Liczydło (roślina)

Liczydło
	; liczydło górskie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	liliowce
Rodzina	liliowate
Podrodzina	Streptopoideae
Rodzaj	liczydło
	Nazwa systematyczna
	Streptopus Michx.; Fl. Bor.-Amer. 1: 200 (1803)
	Typ nomenklatoryczny
	Streptopus distortus Michx.
Synonimy
	Hexorima Raf.; Hekorima Kunth; Kruhsea Regel; Tortipes Small;
	Hexorima Raf.; Hekorima Kunth; Kruhsea Regel; Tortipes Small;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Liczydło (Streptopus Michx.) – rodzaj wieloletnich, ziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny liliowatych, obejmujący 10 gatunków występujących w pasie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej^[4]. Do flory Polski należy jeden gatunek – liczydło górskie Streptopus amplexifolius^[5].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów στρεπτος (streptos – skręcony, obrócony) i πους (pous – stopa), odnosząc się do kształtu pędów tych roślin^[6].

Morfologia

Pęd podziemny: Płożące kłącze^[7].

Łodyga: Wzniesiona, prosta lub silnie rozgałęziona dystalnie^[7].

Liście: Ulistnienie naprzemianległe^[7]. Rośliny tworzą liczne, siedzące liście o blaszce eliptycznej do jajowatej i nasadzie zaokrąglonej do sercowatej i okalającej łodygę^[8].

Kwiaty: Kwiaty małe, pojedyncze lub podwójne, wyrastające na smukłym pędzie kwiatostanowym, przylegającym do łodygi na odcinku jednego międzywęźla. Okwiat kółkowy lub dzwonkowaty, biały do zielonkawo-żółtego i różowego, o listkach wzniesionych, rozwartych lub odchylonych, odwrotnielancetowatych do podługowatych^[8]. Pręciki osadzone u nasady listków okwiatu^[7], o krótkich, szerokich i spłaszczonych nitkach^[8]. Zalążnia górna, trójkomorowa^[8]. W każdej komorze powstaje od 2 do 8 zalążków^[7]. Szyjka słupka smukła do bulwiastej^[8], kolumnowata lub bardzo krótka^[7]. Znamię słupka całobrzegie lub trójdzielne^[8].

Owoce: Jagody pomarańczowe do ciemnoczerwonych, elipsoidalne do kulistych. Nasiona jasnożółte, wydłużone, podłużnie rowkowane^[8].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 16^[8].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

Rodzaj zaliczany do podrodziny Streptopoideae w rodzinie liliowatych Liliaceae, należącej do kladu liliowców w obrębie jednoliściennych.

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1994-1999)^[9]

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.),podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht. rząd szparagowce (Asparagales Bromhead), rodzina konwaliowate (Convallariaceae Horan.), plemię Streptopeae Baker., rodzaj liczydło (Streptopus Michx.).

Wykaz gatunków^[4]

Streptopus amplexifolius (L.) DC. – liczydło górskie
Streptopus chatterjeeanus S.Dasgupta
Streptopus koreanus (Kom.) Ohwi
Streptopus lanceolatus (Aiton) Reveal
Streptopus obtusatus Fassett
Streptopus × oreopolus Fernald
Streptopus ovalis (Ohwi) F.T.Wang & Y.C.Tang
Streptopus parasimplex H.Hara & H.Ohashi
Streptopus parviflorus Franch.
Streptopus simplex D.Don
Streptopus streptopoides (Ledeb.) Frye & Rigg

Zastosowanie

Rośliny spożywcze: Owoce liczydła górskiego, o smaku ogórka, są spożywane na surowo lub ugotowane w zupach i gulaszach. Podobnie spożywane są owoce Streptopus streptopoides i S. lanceolatus, które jednak mają smak arbuza. W dużych ilościach owoce liczydła działają przeczyszczająco. Delikatne młode pędy, liście oraz kłącza tych trzech gatunków są spożywane na surowo jako dodatek do sałatek lub po ugotowaniu jako jarzyna^[10]^[11]^[12].

Rośliny lecznicze: Działanie lecznicze wykazuje liczydło górskie i S. lanceolatus. Obie te rośliny wykazują działanie ogólnie wzmacniające. Owoce obu gatunków działają przeczyszczająćo. Napój z całych roślin liczydła górskiego stosowany był w leczeniu dolegliwości żołądka i przy utracie apetytu, a napar z tych roślin używany był do leczenia problemów nerkowych, rzeżączki i odksztuszania krwi. Napój sporządzany z łodyg i owoców roślin z tego gatunku stosuje się w leczeniu "chorób ogólnych". Kłącza liczydła górskiego były żute w celu wywołania porodu, natomiast napar z nich wykorzystywany był jako środek przeciwbólowy. Z kłączy S. lanceolatus można sporządzić syrop przeciwkaszlowy. Kwiaty roślin z tego gatunku działają napotno i mogą być używane do wywołania potów w leczeniu przeziębienia. Napój z całych roślin S. lanceolatus jest stosowany w leczeniu kaszlu^[12].

Inne zastosowania: Z uwagi na aromat liczydło górskie było przywiązywane do ubrań, ciała lub włosów^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-21] (ang.).
↑ Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Streptopus Michx.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-03-28].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ D. Gledhill: The names of plants. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 363. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Chen Xinqi i Minoru N. Tamura: Flora of China. Vol. 24: Liliaceae. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Frederick H. Utech: Flora of North America. Vol. 26: Liliaceae. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Streptopus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-09]. (ang.).
↑ ^a ^b Plants For A Future: Streptopus amplexifolius. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
↑ Plants For A Future: Streptopus streptopoides. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Flora of North America: Streptopus lanceolatus. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-21] (ang.).

[3] Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).

[powo-4] Streptopus Michx.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-03-28].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 173, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[6] D. Gledhill: The names of plants. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 363. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.).

[foc-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Chen Xinqi i Minoru N. Tamura: Flora of China. Vol. 24: Liliaceae. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).

[fona-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Frederick H. Utech: Flora of North America. Vol. 26: Liliaceae. [dostęp 2011-09-24]. (ang.).

[9] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Streptopus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-09]. (ang.).

[pfaf-10] Plants For A Future: Streptopus amplexifolius. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[11] Plants For A Future: Streptopus streptopoides. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[Flora-12] Flora of North America: Streptopus lanceolatus. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]