Leopold Caro

Leopold Caro (ur. 27 maja 1864 we Lwowie, zm. 8 lutego 1939 tamże) – polski ekonomista, prawnik, działacz społeczny. Profesor Politechniki Lwowskiej. Przedstawiciel solidaryzmu katolickiego.

Leopold Caro

Data i miejsce urodzenia	27 maja 1864 Lwów
Data i miejsce śmierci	9 lutego 1939 Lwów
profesor nauk ekonomicznych, prawnych
Doktorat	1887 – prawo
Uczelnia	Politechnika Lwowska Uniwersytet Lwowski
Okres zatrudn.	1920–1939
Odznaczenia

Okładka kwartalnika Przegląd Ekonomiczny redagowanego przez Leopolda Caro (1938)

Życiorys

Ojciec Henryk Caro (zm. 1873) był uczestnikiem powstania styczniowego, pracował jako urzędnik Banku Hipotecznego, Leopolda wychowała matka – Amelia Maria z Kolscherów. Pomimo pochodzenia żydowskiego stał się zadeklarowanym antysemitą.

Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie. W 1881 ukończył z odznaczeniem C. K. IV Gimnazjum we Lwowie. W 1885 roku studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. W dwa lata później uzyskał również na tej samej uczelni dyplom wydziału Filozoficznego oraz tytuł doktora praw.

Na dalsze studia, tym razem w zakresie ekonomii, wyjechał na Uniwersytet w Lipsku, gdzie uczestniczył w seminarium profesora Augusta von Miaskowskiego. Tam pod wpływem niemieckiej szkoły historycznej i francuskiego solidaryzmu społecznego ukształtowały się jego poglądy ekonomiczne i socjologiczne. Tam też zetknął się bliżej z katolicką nauką społeczną. W tym okresie zajmował się głównie zagadnieniami prawniczymi. Dopiero po powrocie z Lipska wykorzystując swoje wszechstronne wykształcenie, rozszerzał swoje zainteresowania naukowe na kwestie społeczne, ekonomiczne, socjologiczne, filozoficzne i historyczne.

W 1894 roku złożył egzamin adwokacki, po którym osiadł w Krakowie, gdzie pracował jako adwokat aż do roku 1914, działając jednocześnie w Towarzystwie dla Pielęgnowania Nauk Społecznych. W swoich ówczesnych pracach koncentrował się na problemach rozwoju rolnictwa oraz sytuacji ludności wiejskiej. Przeprowadził też dogłębne studia nad zagadnieniami emigracji i polityki emigracyjnej. Równocześnie atakował etykę judaizmu. Potępienie ze strony wielu środowisk żydowskich było ostateczną przyczyną przejścia Caro na katolicyzm w roku 1903. W pierwszej dekadzie XX wieku związał się z katolickim ruchem społecznym.

10 listopada 1896 ożenił się z Salomeą Chelińską.

Po wybuchu I wojny światowej Caro został powołany do wojska. Służył w wojskowym korpusie sądowniczym; najpierw w armii cesarsko-królewskiej, później – ochotniczo – w polskiej, w której doszedł do stopnia pułkownika. Zdemobilizowany w 1920 roku powrócił na stałe do Lwowa (zamieszkał przy ulicy Akademickiej 21) i całkowicie poświęcił się pracy naukowej. W latach 1920–1939 był profesorem ekonomii społecznej i nauk prawnych Politechniki Lwowskiej. Brał udział w pracach komisji egzaminów prawniczych na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza, a od 1923 roku prowadził tam wykłady z zakresu ekonomii. Należał do naukowców bardzo aktywnych, zarówno gdy idzie o liczbę publikacji, jak i działalność społeczną. W 1932 został wiceprzewodniczącym Rady Społecznej przy Prymasie Polski.

Caro przyczynił się w znacznej mierze do ukształtowania i rozwoju ruchu ekonomistów polskich. Podczas I Zjazdu Ekonomistów Polskich w Poznaniu w 1929 roku pełnił obowiązki wiceprzewodniczącego. Wygłosił tam referat o kartelach i ustawodawstwie kartelowym, który okazał się istotnym zaczynem dla podjęcia inicjatywy ustawodawczej. Był też członkiem Komisji Opiniodawczej Pracy przy Prezydium Rady Ministrów, zaznaczone opracowaniem 11 tematów szczegółowych i członkiem Lwowskiego Towarzystwa Naukowego. Często wysyłano go jako delegata na międzynarodowe kongresy i zjazdy naukowe m.in. do Berlina, Wiednia, Drezna, Pragi, Budapesztu i Bukaresztu. Był członkiem zwyczajnym Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie.

Zmarł 8 lutego 1939 roku we Lwowie. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Działalność naukowa

Działalność organizacyjna

Opublikował ponad 200 prac. Na jego spuściznę złożyło się kilkanaście książek oraz liczne rozprawy i artykuły zamieszczane od 1886 roku, ogółem w ponad 60 czasopismach i gazetach codziennych. Najwięcej jego publikacji zawierają roczniki „Przeglądu Powszechnego” (od 1893 roku) oraz organu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego we Lwowie „Przeglądu Ekonomicznego” (wychodził od 1928 roku; przez pierwsze cztery lata pod tytułem „Rozprawy i Sprawozdania PTE we Lwowie”). Caro pełnił funkcję redaktora naczelnego tego pisma. Samo PTE zostało powołane we Lwowie już w 1921 roku. W 1927 roku funkcję prezesa PTE objął Caro, który uczestniczył w pracach organizacji od jej powstania.

Solidaryzm

Jest prekursorem polskiego solidaryzmu, rozwijając go w nurcie chrześcijańskim. Na rozwój jego koncepcji wpływ miała (przede wszystkim) katolicka nauka społeczna, a także Charles Gide, Leon Bourgeois, John Ruskin i Thomas Carlyle. W swoich społecznych i ekonomicznych analizach sprzeciwiał się zarówno koncepcjom indywidualistycznym (liberalizm i idea homo oeconomicus), jak i kolektywistycznym (socjalizm i idee przebudowy społeczeństwa poprzez prawo). Solidaryzm chrześcijański miał być drogą pomiędzy tymi dwoma skrajnościami. Caro rozumiał społeczeństwo na sposób Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, jako zorganizowaną wspólnotę dążącą do dobra wspólnego i kierowaną prawem naturalnym.

Solidaryzm Caro opierał się na umiarkowanym interwencjonizmie państwowym, który łączył jednostki w dążeniu do wspólnego dobra, jednocześnie nie ograniczając nadmiernie ich wolności i kreatywności. Interwencjonizm ten miał polegać na porządkowaniu stosunków społecznych i ekonomicznych, kontrolę (w tym: nacjonalizację i monopol) nad produkcją dóbr mogących stanowić zagrożenie publiczne (alkohol, wyroby tytoniowe, broń). a także na działalności ograniczającej monopole prywatne. Struktura własności w gospodarce miała być zróżnicowana. Dominującą formą miała być własność prywatna, jednak obok niej miały występować własność państwowa i komunalna.

Solidaryzm oznaczał również obowiązki ze strony państwa dotyczące dbania o dobro jednostki. Oznaczało to m.in. rozwój opieki społecznej i prawa pracy.

Najważniejsze prace

• Obecny stan sprawy indemnizacyjnej, Lwów 1890.
• Der Wucher, eine sozialpolitische Studie, Lipsk 1893.
• Die Judenfrage, eine ethische Frage, Lipsk 1893.
• Kwestia żydowska w świetle etyki z przedmową autora, Lwów 1893.
• Reforma kredytu włościańskiego, Kraków 1893.
• Pomoc dla rolników w Austrii, Lwów 1895.
• Nowy projekt ustawy przeciw opilstwu, Kraków 1902.
• Zawodowa organizacja rolników, Kraków 1902.
• Pomoc prawna, Kraków 1905.
• Studia społeczne, Kraków 1906.
• Arbeitsvermittung und Auswanderung, Praga 1907.
• Das Los unserer Auswanderer, Wiedeń 1907.
• Statystyka emigracji austro-węgierskiej i polskiej do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Kraków 1907.
• Wychodźstwo polskie, Warszawa 1907.
• Das internationale problem der Auswanderungsfrage, Berlin 1908.
• Kwestia obecnego u nas bojkotu, Kraków 1908.
• Nowe drogi, Poznań 1908.
• Sądownictwo w sprawach agrarnych, Kraków 1908.
• Auswanderung und Auswanderungspolitik in Österreich, Lipsk 1909.
• Das internationale Problem der Auswanderungfrage, Berlin 1909.
• Socjologia, t. 1, Wstęp do socjologii, cz. 1, Lwów 1912.
• Emigracja polska, Lwów 1913.
• Emigracja i jej wpływ na stosunki zdrowotne ludności, Kraków 1914.
• Emigracja i polityka emigracyjna ze szczególnym uwzględnieniem stosunków polskich, Poznań 1914.
• Odprawa p. Hupce – Prawda o P. Tow. Emigracyjnym, Kraków 1914.
• Prawdziwa działalność P.T.E. – Ignorancja, czy zła wola?, Kraków 1914.
• Etyka w życiu publicznym, Kraków 1914.
• Problemy skarbowe państwa polskiego, Kraków 1919.
• Równomierność świadczeń w ustawodawstwie, Warszawa 1920.
• Prawdy i prawa w naukach społecznych, Lwów 1921.
• Ku nowej Polsce, Lwów 1923.
• Potrzeba poczucia państwowego u nas, Kraków 1924.
• W sprawie upaństwowienia kredytu, Kraków 1924.
• Zasady nauki ekonomii społecznej, Lwów 1926.
• Droga do odrodzenia społeczeństwa. Idee przewodnie encykliki Rerum Novarum, Kraków 1927.
• Myśli Japończyka o Polsce, Lwów 1927.
• Wesen und Grenzen der Sozialökonomik, Berlin 1928.
• Solidaryzm, jego zasady, dzieje i zastosowania, Lwów 1931.
• Czy i kiedy mamy oszczędzać?, Lwów 1932.
• Współczesne prądy gospodarcze a spółdzielczość, Lwów 1932.
• Reformy gospodarcze i społeczne faszyzmu, Warszawa 1933.
• Problem wywłaszczenia, Poznań 1934.
• Zmierzch kapitalizmu, Poznań 1934.
• Prawo ekonomiczne, a socjologiczne, Lwów 1935.
• Problem społeczny w katolickim oświetleniu, Poznań 1935.
• Solidaryzm i kapitalizm, Włocławek 1937.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Bibliografia

• WłodzimierzW. Bernacki WłodzimierzW., Caro Leopold, [w:] MichałM. Jaskólski (red.), Słownik historii doktryn politycznych, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997, s. 323-325 .
• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 93. [dostęp 2021-01-15].
• Przegląd Ekonomiczny, Lwów 1939, z. XXV, s. 5–17.
• E. Hauswald, 50 lat życia ekonomicznego Księga pamiątkowa ku czci ś.p dra Leopolda Caro, Prezesa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego i profesora ekonomii Politechniki Lwowskiej, Lwów 1939, s. IX–XVII.
• S. Żurawicki, Myśl ekonomiczno-polityczna w Polsce okresu międzywojennego, Warszawa 1970, s. 73–76.
• L. Guzicki, S. Żurawicki, Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej 1914–1945, Warszawa 1974, s. 46.
• W. Roszkowski, Społeczny ruch ekonomistów w Polsce przed rokiem 1939, PTE Warszawa 1977, s. 41–43, 49–55, 64–65, 72–73, 80–81.
• J. Nowicki, Teoria ekonomii II Rzeczypospolitej, SGPiS Warszawa 1984, s. 25, 172, 177, 182, 185.

Linki zewnętrzne

• dr hab. Rafał Łętocha, W imię dobra wspólnego. Leopold Caro – teoretyk solidaryzmu chrześcijańskiego.
• Leopold Caro – publikacje w bibliotece Polona.