List z Tell el-Amarna (EA 23)
List z Tell el-Amarna (EA 23) – jeden z 382 znanych dokumentów z korpusu tekstów amarneńskich odkrytych w 1887 roku w Tell el-Amarna w Egipcie i zawierających korespondencję dyplomatyczną faraonów Amenhotepa III (1390–1352 p.n.e.) i Echnatona (1352–1336 p.n.e.)[1].
W korpusie tym, zgodnie z numeracją wprowadzoną w 1907 roku przez Jørgena Alexandra Knudtzona[2], list ten zajmuje 23 miejsce z przypisaną sygnaturą EA 23 (skrót EA od nazwy stanowiska el-Amarna)[3]. Wysłany on został przez mitannijskiego króla Tuszrattę do faraona Amenhotepa III i dotyczy „wizyty” posągu bogini Isztar z Niniwy w Egipcie[1]. Obecnie znajduje się w ekspozycji stałej w British Museum (Room 55: Mesopotamia)[1].
Opis
edytujList EA 23 jest jednym z dziewięciu odkrytych w Tell el-Amarna listów Tuszratty do Amenhotepa III (w korpusie od EA 17 do EA 25)[3]. Pod względem chronologicznym jest on na pewno późniejszy od listu EA 17 (nawiązanie kontaktów dyplomatycznych pomiędzy władcami), listów EA 19-21 (negocjacje w sprawie małżeństwa Tadu-Heby, córki Tuszratty, z Amenhotepem III) oraz listu EA 22 (lista darów weselnych wysłanych wraz z Tadu-Hebą faraonowi)[4].
List EA 23 napisany został pismem klinowym w języku akadyjskim na czworokątnej, niewielkiej glinianej tabliczce[1]. Język akadyjski był w owym czasie oficjalnym językiem dyplomacji na terenie całego starożytnego Bliskiego Wschodu. Tekst akadyjski (32 linijki) pokrywa całą przednią stronę tabliczki (wiersze 1–21), a także górę i środek strony tylnej (wiersze 22–32)[5]. Na stronie tylnej, w jej części dolnej, oryginalnie niezapisanej, widnieje krótki (trzy linijki), zapisany czarnym tuszem w piśmie hieratycznym tekst „archiwizujący”[1]. Został on dodany najprawdopodobniej wtedy, gdy tabliczka znalazła się w archiwum królewskim.
Treść listu dotyczy „wizyty” posągu niniwickiej bogini Isztar (występującej pod huryckim imieniem Szauszka) w Egipcie. Odbiorca listu, faraon Amenhotep III, występuje w liście pod imieniem Nimmureja (zniekształcone egip. Neb-Maat-Re – jeden z tytułów Amenhotepa III). Tuszratta nazywa faraona swym „bratem” – tytułem sugerującym równość obu władców. List zaczyna się od życzeń pomyślności dla faraona, jego rodziny (w tym Tadu-Heby, córki Tuszratty, która stała się jedną z małżonek faraona) i całego kraju. Następnie Tuszratta informuje Amenhotepa III, iż bogini Isztar z Niniwy zapragnęła odwiedzić Egipt i zgodnie z tym życzeniem wysłał on jej posąg do Egiptu. Prosi jednocześnie faraona, by ten przyjął posąg z wielkimi honorami, a następnie odesłał go bezpiecznie z powrotem. W liście znajduje się wzmianka, iż tego rodzaju „wizyta” miała już miejsce wcześniej, za panowania Szuttarny II, ojca Tuszratty.
| Transliteracja tekstu klinowego | Tłumaczenie treści listu |
|---|---|
|
(1) a-na mni-im-mu-ri-ia LUGAL KUR mi-iṣ-ri-i |
(1) „Nimmureji, królowi Egiptu, |
|
(13) um-ma dINANNA ša URU ni-i-na-a NIN.KUR.KUR |
(13) Tak (mówi) Szauszka z Niniwy, Pani Krajów. |
|
(18) a-nu-um-ma i-na ter-ṣi a-bi-ia-ma |
(18) Za czasów mego ojca |
|
(26) dINANNA NIN ša-me-e ŠEŠ-ia u3 ia-ši |
(26) Niechaj Szauszka, Pani Niebios, Ciebie, mój bracie, i mnie |
|
(31) dINANNA a-na ia-ši-ma-a i-li |
(31) Bo czyż Szauszka jest tylko moją Panią? |
Dopisek egipskiego skryby w piśmie hieratycznym:
- „[...] rok 36, w czwartym miesiącu zimy, pierwszego dnia. Król przebywa w południowym mieście, w Per Hai”[7]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Letter from Tushratta to Amenhotep III – opis listu EA 23 na oficjalnej stronie British Museum. [dostęp 2011-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)].
- ↑ J.A. Knudtzon, Die El-Amarna Tafeln, t.I, Leipzig 1907.
- ↑ a b Lista tekstów korpusu amarneńskiego w bazie danych Oracc – Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. [dostęp 2011-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-29)].
- ↑ E. von Dassow, K. Greenwood, Correspondence..., s. 198.
- ↑ Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych CDLI – Cunelform Digital Library Initiative
- ↑ Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych Oracc - Open Richly Annotated Cuneiform Corpus (z transliteracją tekstu). [dostęp 2011-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-09)].
- ↑ a b Strona z angielskim tłumaczeniem listu. [dostęp 2011-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-24)].
Bibliografia
edytuj- Letter from Tushratta to Amenhotep III – opis listu EA 23 na oficjalnej stronie British Museum (ze zdjęciem strony tylnej). britishmuseum.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)].
- Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych CDLI – Cunelform Digital Library Initiative (z autografią tekstu klinowego)
- Strona poświęcona listowi EA 23 w bazie danych Oracc – Open Richly Annotated Cuneiform Corpus (z transliteracją tekstu). oracc.museum.upenn.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-09)].
- Strona z angielskim tłumaczeniem listu EA 23. fontes.lstc.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-24)].
- E. von Dassow, K. Greenwood, Correspondence from El-Amarna in Egypt, w: M.W. Chavalas (ed.), Historical Sources in Translation – The Ancient Near East, Blackwell Publishing, Carlton 2006, s. 182-214.