Historia czwartego poziomu ligi polskiej w piłce nożnej

Artykuł przedstawia historię czwartego poziomu ligowego w polskiej piłce nożnej.

do 1952

Do sezonu 1952 włącznie czwartym poziomem ligowym były niższe klasy rozgrywkowe w okręgach:

1921-1939 i 1946-1948 - klasa C (w niektórych województwach)
1949-1951 - klasa B
1952 - II klasa wojewódzka

klasa A (1953-1965/66)

Był to najwyższy, a wskutek wprowadzenia III ligi okręgowej, od sezonów 1957-1961 (w zależności od województwa), drugi poziom rozgrywkowy w okręgu.


Sezon	Liczba okręgów	Liczba drużyn
1953	17	295
1954		319
1955		327
1956		341
1957	18	438
1958		407
1959		419
1960		422
1961		442
1962		435
1962/1963		452
1963/1964		469
1964/1965		450
1965/1966		449

Od sezonu 1957 w woj. katowickim istniały dwa okręgi: katowicki i sosnowiecki (zagłębiowski).

klasa okręgowa (1966/67-1972/73)

W tamtym okresie był to ponownie drugi poziom rozgrywek w okręgach.


Sezon	Liczba okręgów	Liczba drużyn
1966/1967	17	242
1967/1968		250
1968/1969		259
1969/1970		266
1970/1971	b.d.	b.d.
1971/1972	b.d.	b.d.
1972/1973	b.d.	b.d.

1973/74-1975/76

Czwarty poziom ligowy był drugą ligą w województwie (w sezonie 1973/74 nazywał się klasą A, a w sezonach 1974/75 i 1975/76 - klasą międzypowiatową).

1976/77-1988/89

Po wprowadzeniu reformy administracyjnej, czwarty poziom ligowy (nazywany klasą okręgową bądź klasą A - w zależności od sezonu i okręgu), był najwyższym poziomem ligowym. PZPN pozwolił okręgom na tworzenie wspólnych lig okręgowych. Nazywały się klasą okręgową, klasą A, klasą międzywojewódzką, klasą międzyokręgową, ligą międzyokręgową lub klasą makroregionalną. Już w pierwszym sezonie (1976/77) powstały trzy takie ligi, z każdym kolejnym sezonem było ich coraz więcej. W latach 1980–1989 istniały wspólne ligi dla sąsiednich województw, które należały do innych grup III ligi.


Okręgi	Sezony	Nazwa
Łomża-Ostrołęka	1976/77-1977/78	klasa A
Łomża-Ostrołęka-Ciechanów	1978/79-1988/89	1978/79-1979/80 - klasa A, 1980/81-1988/89 - klasa okręgowa
Białystok-Suwałki	1986/87-1988/89	klasa okręgowa
Toruń-Elbląg	1979/80-1980/81	klasa okręgowa
Gorzów Wielkopolski-Piła	1985/86-1988/89	klasa międzyokręgowa
Jelenia Góra-Legnica	1980/81-1988/89	klasa okręgowa
Leszno-Zielona Góra	1980/81-1981/82, 1984/85-1988/89	1980/81-1981/82 - klasa okręgowa, 1984/85-1988/89 - klasa międzyokręgowa
Tarnów-Nowy Sącz	1980/81-1987/88	klasa międzyokręgowa
Rzeszów-Krosno	1980/81	klasa okręgowa
Rzeszów-Krosno-Przemyśl	1977/78-1979/80, 1981/82	1977/78-1979/80 - klasa okręgowa, 1981/82 - klasa "M"
Krosno-Przemyśl	1985/86-1988/89	klasa "M"
Radom-Kielce-Tarnobrzeg	1979/80	klasa okręgowa
Lublin-Zamość	1983/84	klasa międzyokręgowa
Lublin-Chełm-Zamość	1984/85-1985/86	klasa międzyokręgowa
Chełm-Zamość	1976/77, 1980/81, 1986/87-1988/89	klasa międzyokręgowa
Biała Podlaska-Chełm	1981/82-1983/84	klasa międzyokręgowa
Biała Podlaska-Siedlce	1976/77-1977/78, 1984/85-1988/89	klasa międzyokręgowa
Lublin-Siedlce-Chełm-Zamość	1978/79-1979/80	klasa międzyokręgowa
Kalisz-Sieradz	1979/80-1985/86	klasa międzyokręgowa
Kalisz-Sieradz-Konin	1986/87-1988/89	klasa międzyokręgowa
Włocławek-Konin	1979/80-1985/86	liga okręgowa
Piotrków Trybunalski-Łódź	1983/84-1985/86	klasa okręgowa
Płock-Skierniewice	1978/79-1988/89	liga międzyokręgowa
Częstochowa-Piotrków Trybunalski	1986/87-1988/89	liga międzywojewódzka
Toruń-Włocławek	1986/87-1988/89	liga okręgowa
Radom-Piotrków Trybunalski	1980/81	liga międzyokręgowa
Koszalin-Słupsk	1986/87-1988/89	klasa okręgowa
Rzeszów-Krosno-Tarnobrzeg	1982/83-1984/85	klasa "M"
Rzeszów-Tarnobrzeg	1985/86	klasa "M"
Olsztyn-Elbląg	1986/87-1988/89	klasa okręgowa

W sezonach 1976/77-1988/89 istniały na czwartym poziomie ligowym dwie grupy katowickiej klasy okręgowej, w sezonie 1976/77 słupskiej klasy okręgowej, a w sezonach 1987/88-1988/89 - bialskiej klasy okręgowej.

1989/90

W 1989 roku PZPN utworzył 16 grup (14 międzywojewódzkich i 2 wojewódzkie) na czwartym poziomie ligowym, zwanych ligami makroregionalnymi. Jedynie OZPN-y w Katowicach i Olsztynie miały swoje grupy wojewódzkie.


Makroregion	Okręgi
Warszawsko-Mazurski	Białystok-Łomża-Suwałki
	Warszawa-Ostrołęka-Ciechanów
	Olsztyn
Pomorski	Gdańsk-Słupsk
Pomorski	Elbląg-Bydgoszcz-Toruń
Wielkopolski	Poznań-Piła-Gorzów Wielkopolski-Koszalin-Szczecin
Dolnośląski	Wrocław-Wałbrzych-Jelenia Góra
Dolnośląski	Leszno-Legnica-Zielona Góra
Śląski	Bielsko-Biała-Częstochowa-Opole
Śląski	Katowice
Małopolski	Kraków-Nowy Sącz-Tarnów
Małopolski	Rzeszów-Krosno-Przemyśl
Kielecko-Lubelski	Radom-Kielce-Tarnobrzeg
Kielecko-Lubelski	Biała Podlaska-Lublin-Siedlce-Chełm-Zamość
Centralny	Łódź-Piotrków Trybunalski-Kalisz-Sieradz
Centralny	Włocławek-Konin-Płock-Skierniewice

1990/91 - 1995/96

W 1990 roku rozgrywki III ligi zostały przekazane makroregionom. Powstały również Rady Makroregionów, które ustalały zasady awansu do III ligi - liczbę zespołów awansujących bezpośrednio do danej grupy III ligi oraz pary barażowe.


Makroregion	Okręgi	Sezony	Nazwa
Warszawsko-Mazurski	Białystok-Łomża	1990/91-1995/96	klasa okręgowa
Warszawsko-Mazurski	Warszawa-Ostrołęka-Ciechanów	1990/91-1995/96	międzyokręgowa liga seniorów
Wielkopolski	Koszalin-Szczecin	1992/93-1994/95	klasa makroregionalna
	Poznań zachód-Gorzów Wielkopolski	1992/93-1994/95	klasa makroregionalna
	Poznań wschód-Piła	1992/93-1994/95	klasa makroregionalna
Dolnośląski	Wrocław-Wałbrzych-Jelenia Góra	1990/91-1995/96	liga makroregionalna
Dolnośląski	Leszno-Legnica-Zielona Góra	1990/91-1995/96	liga makroregionalna
Śląski	Bielsko-Biała-Częstochowa-Opole	1990/91-1995/96	liga międzywojewódzka
Małopolski	Kraków-Nowy Sącz-Tarnów	1990/91-1995/96	klasa międzyokręgowa
Małopolski	Rzeszów-Krosno-Przemyśl	1990/91-1995/96	klasa regionalna
Kielecko-Lubelski
	Lublin-Chełm	1990/91	klasa międzywojewódzka
	Lublin-Radom	1994/95-1995/96	1994/95 - klasa międzyokręgowa, 1995/96 - IV liga
	Chełm-Zamość	1991/92-1995/96	1991/92-1994/95 - klasa międzyokręgowa, 1995/96 - IV liga
	Biała Podlaska-Siedlce	1990/91-1995/96	1990/91-1994/95 - klasa międzyokręgowa, 1995/96 - IV liga
Centralny	Kalisz-Sieradz	1990/91-1995/96	klasa międzyokręgowa
	Włocławek-Konin-Płock-Skierniewice	1990/91-1995/96	liga międzyokręgowa
	Piotrków Trybunalski-Łódź	1994/95-1995/96	klasa międzyokręgowa

W sezonach 1990/91-1995/96 czwarty poziom ligowy w woj. katowickim nazywał się ligą śląską, a w sezonie 1995/96 czwarty poziom ligowy w województwach: szczecińskim, koszalińskim, poznańskim, gorzowskim i pilskim nazywał się IV ligą.

1996/97 - 1997/98

W 1996 roku powstała IV liga makroregionalna w ostatnim z makroregionów (warszawsko-mazurskim), w związku z czym w całej Polsce czwarty poziom ligowy nazywał się IV ligą. W sumie było 25 grup IV ligi, rok później 22 grupy.

Makroregion	Ilość grup	Grupy
Wielkopolski	5	Poznań	Gorzów	Koszalin	Piła	Szczecin
Pomorski	5	Elbląg	Gdańsk	Słupsk	Toruń	Bydgoszcz
Kielecko-Lubelski	4	Radom-Lublin	Tarnobrzeg-Kielce	Zamość-Chełm	Biała Podlaska-Siedlce
Centralny	3	Piotrków Trybunalski-Łódź	Sieradz-Kalisz	Włocławek-Płock-Konin-Skierniewice
Śląski	2	Katowice	Częstochowa-Opole-Bielsko
Warszawsko-Mazurski	2	Białystok-Ciechanów-Łomża-Ostrołęka-Olsztyn-Suwałki-Warszawa	Białystok-Olsztyn-Łomża-Suwałki
Małopolski	2	Kraków-Nowy Sącz-Tarnów	Rzeszów-Krosno-Przemyśl
Dolnośląski	2	Wrocław-Jelenia Góra-Wałbrzych	Legnica-Leszno-Zielona Góra
Razem	25

Osobny artykuł: IV liga polska w piłce nożnej (1996/1997).

Makroregion	Ilość grup	Grupy
Pomorski	5	Elbląg	Gdańsk	Słupsk	Toruń	Bydgoszcz
Kielecko-Lubelski	4	Radom-Lublin	Tarnobrzeg-Kielce	Zamość-Chełm	Biała Podlaska-Siedlce
Centralny	3	Piotrków Trybunalski-Łódź	Sieradz-Kalisz	Włocławek-Płock-Konin-Skierniewice
Śląski	2	Katowice-Bielsko	Częstochowa-Opole-Katowice
Warszawsko-Mazurski	2	Białystok-Ciechanów-Łomża-Ostrołęka-Olsztyn-Suwałki-Warszawa	Białystok-Olsztyn-Łomża-Suwałki
Małopolski	2	Kraków-Nowy Sącz-Tarnów	Rzeszów-Krosno-Przemyśl
Dolnośląski	2	Wrocław-Jelenia Góra-Wałbrzych	Legnica-Leszno-Zielona Góra
Północno-zachodni	2	Szczecin-Koszalin	Gorzów-Poznań-Piła
Razem	22

Osobny artykuł: IV liga polska w piłce nożnej (1997/1998).

1998/1999 - 1999/2000

W 1998 roku powstały po dwie grupy IV ligi w każdym z 8 makroregionów.


Makroregion	Grupy
Wielkopolski	Koszalin-Szczecin
Wielkopolski	Poznań, Gorzów Wielkopolski-Piła
Pomorski	Gdańsk-Słupsk
Pomorski	Elbląg-Bydgoszcz-Toruń
Warszawsko-Mazurski	Warszawa-Białystok-Olsztyn-Suwałki-Łomża-Ostrołęka-Ciechanów I
Warszawsko-Mazurski	Warszawa-Białystok-Olsztyn-Suwałki-Łomża-Ostrołęka-Ciechanów II
Dolnośląski	Legnica-Leszno-Zielona Góra
Dolnośląski	Wrocław-Wałbrzych-Jelenia Góra
Centralny	Łódź-Piotrków Trybunalski-Sieradz-Kalisz
Centralny	Płock-Skierniewice-Włocławek-Konin
Kielecko-Lubelski	Kielce-Tarnobrzeg-Chełm-Zamość
Kielecko-Lubelski	Lublin-Radom-Biała Podlaska-Siedlce
Śląski	Bielsko-Biała-Katowice
Śląski	Opole-Częstochowa-Katowice
Małopolski	Rzeszów-Krosno-Przemyśl
Małopolski	Kraków-Nowy Sącz-Tarnów

Osobny artykuł: IV liga polska w piłce nożnej (1998/1999).

Osobny artykuł: IV liga polska w piłce nożnej (1999/2000).

IV liga (2000/2001 - 2007/2008)

Z chwilą utworzenia 16 województw, IV liga istniała jako najwyższy poziom w każdym z województw.

Osobny artykuł: III liga polska w piłce nożnej#IV liga wojewódzka.

III liga (2008/2009 - 2015/2016)

W 2008 roku PZPN wprowadził reformę, na mocy której utworzono 8 grup na czwartym poziomie ligowym (po dwa sąsiednie województwa). Zmieniono również nazwę z IV na III liga.

Osobny artykuł: III liga polska w piłce nożnej#III liga (8 grup).

III liga (od 2016/2017)

Kolejna reforma PZPN połączyła po dwie grupy III ligi w jedną - powstało 4 grupy grupujące zespoły z 4 województw.

Osobny artykuł: III liga polska w piłce nożnej#III liga (4 grupy).