ↑ International Programs – People and Households – U.S. Census Bureau [online], census.gov [dostęp 2017-11-25].
  18. ↑ Steele, Christy, „Rome”, p. 36 (2001).
  19. ↑ Mclynn Frank „Marcus Aurelius” p. 4. wyd. The Bodley Head 2009.
  20. ↑ Roman Empire Population s. 65.
  21. ↑ Mclynn Frank „Marcus Aurelius” p. 4. Wyd. The Bodley Head 2009.
  22. ↑ a b c d e Rein Taagepera „Size and Duration of Empires Growth-Decline Curves, 3000 to 600 B.C.”, Social Science Research Vol. 7, 180-196 (1978).
  23. ↑ Colin McEvedy y Richard Jones (1978), „Atlas of World Population History”, Facts on File (p. 342-351). New York.
  24. ↑ Thomlinson (1975, Tabla 1).
  25. ↑ History Chola Empire – History Of Ancient, Medieval And Modern India.
  26. ↑ Harrison (1998, p. 3,7).
  27. ↑ Populacja Imperium Rzymskiego « IMPERIUM ROMANUM, „IMPERIUM ROMANUM” [dostęp 2018-11-01] (pol.).
  28. ↑ John O. Hunwick: Timbuktu and the Songahy Empire: Al-Sa’di’s Ta’rikh Al-sudan Down to 1613 and other Contemporary Documents (Brill, 2003), p. xlix.
  29. ↑ Hempstone, s. 312.
  30. ↑ Walker, Sheila S., African roots/American cultures: Africa in the creation of the Americas, Publicado por Rowman & Littlefield, p. 127. (2001).
  31. ↑ Mariusz Trąba, Lech Bielski: Władcy i królowie Polski. Warszawa: Reader’s Digest, 2005, s. 444. ISBN 83-60123-13-6.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Lista_największych_państw_w_historii&oldid=75329662”